«Πώς κρύβετε τον εαυτό σας;»

«Αποτέλεσμα των προσπαθειών σας να ευχαριστήσετε τους άλλους και να νιώσετε ότι σας αγαπούν είναι ότι, όπως και οι περισσότεροι, έχετε μάθει και υιοθετήσει διάφορες συμπεριφορές οι οποίες αποσκοπούν στο να πάρετε την αποδοχή και την αγάπη που χρειάζεστε. Αυτές οι συμπεριφορές γίνονται ρόλοι τους οποίους παίζετε άλλοτε συνειδητά και άλλοτε όχι.

Θα εξετάσουμε μια λίστα με τα πιο συνηθισμένα μοντέλα συμπεριφοράς που υιοθετούνται συνήθως. Ίσως, σε κάποιο από αυτά, αν όχι σε όλα, να δείτε να περιγράφεται ένα κομμάτι του εαυτού σας.

Σε κάθε κατηγορία θα βρείτε και μερικές υποδείξεις για το πώς να ξεφύγετε από αυτούς τους ρόλους και να αρχίσετε να εκφράζετε τον πραγματικό σας εαυτό, που είναι θαμμένος βαθιά μέσα σας» (Gray, 2008: 34).

Ο Ηθοποιός:

«Μικρός εισέπραξε πολλή αγάπη, επειδή είχε υποδυθεί εξαιρετικά τον ρόλο του καλού παιδιού. Η καλή ερμηνεία του ρόλου θεωρείται προϋπόθεση για αγάπη και αναγνώριση. Προσπαθεί πάντοτε να σταθεί στο ύψος των προσδοκιών που έχουν οι άλλοι και συχνά οι δικές του απαιτήσεις και προσδοκίες είναι ακόμα υψηλότερες. Αισθάνεται πάντοτε έντονη την πίεση για επιτυχία και δεν υπάρχει χρόνος για ανάπαυση. Δεν αντέχει την αδυναμία ή την ανοησία στον εαυτό του ή στους άλλους και τείνει επίσης να γίνεται πολύ επικριτικός.

Ενδόμυχα, ο Ηθοποιός νιώθει ότι δεν είναι ποτέ αρκετά καλός, αφού υπάρχει πάντοτε χώρος για μεγαλύτερη εξέλιξη. Αυτός ο τύπος ανθρώπου μπορεί να προσκολληθεί υπερβολικά σε ανθρώπους και θέσεις, αφού η συμπεριφορά του κατευθύνεται πάντοτε από τον κρυφό φόβο της απόρριψης ή της εγκατάλειψης. Γενικά, νιώθει υπεύθυνος για τα πάντα.

Ο Ηθοποιός πρέπει να χαλαρώσει περισσότερο και να συνειδητοποιήσει ότι μπορεί να εισπράξει αγάπη ακόμη και όταν δεν υποδύεται τον ρόλο του. Κάντε διακοπές συχνότερα και διαβάστε ρομαντικές νουβέλες. Προσφέρετε στον εαυτό σας ένα διάλειμμα, δεν αξίζει τον κόπο να αποκτήσετε υψηλή πίεση» (Gray, 2008: 34-35).

Ο Επικριτικός:

«Ασχολείται μόνο με το πώς να βρει, να επισημάνει τα σφάλματα των άλλων και να μιλήσει για αυτά. Είναι πιθανόν να μισεί κάποια στοιχεία του εαυτού του, οπότε τα μεταφέρει στους άλλους και αρχίζει την κριτική και την αποδοκιμασία. Όποτε φοβάται μήπως τον κρίνουν οι άλλοι, αντεπιτίθεται ταχύτατα με μια σειρά από επικρίσεις, συνήθως σε σαρκαστικό τόνο.

Αν διαθέτετε αυτά τα στοιχεία, προσπαθήστε να δείτε τον εαυτό σας σε όλους εκείνους που επικρίνετε. Φανταστείτε τον εαυτό σας στη θέση τους, αναζητήστε τις ομοιότητές σας. Κατόπιν συγχωρήστε τον εαυτό σας και εκείνους που δεν είστε τέλειοι» (Gray, 2008: 36).

«Αυτά που μισεί στον εαυτό του ο Επικριτικός, θα τα ανακαλύψει και θα τα επικρίνει στους άλλους» (Gray, 2008: 36).

Ο Αλαζόνας:

«Αυτός ο τύπος ανθρώπου αναπληρώνει τη μειωμένη εκτίμηση που τρέφει προς τον εαυτό του με την υπερβολή και τον κομπασμό. Από μικρός έμαθε ότι για να τραβήξει την προσοχή των ανθρώπων, έπρεπε να δραματοποιεί τις καταστάσεις και να υπερβάλλει.

Βαθιά μέσα του, αισθάνεται πως δεν είναι αρκετά καλός για να αποκτήσει αγάπη και προσοχή. Νιώθει ότι η αλήθεια δεν είναι ποτέ αρκετή για να κερδίσει την αναγνώριση που χρειάζεται, οπότε… την ‘παραφουσκώνει’.

