«Η απάρνηση των συναισθημάτων είναι πιθανό να οδηγήσει τους επαγγελματίες του ιατρικού χώρου σε παράλυση και σε αναισθητοποίηση απέναντι στα συναισθήματα των ασθενών τους, όπως επίσης σε απώλεια της ικανότητάς τους να αναγνωρίζουν και να ανταποκρίνονται στα συναισθήματα των άλλων. Ενδέχεται να διατηρούν την προσδοκία ότι και οι ασθενείς θα αρνηθούν τα συναισθήματά τους, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να αισθάνονται πολλές φορές πως δεν έχουν γίνει κατανοητοί.
Πράγματι, η συναισθηματική ζεστασιά και το ενδιαφέρον, τα οποία είναι απαραίτητα για τη διαμόρφωση μιας ικανοποιητικής σχέσης ιατρού- ασθενούς, είναι πιθανό να απουσιάζουν, όταν οι ιατροί αντιμετωπίζουν σοβαρές προσωπικές στερήσεις. Εκείνοι που υφίστανται κακή μεταχείριση ενδέχεται, με τη σειρά τους, να κακομεταχειριστούν τους ασθενείς τους. Συνεπώς, όταν οι επαγγελματίες υγείας αποφεύγουν την αναγνώριση των συναισθημάτων τους που σχετίζονται με τη φροντίδα των ασθενών, αγνοούν και τα συναισθήματα των ασθενών τους και τείνουν να μειώσουν τη σημασία του ανθρώπινου παράγοντα στη θεραπευτική διαδικασία. Ένας ψυχολόγος έχει περιγράψει αυτό το πρόβλημα ως ευτελισμός της δυσφορίας του ασθενούς, φαινόμενο στο οποίο ο επαγγελματίας υγείας αποφεύγει να ασχοληθεί με τον πόνο του ασθενούς και με τις σοβαρές υποχωρήσεις και συμβιβασμούς που επιβάλλει η ασθένεια, και αντ’ αυτού τον ενθαρρύνει με τον πιο επιπόλαιο και ρηχό τρόπο να συμπεριφέρεται ‘’σαν να μη συμβαίνει τίποτα’’. Η ουσιαστική κατανόηση και βίωση των συναισθημάτων των ασθενών μπορεί να αποδειχθεί ένα εξαιρετικά επώδυνο έργο για τον επαγγελματία, με αποτέλεσμα στη θέση της να αναπτύσσεται η επαγγελματική απόσταση. Ωστόσο, μόνο όταν ο επαγγελματίας μπορέσει να συμμεριστεί για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα τον τρόπο θεώρησης και εμπειρίας των ασθενών του, τότε είναι σε θέση να προσφέρει κατανόηση και να συνδράμει στη μείωση των αισθημάτων φόβου, θλίψης και αβοήθητου που νιώθουν. Εξαιτίας των προσωπικών συγκρούσεών τους, οι επαγγελματίες του ιατρικού χώρου είναι πιθανό να μην κατορθώνουν καν να αντιληφθούν τη δυσφορία των ασθενών τους. Πιο συγκεκριμένα, από το σύνολο των 87 ασθενών που συμμετείχαν σε μια μελέτη, η οποία είχε ως αντικείμενο την επαγγελματική άσκηση των παθολόγων, οι περισσότεροι από τους μισούς αντιμετώπιζαν σοβαρές συναισθηματικές δυσκολίες σχετικά με κάποιο ζήτημα (οικονομικά, εργασία, σεξουαλική ζωή), ενώ επίσης το 10% αυτών παρουσίαζε τάσεις αυτοκτονίας (αυτοκτονικό ιδεασμό).
Εντούτοις, εκτός από πλέον οφθαλμοφανείς περιπτώσεις, οι παθολόγοι υποτιμούσαν συστηματικά τη δυσφορία των ασθενών –ακόμη και όταν είχαν μακρόχρονη επαφή μαζί τους- παρόλο που οι ασθενείς δεν δίσταζαν καθόλου να αποκαλύψουν ότι νιώθουν τέτοιου είδους συναισθήματα όταν τους ρωτούσαν. Η δυσφορία των ιατρών μπορεί επίσης να εκδηλώνεται ως απαισιοδοξία σχετικά με την έκβαση της υγείας των ασθενών τους. Ως εκ τούτου, όταν οι ιατροί αισθάνονται ότι δεν υπάρχουν καλές προοπτικές βελτίωσης της ποιότητας ζωής ή της υγείας των ασθενών τους, είναι πιθανό να αποφεύγουν να τους μεταδώσουν πολλές πληροφορίες και να αρνούνται να τους προσφέρουν βοήθεια.
Επιπλέον, μεταξύ των επαγγελματιών υγείας, ιδιαίτερα όσων είναι επιβαρημένοι συναισθηματικά, παρατηρείται η τάση επίρριψης των ευθυνών στους ασθενείς για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Μάλιστα, ενδέχεται να θεωρούν ότι οι ασθενείς δεν θα νοσούσαν, αν δεν είχαν υποπέσει σε κάποιο σφάλμα, όπως η υιοθέτηση ανθυγιεινών συμπεριφορών. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τίθεται σε λειτουργία ένας μηχανισμός ‘κατάκρισης του θύματος’. Η απόδοση μομφής στο θύμα είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο, κατά το οποίο το θύμα ενός δυσάρεστου συμβάντος κατηγορείται ότι το ίδιο προκάλεσε το δυσάρεστο γεγονός στον εαυτό του. Ένα τέτοιο συμπέρασμα απορρέει συνήθως από την πίστη σε ένα δίκαιο κόσμο, η οποία αφορά την πεποίθηση ότι οι άνθρωποι παίρνουν αυτό που τους αξίζει και αξίζουν αυτό που παθαίνουν. Συνεπώς, κάποιος που έχει πέσει θύμα μιας ασθένειας κατηγορείται ότι έπραξε κάτι που προκάλεσε αυτή την ασθένεια. Όπως όλοι οι άνθρωποι, έτσι και οι επαγγελματίες του ιατρικού χώρου είναι εξίσου επιρρεπείς σε αυτή τη φυσική τάση, δηλαδή να πιστεύουν ότι οι συμφορές δεν συμβαίνουν τυχαία, αλλά συστηματικά σε ανθρώπους που έχουν κάνει κάτι για να τις αξίζουν. Με αυτό τον τρόπο διατηρείται μια ψυχολογική ισορροπία, αλλά μέσω μιας αυταπάτης. Επιπλέον, οι επαγγελματίες υγείας μπορεί να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι κάποιοι ασθενείς παρουσιάζουν συγκεκριμένα προβλήματα εξαιτίας ελαττωμάτων στον χαρακτήρα τους. Αυτού του είδους η θεώρηση δεν αποτελεί μόνο μια αυταπάτη, αλλά επίσης έχει ως συνέπεια την αδυναμία του ιατρού να προσφέρει συναισθηματική υποστήριξη στους ασθενείς όταν εκείνοι τη χρειάζονται» (σελ. 225-226).
Πηγή:
DiMatteo, R.M. & Martin, L.R. (2011). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας. Εκδόσεις Πεδίο.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου