Η κοινωνικά αποκλεισμένη τρίτη ηλικία

 

Πάλη ανάμεσα στη νιότη και τα γηρατειά: ένας αέναος φαύλος κύκλος

 

Ο σπουδαίος συγγραφέας Jonathan Swift είχε διατυπώσει την άποψη ότι «κάθε άνθρωπος θέλει να ζήσει πολύ, μα κανείς να γίνει γέρος». Η φράση του αυτή στις μέρες μας μοιάζει να είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, καθώς τα άτομα της τρίτης ηλικίας αποτελούν μια κατηγορία ανθρώπων, που είναι παραγκωνισμένη και περιθωριοποιημένη. Τα περιοδικά lifestyle αλλά και γενικότερα όλα τα ΜΜΕ συμπεριλαμβανόμενων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media) προβάλουν συχνότερα νεαρά άτομα και επίσης δίνεται βήμα σε παρουσιαστές και συνεντευξιαζόμενους νεαρής ή μέσης ηλικίας και πολύ σπανιότερα σε άτομα της τρίτης ηλικίας. 

 

 

Θα έλεγε κανείς ότι η κοινωνία προσποιείται ότι αυτοί οι άνθρωποι, οι απόμαχοι της ζωής όπως συχνά αποκαλούνται, δεν έχουν τίποτα να μας πουν, ότι τα γηρατειά που χαρακτηρίζονται από αποθησαυρισμένη πείρα και όξυνση της κριτικής ικανότητας, θα πρέπει να σιωπήσουν και να δώσουν τη σκυτάλη στη νέα γενιά, η οποία μάλλον τα ξέρει όλα και δεν έχει ανάγκη από τη συμβολή ή τη γνώμη τους. Όσο πιο πίσω στην ιστορία ανατρέξουμε θα διαπιστώσουμε ότι πολλοί λαοί τιμούσαν τους μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους και τους εμπιστεύονταν ακόμη και για τη διακυβέρνησή τους (βλέπε “Γερουσία” στην Αρχαία Σπάρτη ή “Senatus” στην Αρχαία Ρώμη ή τους Φύλαρχους αρχαϊκών κοινωνιών, που ήταν πάντα ηλικιωμένοι).

Οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες γυρίζουν την πλάτη στην τρίτη ηλικία και δεν είναι λίγες οι φορές που παρατηρείται ακόμη και αδιαφορία για αυτούς. Το ερώτημα που προκύπτει είναι πως από τον σεβασμό που έτρεφαν οι προηγούμενες γενιές για τους ηλικιωμένους, φτάσαμε στην έλλειψη σεβασμού προς αυτούς τους ανθρώπους, στην απόρριψη, ενίοτε και στην απαξίωσή τους. Προφανώς, πρόκειται για μια αόρατη πάλη των γενεών, μια πολεμική ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο, όπου οι νέοι κατηγορούν τους ηλικιωμένους για τα κακώς κείμενα της κοινωνίας και αντιστρόφως, οι ηλικιωμένοι κατηγορούν τους νέους για αυθάδεια, αλαζονεία, ανωριμότητα, ασέβεια κ.ο.κ. 

Έτσι, το παιχνίδι των κατηγοριών εκατέρωθεν εν τέλει οδηγεί σε απραξία εφόσον το να κατηγορείς τον άλλο είναι οπωσδήποτε ευκολότερο από το να δράσεις, να αναλάβεις την προσωπική σου ευθύνη προκειμένου να αλλάξεις όλα όσα νομίζεις ότι πρέπει να αλλάξουν. Τελικά, περνά ο καιρός και τα χρόνια και τα κακώς κείμενα όχι μόνο δεν αλλάζουν, αλλά παρέμειναν ίδια, ίσως και σε ορισμένες περιπτώσεις να χειροτέρεψαν κιόλας. Οι γεροντότεροι φεύγουν και τη θέση τους παίρνουν αυτοί που τους κατηγορούσαν και που έμειναν άπραγοι.

Ίσως τελικά δεν έχει σημασία το γιατί οι νέοι γύρισαν την πλάτη στην τρίτη ηλικία ίσως τα λόγια του Σενέκα να κρύβουν την πιο πικρή αλήθεια: «Τίποτα δεν είναι περισσότερο επονείδιστο για έναν γέρο από το να μην έχει να παρουσιάσει, σαν απόδειξη του ότι έζησε, τίποτε άλλο, εκτός από τα χρόνια του».