Ο Αλαζόνας δεν μπορεί ποτέ να εμπιστευθεί την αγάπη των άλλων, γιατί βαθιά μέσα του ξέρει ότι βασίζεται σε μια απάτη. Όσον τον πλησιάζουν οι άνθρωποι τόσο πιο απόμακρος και επιθετικός γίνεται. Και όσο περισσότερο καυχιέται, τόσο λιγότερο εμπιστεύεται την προσοχή και την εκτίμηση που δέχεται από τους άλλους.

Ο Αλαζόνας πρέπει να μάθει να είναι απόλυτα ακριβής σε όλα λέει. Θα βρει κάποιον που θα ενδιαφέρεται αληθινά για αυτόν και με τον οποίο θα μπορέσει να μοιραστεί όλα τα ψέματα και την υποκρισία του παρελθόντος τότε θα διαπιστώσει ότι μπορούν να τον αγαπήσουν για αυτό που είναι πραγματικά. Πρέπει να μάθει να εμπιστεύεται τον εαυτό του και τους άλλους. Χρειάζεται, όμως, τη συνεχή και έντιμη κριτική από τους γύρω του. Η κατανόηση και η υποχωρητικότητα δεν τον βοηθούν» (Gray, 2008: 36-37).

Το Θύμα:

«Είναι ο άνθρωπος που πληγώθηκε βαθιά σε νεαρή ηλικία και εισέπραξε μεγάλη συμπόνια για αυτό. Το Θέμα αισθάνεται γενικά ανάξιο αγάπης και υποστήριξης, εκτός αν έχει βιώσει μια μεγάλη τραγωδία ή αν τουλάχιστον έχει να διηγηθεί κάποιο τραγικό περιστατικό από το παρελθόν. Όποτε συμβαίνει κάτι άσχημο στο θύμα, μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι η ιστορία του θα τεντωθεί σαν λάστιχο. Αν εισπράττετε πολλή αγάπη, προσοχή και συμπάθεια ενώ αφηγείστε μια από τις ιστορίες στις οποίες ήσασταν το θύμα, προσέξτε- με τον τρόπο αυτό ενισχύετε ένα μοντέλο σύμφωνα με το οποίο η αγάπη κατακτάται μόνο μέσα από την περιγραφή οδυνηρών εμπειριών.

Το Θέμα συνήθως νιώθει ανίσχυρο και προσπαθεί ν ελέγξει τους ανθρώπους δημιουργώντας τους ενοχές. Αρνείται να αναλάβει την ευθύνη για τη ζωή του. Πρέπει να υποβάλλει τον συσσωρευμένο, καταπιεσμένο θυμό του και να ασκηθεί στη συγχώρηση των άλλων» (Gray, 2008: 38).

        

Ο Καλός Άνθρωπος:

«Αυτός ο τύπος ανθρώπου είναι πάντοτε ήρεμος, πρόσχαρος και ευχάριστος. Γίνεται σπουδαίος φίλος, και γενικά έχει πολλούς φίλους και γνωριμίες. Ο Καλός Άνθρωπος έμαθε νωρίς στη ζωή ότι οι υποχωρήσεις ανταμείβονται με ένα χαμόλεγο ή μια αγκαλιά. Κάνει πάντοτε το ‘πρέπον’, είναι αποφασισμένος να ευχαριστήσει τους άλλους λέγοντας ‘ναι’ σε όλους. Δεν θυμώνει ποτέ, αλλά μαθαίνει να αποδέχεται και να προσαρμόζεται στην κάθε περίσταση. Στην επιφάνεια, ο Καλός Άνθρωπος είναι ευτυχισμένος και ικανοποιημένος που αποτελεί μέλος της ομάδας, αλλά μέσα του αισθάνεται άδειος και μόνος. Φοβάται πολύ να είναι ο εαυτός του, γιατί το να κάνει αυτό που θέλει σημαίνει πιθανή αποδοκιμασία. Συνεπώς, χάνει την επαφή με τις πραγματικές επιθυμίες του, με τον πραγματικό εαυτό του, γίνεται ένας άνθρωπος χωρίς προσωπικότητα. Ο Καλός Άνθρωπος χρειάζεται να ασκηθεί στο να λέει ‘όχι’ και να το εννοεί. Να μάθει να εκφράζει το θυμό του. Πρέπει να ρισκάρει να δείξει τον όχι και τόσο καλό άνθρωπο που βρίσκεται μέσα του και να δει ότι οι άλλοι όχι μόνο συνεχίζουν να τον αγαπούν, αλλά πιθανόν να αισθάνονται πιο κοντά του, επειδή τώρα είναι πιο ανθρώπινος» (Gray, 2008: 39).

