Ενδοοικογενειακή βία - κακοποίηση…

Αίτια, συνέπειες, αντιμετώπιση.

Τι είναι η ενδοοικογενειακή βία;

Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να γνωρίζετε ότι δεν είναι απαραίτητο να συμβεί μέσα στο σπίτι σας για να χαρακτηριστεί ως «ενδοοικογενειακή βία», κι ότι αφορά σε εμπλοκή με ένα ή περισσότερα μέλη της οικογένειας ή σε ένα σύντροφο κοκ. Τα θύματα της ενδοοικογενειακής κακοποίησης μπορεί, δηλαδή, να περιλαμβάνουν ένα παιδί ή άλλο συγγενή ή οποιοδήποτε άλλο μέλος του νοικοκυριού.

Η ενδοοικογενειακή κακοποίηση συνήθως εκδηλώνεται ως μοτίβο καταχρηστικής συμπεριφοράς απέναντι σε έναν στενό σύντροφο σε μια σχέση γάμου ή οικογένειας, όπου ο δράστης ασκεί δύναμη και έλεγχο στο θύμα. Τα περιστατικά είναι σπανίως μεμονωμένα και συνήθως κλιμακώνονται σε συχνότητα και σοβαρότητα. Η ενδοοικογενειακή κακοποίηση μπορεί να κορυφωθεί με σοβαρό σωματικό τραυματισμό ή ακόμη και θάνατο. Συμβαίνει όταν κάποιος κοντά σας έχει δύναμη και έλεγχο πάνω σας και τότε αυτός ο έλεγχος ή η κακοποίηση μπορεί να εκφραστεί με διαφορετικούς τρόπους. 

Η ενδοοικογενειακή βία αφορά στη σφοδρή, καταχρηστική ή εκφοβιστική συμπεριφορά μέσα σε μια σχέση. Υπάρχουν πολλοί τύποι ενδοοικογενειακής βίας, συμπεριλαμβανομένης της συναισθηματικής, σεξουαλικής, κοινωνικής, οικονομικής, πνευματικής και σωματικής κακοποίησης. Θα λέγαμε ότι η ενδοοικογενειακή κακοποίηση, μπορεί να οριστεί ως ένα πρότυπο συμπεριφοράς σε οποιαδήποτε σχέση που χρησιμοποιείται για την απόκτηση ή τη διατήρηση της εξουσίας και του ελέγχου απέναντι σε ένα οικείο άτομο. Η ενδοοικογενειακή κακοποίηση, λοιπόν, μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε, ανεξαρτήτου  φυλής, ηλικίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, θρησκείας ή φύλου. Μπορεί να συμβεί σε ένα εύρος σχέσεων, συμπεριλαμβανομένων των ζευγαριών που είναι παντρεμένα όπως αναφέραμε, που ζουν μαζί ή που απλά βρίσκονται στο στάδιο της γνωριμίας. Συνεπώς, η ενδοοικογενειακή βία επηρεάζει άτομα από όλα τα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, καθώς και τα επίπεδα εκπαίδευσης.

 

Σημάδια κακοποιητικής σχέσης

Μπορεί να μην είναι πάντα προφανές ότι βρίσκεστε μέσα σε  μια κακοποιητική σχέση. Μπορεί κάποιος που κακοποιείται να πιστεύει ότι είναι δικό του λάθος και ότι κατά κάποιο τρόπο του «αξίζει» αυτή η κακοποίηση. Θυμηθείτε: δε φταίτε ποτέ για τον τρόπο που ένα κακοποιητικό άτομο σας συμπεριφέρεται.

Μια σχέση μπορεί να είναι βίαιη και κακοποιητική χωρίς να περιλαμβάνει σωματική βία. Μπορεί να περιλαμβάνει συναισθηματική, σεξουαλική και/ή σωματική κακοποίηση όπως και έλεγχο των οικονομικών σας.

 

Κάποια σημάδια που θα πρέπει να αναζητήσετε είναι τα εξής παρακάτω:

Κατοχή

Σας ελέγχουν συνεχώς για να δουν πού βρίσκεστε, τι κάνετε και με ποιον είστε.

 Προσπαθούν να ελέγχουν πού πηγαίνετε και ποιους βλέπετε και θυμώνουν εάν δεν κάνετε αυτό που λένε.

Σας κάνουν να νιώθετε ότι δεν μπορείτε να λάβετε αποφάσεις.

 Σας λένε ότι δεν είστε τίποτα χωρίς αυτούς.

Σας τηλεφωνούν πολλές φορές τη νύχτα για να βεβαιωθούν ότι βρίσκεστε στο σπίτι ή εκεί που είπατε ότι θα είστε.

