Μεγαλώνοντας σε μια «απορριπτική» ή «αδιάφορη» οικογένεια

Πως μεγαλώνει και τι βιώματα κουβαλάει ένα παιδί που έχει μεγαλώσει με απορριπτικούς ή αδιάφορους γονείς; 

Είναι ένα παιδί που ενδέχεται συνεχώς να υποβιβάζει τον εαυτό του και να ασκεί έντονη κριτική σ’ αυτόν, νιώθει άβολα όταν δέχεται φιλοφρονήσεις κι επαίνους από τους άλλους, καθώς είναι κάτι που δεν το έχει μάθει, του φαίνεται ανοίκειο και άγνωστο, ενώ συχνά παίρνει τη θέση του θύματος, γιατί ίσως αυτός ήταν ένας τρόπος για να επιβιώσει μέσα στην οικογένειά του. Επίσης, ένα παιδί που μεγαλώνει μέσα σε μια τέτοια οικογένεια, νιώθει έντονη μοναξιά, ακόμη και όταν βρίσκεται ανάμεσα σε άλλους ανθρώπους, ενώ το κυρίαρχο συναίσθημα είναι η απογοήτευση, καθώς και η ντροπή και ενοχή. Βιώνει ένα συναισθηματικό κενό και αισθάνεται ότι είναι διαφορετικό από τα υπόλοιπα παιδιά. Το παιδί δεν πιστεύει στις ικανότητές του για επιτυχία, ενώ ένας φόβος καλύπτει πολλούς τομείς της ζωής του: φοβάται τις αλλαγές, φοβάται την αποτυχία αλλά και την επιτυχία, φοβάται την απώλεια του ελέγχου, φοβάται… φοβάται…

Το παιδί με απορριπτικούς ή αδιάφορους γονείς νιώθει έντονη ανάγκη να είναι ευχάριστο στους άλλους, καθώς είναι ένας τρόπος να λάβει λίγη προσοχή, λίγη φροντίδα και τρυφερότητα, που έχει τόσο μεγάλη ανάγκη. Ωστόσο, η ανάγκη για αναζήτηση αυτής της συναισθηματικής στέρησης που νιώθει το παιδί και αργότερα ο ενήλικας που έχει μεγαλώσει σε μια τέτοια οικογένεια μπορεί να οδηγήσουν και σε μια ανάγκη ύπαρξης συναισθηματικής απόστασης, καθώς και μια αδυναμία έκφρασης της γνώσης και των συναισθημάτων του εξαιτίας του φόβου για τη γνώμη των άλλων. Ακόμη, το άτομο μπορεί να εμφανίσει αυτοκαταστροφικές τάσεις, να δυσκολεύεται να χαλαρώσει, να δυσκολεύεται να πετύχει τους στόχους του, να μην διεκδικεί και να κάνει εξωπραγματικές εκτιμήσεις για τον εαυτό του αλλά και να έχει μια πολωτική σκέψη –άσπρο ή μαύρο. Συχνά, μπορεί να είναι θυμωμένο και επιθετικό προς τους άλλους και νιώθει αποκομμένο από την οικογένεια και την κοινωνία. Συχνά προσπαθεί να ακολουθήσει τις απαιτήσεις των γονέων και να εκπληρώσει τις προσδοκίες τους καθώς πιστεύει πως έτσι θα κερδίσει την αγάπη τους, που νιώθει ότι δεν λαμβάνει…

Βέβαια, σε όλα αυτά το ερώτημα που προκύπτει είναι: γιατί ένας γονιός να είναι έντονα απορριπτικός ή επικριτικός ή αδιάφορος απέναντι στο ίδιο του το παιδί. Οι λόγοι είναι πολλοί, άλλοι πιο επιφανειακοί, άλλοι με μεγαλύτερο βάθος, ωστόσο, θα εστιάσουμε σε κάποιους από αυτούς. Ποια ήταν τα βιώματα των ίδιων των γονιών και τι τραύματα κουβαλάνε και οι ίδιοι από τους δικούς τους γονείς; Μήπως θεωρούν ότι κάνοντας σκληρή κριτική στα παιδιά τους τα βοηθούν να ενδυναμώσουν και να αποκτήσουν άμυνες απέναντι σε όσα θα αντιμετωπίσουν στη ζωή τους; Οι έντονα επικριτικοί γονείς συνήθως έχουν μια τάση για αναζήτηση τελειότητας από τον εαυτό τους αλλά και από τους άλλους, χρησιμοποιώντας κάποιες φορές την αυστηρή κριτική ως κίνητρο για βελτίωση. Επίσης, ορισμένοι γονείς θεωρούν ότι η χρήση έντονης κριτικής προς το παιδί λειτουργεί ως «απόδειξη» ότι είναι καλοί γονείς και ενδιαφέρονται για το παιδί τους. Η έντονη επικριτική συμπεριφορά μπορεί να είναι ένδειξη έλλειψης ή ανικανότητας επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια ή ανάγκη επιβολής του γονιού απέναντι στο παιδί. Ερωτήματα προκύπτουν και από τη σχέση που έχει ο γονιός με τον ίδιο του τον εαυτό. Μήπως νιώθει ένα αίσθημα ανεπάρκειας του εαυτού του και του ρόλου που καλείται να έχει ως γονέας; Μήπως έχει αναπτύξει σχέση εξάρτησης με τα παιδιά και ζει ή προσπαθεί να ζήσει μέσα από αυτά; Μήπως το άγχος, η απογοήτευση και τα αδιέξοδα που βιώνει τα ξεσπά στον εύκολο στόχο που είναι τα παιδιά; Μήπως έχει ο ίδιος δυσκολίες να εκφράζει και να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του με αποτέλεσμα να μην μπορεί να το κάνει και στη σχέση με τα παιδιά του;

Αυτό που μένει στο παιδί μεγαλώνοντας είναι ο φόβος ότι όλοι γύρω του θα το απορρίψουν, ένας διαρκής φόβος για την απόρριψη και μια διαρκή ανάγκη για αναζήτηση επιβεβαίωσης, αλλά πώς να ζητήσεις επιβεβαίωση χωρίς να ξέρεις την απάντηση, κι αν η απάντηση είναι αρνητική τι θα γίνει;

Πτυχές απορριπτικής ή αδιάφορης συμπεριφοράς μέσα στην οικογένεια περιλαμβάνουν μια εχθρική ή επιθετική στάση, έντονο θυμό, βιαιοπραγίες ή αυστηρή αξιολόγηση του παιδιού, υψηλές προσδοκίες, συναισθηματική ή ψυχολογική βία, περιθωριοποίηση ή υποτίμηση του παιδιού, ελλιπής υποστήριξη του παιδιού. Το παιδί έχει ανάγκη από την αποδοχή και συνεχίζει να την αναζητά και ως ενήλικας. Η απόρριψη είναι μια μορφή απώλειας, που το παιδί καλείται να αντιμετωπίσει χωρίς να ξέρει πως..