ΔΕΠ-Υ και προβλήματα συμπεριφοράς

Τα προβλήματα συμπεριφοράς διακρίνονται ανάλογα με τη σοβαρότητα και την έντασή τους σε δύο κατηγορίες. Πρόκειται για προβλήματα που περιλαμβάνουν έντονη αντιδραστικότητα, έλλειψη διάθεσης συνεργασίας και ξεσπάσματα θυμού. Τα συμπτώματα αυτά συγκροτούν την Εναντιωτική Προκλητική Διαταραχή, που σε πολλές περιπτώσεις συνυπάρχει με τη ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητα). Πιο σοβαρές μορφές κακής συμπεριφοράς περιλαμβάνουν επιθετικότητα, τάση για απάτη και σκόπιμη πρόκληση πόνου σε ανθρώπους ή ζώα. Πρόκειται για συμπεριφορές που αποτελούν ενδείξεις της Διαταραχής Διαγωγής, που μπορεί να συνυπάρχει με ΔΕΠ-Υ (Μανιαδάκη, 2001).

Σύμφωνα με μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τον Κάκουρο (1998) οι έφηβοι με ΔΕΠ-Υ και Διαταραχή Διαγωγής έχουν περισσότερες πιθανότητες για εμφάνιση χαμηλών σχολικών επιδόσεων, σε σύγκριση με τους εφήβους που παρουσιάζουν μόνο ΔΕΠ-Υ. Επίσης, οι έφηβοι της πρώτης ομάδας εμφανίζουν πιο πολλές πιθανότητες να καπνίζουν, να πίνουν, να έχουν κακές σχέσεις με τους γονείς τους και να χρειαστεί να επαναλάβουν μία τάξη. Στη συγκεκριμένη έρευνα εντοπίστηκαν 41 έφηβοι που πριν από 7-9 χρόνια είχαν παραπεμφθεί σε ιατροπαιδαγωγικό κέντρο καθώς εμφάνιζαν ΔΕΠ-Υ και μαθησιακές δυσκολίες. Τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ υποχώρησαν στο 80.5% των εφήβων, ενώ σε όσους είχαν παραμείνει εμφανίστηκαν παράλληλα, σε ποσοστό 75%, διαταραχές διαγωγής. Επίσης, στην έρευνα βρέθηκαν υψηλά ποσοστά διαταραγμένων ενδοοικογενειακών σχέσεων και προβλημάτων στις οικογένειες των εφήβων.

Αρκετά παιδιά με ΔΕΠ-Υ εκτός από προβλήματα συμπεριφοράς κινδυνεύουν να εκδηλώσουν και μειωμένη σχολική επίδοση, παρά το γεγονός ότι έχουν συχνά υψηλές νοητικές ικανότητες. Στη σημερινή πρακτική και έρευνα η ΔΕΠ-Υ στη σχολική ηλικία αποτελεί προγνωστικό παράγοντα επίδοσης στην ανάγνωση (Λιβανίου, 2004). Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν μειωμένες προσαρμοστικές ικανότητες σε σύγκριση με τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας τους. Συγκεκριμένα, υποστηρίχθηκε ότι τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ  παρουσιάζουν δυσκολίες προσαρμογής στο σχολείο και γενικότερα στη ζωή τους (Greene et al., 1996). 

Οι αναγνωστικές δυσκολίες και οι χαμηλές σχολικές επιδόσεις των παιδιών σε ένα μακροπρόθεσμο επίπεδο ενδέχεται να οδηγήσουν στην επιδείνωση των προβλημάτων συμπεριφοράς (Chadwick et al., 1999), ενώ η σχολική αποτυχία του παιδιού αποδίδεται στα πρωτογενή συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ, που ακολουθούνται από διαταραχές της προσοχής (Rapport et al., 1999). Ακόμη, η παρορμητικότητα των παιδιών με ΔΕΠ-Υ παίζει καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση των προβλημάτων συμπεριφοράς, καθώς το παιδί δέχεται αρνητικές αντιδράσεις από το περιβάλλον για τη συμπεριφορά του που συμβάλλουν στη χειροτέρευση της συμπεριφοράς του (Goldstein & Goldstein, 1998). 

Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ μπορεί να εκδηλώσουν προβλήματα στη συμπεριφορά, τα οποία μπορεί να είναι ήπια και να εκδηλώνονται με μια απλή αντιδραστικότητα, που συνοδεύεται από έλλειψη υπακοής και προκλητικότητα ή μπορεί να είναι πιο σοβαρά, όπως είναι η αντικοινωνικότητα. Ακόμη, το παιδί μπορεί να εκδηλώνει προβλήματα στις σχέσεις με τους συνομηλίκους του, τάσεις εξαπάτησης, να λέει ψέματα ή να εμφανίζει συμπεριφορές που συνδέονται με επιθετική συμπεριφορά και μικροκλοπές. Οι αντικοινωνικές συμπεριφορές μπορεί να εκδηλώνονται με φυγή από το σπίτι, κατάχρηση ουσιών ή καταστροφή ξένης περιουσίας (Μανιαδάκη, 2001).

Βιβλιογραφία

Chadwick, O., Taylor, E., Taylor, A., Heptinstall, E., & Danckaerts, M. (1999). Hyperactivity and reading disability: A longitudinal study of the nature of the association. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 40 (7), 1039- 1050.

Goldstein, S., & Goldstein, M. (1998). Managing attention deficit hyperactivity disorder in children (2^nd edit.). John Wiley & Sons, Inc.

Greene, R.W., Biederman, J., Faraone, S.V., Ouellette, C.A., Penn, C., & Griffin, S.M. (1996). Toward a new psychometric definition of social disability in children with attention- deficit hyperactivity disorder. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 35, 571-578.

Κάκουρος, Ε. (1998). Η έκβαση των ειδικών μαθησιακών δυσκολιών στην εφηβεία. Αρχεία Νευροψυχολογικής Ιατρικής, Ε.Ψ.Ψ.Ε.Π., 5, 3 (19), 89-91.

Λιβανίου, Ε. (2004). Μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς στην  κανονική τάξη. Αθήνα: Κέδρος.

Μανιαδάκη, Κ. (2001). Η επίδραση της ΔΕΠ-Υ στη μάθηση και τη συμπεριφορά. Στο Ε. Κάκουρος (Επιμ.), Το υπερκινητικό παιδί (σσ. 47- 74). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

 Rapport, M.D., Scanlan, S.W., & Dewey, C.B. (1999). Attention deficit/ hyperactivity disorder and scholastic achievement: A model of dual developmental pathways. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 40 (8), 1169- 1183.