Σας στέλνουν συνεχώς μηνύματα και θέλουν να γνωρίζουν τι κάνετε   κάθε στιγμή της ημέρας.

 

Ζήλια

Σας κατηγορούν ότι είστε άπιστοι ή φλερτάρετε.

Σας απομονώνουν από την οικογένεια και τους φίλους σας, συχνά συμπεριφέροντάς τους με αγενή τρόπο.

Σας κάνουν να νιώσετε ότι δεν υπάρχει «διέξοδος» από τη σχέση.

Σας εμποδίζουν να κάνετε πράγματα που θέλετε, όπως να περνάτε χρόνο με φίλους ή οικογένεια ή να πάτε στο γυμναστήριο κοκ.

 

Προκλήσεις

Σας προκαλούν, είτε δημόσια είτε ιδιωτικά, επιτιθέμενοι στην ευφυΐα σας, την εμφάνισή σας, τις απόψεις σας, την ψυχική υγεία σας ή τις δυνατότητές σας.

Σας συγκρίνουν συνεχώς δυσμενώς με τους άλλους, λέγοντάς σας ότι είστε «λιγότεροι», «χειρότεροι», «υποδεέστεροι».

Σας κατηγορούν ως τον κύριο υπαίτιο για τα προβλήματα στη σχέση σας, καθώς και για τα βίαια ξεσπάσματά τους και τις συχνές εκρήξεις τους, καθώς κι ότι τα νεύρα τους, τους τα προκαλείτε εσείς.

Σας λένε ότι κανείς άλλος άνθρωπος δε θα σας ήθελε ή ότι δε θα μπορούσε να σας ανεχτεί εξαιτίας του κακού και δύστροπού σας χαρακτήρα.

 

Απειλές

Φωνάζουν ή μουτρώνουν και σπάνε σκόπιμα πράγματα που για εσάς έχουν υλική ή συναισθηματική αξία.

Απειλούν να χρησιμοποιήσουν βία εναντίον σας, ή προς την οικογένειά σας, τους φίλους σας ή ένα κατοικίδιό σας.

 

Σωματική και σεξουαλική βία

Σας σπρώχνουν ελαφρά ή ακόμη και σε σημείο να σας ρίξουν κάτω, σας χτυπούν ή σας αρπάζουν βίαια, ή σας αναγκάζουν να κάνετε σεξ δίχως τη συναίνεσή σας ή να κάνετε πράγματα που δεν θέλετε.

Προβαίνουν σε πράξεις που βλάπτουν εσάς, τα μέλη της οικογένειάς σας ή τα κατοικίδια ζώα σας.

 

Τώρα όσον αφορά σε εσάς…

Μερικές φορές νιώθετε ότι φοβάστε για το πώς μπορεί να συμπεριφερθεί ο σύντροφός σας;

Δικαιολογείστε αρκετές φορές σε άλλα άτομα για τη συμπεριφορά του συντρόφου σας;

Πιστεύετε ότι μπορείτε να βοηθήσετε τον σύντροφό σας να αλλάξει, μόνο εάν θα αλλάξετε πρώτα εσείς κάτι στοn χαρακτήρα ή την συμπεριφορά σας;

Διαπιστώνετε ότι δεν κάνετε πράγματα που σας ευχαριστούν, γιατί ίσως να προκαλούσαν σύγκρουση ή θα έκαναν τον σύντροφό σας να θυμώσει;

Πάντα υποχωρείτε και κάνετε ό,τι θέλει ο σύντροφός σας αντί για αυτό που θέλετε;

Συνεχίζετε τη σχέση με τον σύντροφό σας γιατί φοβάστε το πώς θα αντιδρούσε εάν του λέγατε ότι θέλετε να χωρίσετε;

Εάν κάτι από αυτά συμβαίνει στη σχέση σας, μιλήστε σε κάποιον ψυχολόγο με εμπειρία στη συμβουλευτική ζευγαριών και γάμου. Χωρίς βοήθεια, η κακοποίηση θα συνεχιστεί. Η συνειδητοποίηση αρχικά του προβλήματος κι έπειτα του γεγονότος ότι χρειάζεστε βοήθεια είναι ένα θαρραλέο βήμα.

 

Τι είναι ο «Τροχός ισχύος και ελέγχου»

Θα πρέπει να έχετε υπόψη ότι οι σωματικές και σεξουαλικές επιθέσεις ή οι απειλές για την επικείμενη διάπραξή τους είναι οι πιο εμφανείς μορφές ενδοοικογενειακής κακοποίησης και βίας και είναι συνήθως οι ενέργειες που επιτρέπουν στους άλλους να αναγνωρίσουν το πρόβλημα. Ωστόσο, η τακτική χρήση άλλων κακοποιητικών συμπεριφορών από τον θύτη, όταν ενισχύεται από μία ή περισσότερες πράξεις σωματικής βίας, αποτελεί ένα μεγαλύτερο σύστημα κακοποίησης. Αν και οι σωματικές επιθέσεις μπορούν να συμβούν μόνο μία φορά ή περιστασιακά, ενσταλάζουν τον φόβο στο θύμα  για μελλοντικές πιθανές βίαιες επιθέσεις και επιτρέπουν στον δράστη να πάρει τον έλεγχο της ζωής του θύματος υπό την απειλή του φόβου.

