Η επιθετικότητα στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινωνία

Τι είναι η επιθετικότητα; Μια έμφυτη τάση; Αποτέλεσμα μάθησης; Ή μια αντίδραση;

Σύμφωνα με τον Φρόυντ, η επιθετικότητα είναι ορμή ή ένστικτο και οφείλεται στις ενορμήσεις του θανάτου, που ωθούν το άτομο στην καταστροφή και τη βία. Ο Φρόυντ λόγω του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και άλλων αρνητικών γεγονότων παρατήρησε ότι το άτομο έχει την τάση προς το κακό, προς την επιθετικότητα. Ο λόγος που αποφεύγουμε τη βία και την επιθετικότητα είναι ο πολιτισμός, που λειτουργεί ως εμπόδιο στην εκδήλωση επιθετικών συμπεριφορών. 

 

Με βάση την υπόθεση της αποστέρησης- επιθετικότητας, ο Dollard και οι συν. υποστήριξαν ότι η επιθετική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της αποστέρησης. Το άτομο όταν έρχεται αντιμέτωπο με μια στέρηση νιώθει απογοήτευση και ματαίωση και μπορεί να εκδηλώσει επιθετικότητα. Το άτομο μπορεί να εκδηλώσει άγχος και θυμό λόγω της αποστέρησης και να φτάσει μέχρι την επιθετικότητα ή να επιλέξει την φυγή.

Επίσης, η επιθετικότητα, από την οπτική του συμπεριφορισμού, θεωρείται αποτέλεσμα μάθησης, αποκτάται δηλαδή μέσω μίμησης. Σύμφωνα με την κλασική εξαρτημένη μάθηση, ουδέτερα ερεθίσματα μπορούν να εμφανιστούν μαζί με επιθετικά ερεθίσματα και να μετατραπούν σε εξαρτημένα ερεθίσματα, τα οποία θα προκαλούν και αυτά επιθετικότητα. Η συντελεστική μάθηση υποστηρίζει ότι η μάθηση νέων τρόπων συμπεριφοράς, όπως και οι επιθετικές συμπεριφορές, είναι αποτέλεσμα ενισχύσεων. Ακόμη, ο Bandura περιέγραφε την επιθετικότητα ως αποτέλεσμα μίμησης. Μέσα από πειράματα διαπίστωσε ότι τα άτομα μιμούνται συμπεριφορές που παρατηρούν σε άλλα άτομα γύρω τους, που λειτουργούν ως πρότυπα.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες που αναλύουν και εξηγούν την επιθετικότητα. Πρόκειται για μια συμπεριφορά, που πηγάζει από το εσωτερικό του ατόμου. Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στην εκδήλωση της επιθετικής συμπεριφοράς. Οι παράγοντες που προκαλούν επιθετικότητα προέρχονται τόσο από το εσωτερικό του ατόμου όσο και από το περιβάλλον του ατόμου. Οι ερμηνείες που έχουν επικρατήσει είναι οι εξής: «είναι αντίδραση σε αρνητικές, αντίξοες για το άτομο που την παρουσιάζει συνθήκες του περιβάλλοντος και είναι παρατηρημένη, εκμαθημένη συμπεριφορά» (σελ. 34).

 

Πηγή:

Επιμέλεια Ι.Ν. Νέστορος. Η επιθετικότητα στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινωνία. 1999. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.