Ο «τροχός ισχύος και ελέγχου» είναι ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο για την κατανόηση του συνολικού τρόπου λειτουργίας της κακοποίησης και των βίαιων συμπεριφορών, που χρησιμοποιούνται από τον θύτη προκειμένου να καθιερώσει και να διατηρήσει τον έλεγχο του επάνω στη σύντροφό του ή επάνω σε οποιοδήποτε άλλο θύμα μέσα στο νοικοκυριό ή και αλλού. Πολύ συχνά, ένα ή περισσότερα βίαια περιστατικά μπορεί να συνοδεύονται από μια σειρά από άλλους τύπους κακοποίησης, οι οποίοι αναγνωρίζονται λιγότερο εύκολα, αλλά δημιουργούν σταθερά ένα πρότυπο εκφοβισμού και ελέγχου στη σχέση.

 

Κάποια μέτρα που θα μπορούσατε να λάβετε

Ζητήστε υποστήριξη

Η λήψη της απόφασης να αφήσετε μια κατάσταση όπου αισθάνεστε ανασφαλείς, μπορεί να είναι πολύ πιο δύσκολη και τρομακτική από όσο μπορεί κάποιος να φανταστεί. Εάν είναι δυνατόν, μιλήστε με κάποιον που εμπιστεύεστε, όπως έναν φίλο, έναν ψυχολόγο ή έναν κοινωνικό λειτουργό. Ψάξτε στο διαδίκτυο για δωρεάν υποστήριξη και επικοινωνία με ειδικούς. Μιλήστε με τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης ή την αστυνομία. Εάν έχετε τραυματιστεί ή έχετε κακοποιηθεί σεξουαλικά, επισκεφθείτε το πλησιέστερο τμήμα έκτακτης ανάγκης στο νοσοκομείο. Εάν αισθάνεστε ανασφαλείς, μιλήστε με την αστυνομία. Είναι εκεί για να σας προστατεύσουν και για να μιλήσετε για τους κινδύνους που αντιμετωπίζετε.

Επίσης, ζητήστε να μείνετε προσωρινά για κάποιο διάστημα με μια φίλη ή συγγενή. Ρωτήστε ένα αξιόπιστο μέλος της οικογένειας ή μια φίλη/ο σας εάν μπορείτε να μείνετε μαζί, ενώ παράλληλα θα εργάζεστε ως προς τα βήματα που θα ακολουθήσετε στη συνέχεια.

Γνωρίστε την αυτο-αξία σας. Εάν κάποιος σας βλάψει ή απειλεί ότι θα σας βλάψει, μπορεί να είναι δύσκολο να διατηρήσετε την αυτοπεποίθησή σας ή τα συναισθήματα αυτοεκτίμησής σας. Ίσως, να κατηγορήσετε τον εαυτό σας. Να θυμάστε όμως, ότι δεν είναι ποτέ σωστό και δίκαιο να επιτρέψετε σε κάποιον να σας βλάψει ή να σας απειλήσει ότι σκοπεύει να σας βλάψει. Το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε σε αυτήν την περίπτωση είναι να λάβετε κάποια υποστήριξη για να σας βοηθήσουν να σχεδιάσετε τη διέξοδό σας προς την ασφάλεια. Η επανασύνδεση με φίλους ή συγγενείς μπορεί να σας υπενθυμίσει ποια/ος πραγματικά είστε και πόσο οι άλλοι σας αγαπούν και ότι είναι πρόθυμοι να σας φροντίσουν. Να θυμάστε πάντα ότι: Κανένας άνθρωπος δεν αξίζει να κακοποιηθεί. Ότι η κακοποίηση δεν είναι δικό σας λάθος κι ότι δεν είστε μόνη/ος!

 

Πηγές:

https://au.reachout.com/articles/domestic-violence-and-what-you-can-do-about-it.  25/9/20

https://www.theduluthmodel.org/. Developed by Domestic Abuse Intervention Project, Duluth, MN, .  25/9/20

https://www.un.org/en/coronavirus/what-is-domestic-abuse.  25/9/20

 

Ελεύθερη μετάφραση κειμένου: Κουραβάνας Νικόλαος

Επιμέλεια κειμένου: Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, Msc.