Ο Αλάθητος:

«Ο τύπος αυτός έχει μάθει ότι αν κάνει λάθος, οι άνθρωποι δεν θα τον αγαπούν και θα τον θεωρούν κακό. Για να αποκτήσει την αγάπη, προσπαθεί με κάθε θυσία να είναι σωστός. Δεν μπορεί ποτέ να παραδεχτεί ότι έκανε σφάλμα, επειδή η ομολογία των λαθών και των αποτυχιών του θα σήμαινε απώλεια της αγάπης, κάτι πολύ οδυνηρό για αυτόν. Συχνά, προσπαθεί να καταλογίσει στους άλλους λάθη για να δικαιωθεί εκείνος. Ο Αλάθητος πρέπει να αρχίσει να ασκείται ζητώντας συγγνώμη, όποτε κάνει ένα σφάλμα, έστω και αν έχει μια σπουδαία δικαιολογία. Αυτός ο τύπος ανθρώπου πρέπει να μάθει ότι οι άλλοι θα τον αγαπούν ακόμη και όταν δεν έχει δίκιο ή κάνει λάθος» (Gray, 2008: 40).

«Ο Αλάθητος δεν παραδέχεται ποτέ ότι κάνει λάθος, επειδή μια τέτοια παραδοχή μπορεί να σημαίνει απώλεια της αγάπης» (Gray, 2008: 40).

Ο Οργισμένος:

«Είναι ο άνθρωπος ο οποίος κυκλοφορεί μονίμως έτοιμος για καβγά. Για αυτόν, ο θυμός είναι μια μορφή άμυνας. Ο Οργισμένος αισθάνεται μέσα του ανεπαρκής και προσπαθεί πάντοτε να προστατεύει τον εαυτό του. Για να αντισταθμίσει το αίσθημα της ανεπάρκειας, αρνείται να νιώσει ικανοποιημένος με τον έξω κόσμο. Νιώθει θυμωμένος και πικρόχολος με όλους και με όλα. Χαίρεται με τις δυσκολίες και αποτυχίες των άλλων και γίνεται υπερβολικά ανταγωνιστικός. Ο Οργισμένος πρέπει να μάθει ότι αξίζει την αγάπη ακόμη κι αν είναι ανεπαρκής σε μερικούς τομείς. Θα έπρεπε να μάθει να συγχωρεί. Μέσα από την αγάπη και τη συγχώρηση των άλλων, θα ανακαλύψει την αληθινή αγάπη και θα συγχωρήσει τον εαυτό του» (Gray, 2008: 40-41).

«Ο Οργισμένος αισθάνεται εξαπατημένος από τη ζωή και προσπαθεί συνεχώς να εκδικηθεί» (Gray, 2008: 41).  

Ο Κίβδηλος:

«Αυτός ο τύπος ανθρώπου έχει υποδυθεί τόσο πολλούς ρόλους, που δεν ξέρει πια ποιος είναι. Πίσω από κάθε μάσκα υπάρχει μια άλλη. Συμπεριφέρεται πάντοτε ανάλογα με το πώς θα τον αντιμετωπίσουν οι άλλοι. Ο Κίβδηλος δεν θα ρισκάρει μια αντιπαράθεση. Είναι αυθεντία στο να εντυπωσιάζει τους άλλους για να γίνει αρεστός.

Είναι πιθανόν, καθώς μεγάλωνε ο Κίβδηλος, να μην αισθάνθηκε ποτέ την αποδοχή των άλλων για τον αληθινό εαυτό του, συμπέρανε, λοιπόν, ότι για να κερδίσει την αγάπη, έπρεπε να αλλάξει, να γίνει έτσι όπως τον ήθελαν οι άλλοι. Δυστυχώς για αυτόν, δεν μπορεί να εμπιστευθεί την αγάπη ή την εκτίμηση των άλλων, επειδή βαθιά μέσα του ξέρει ότι δεν είναι γνήσιος και ότι οι άλλοι αγνοούν ποιος είναι στην πραγματικότητα» (Gray, 2008: 41-42).

Ο Εύπιστος:

«Αυτός ο τύπος ανθρώπου είναι τόσο εξαρτημένος από τους άλλους για την αλήθεια, που δεν εμπιστεύεται τα δικά του συναισθήματα. Μεγαλώνοντας έμαθε ότι για να εισπράξει αγάπη, το μόνο που έχει να κάνει είναι να συμφωνεί και να πιστεύει σε αυτά που του λένε οι άλλοι. Αν συμφωνείς με όσα πιστεύουν όλοι, τότε είσαι φίλος του, αν όμως αντικρούεις τα πιστεύω του, γίνεται εχθρός του. Ο Εύπιστος προτιμά να παραχωρεί τη δύναμη και τις ευθύνες του σε εκείνους που μπορούν να λύσουν τα προβλήματά του για λογαριασμό του. Θεωρεί την αγάπη σου δεδομένη, εφόσον συμφωνεί μαζί σου. Αν δεν ανταποκριθείς στις παράλογες προσδοκίες του Εύπιστου, θα πάψει να σου προσφέρει την αγάπη και τη συμπαράστασή του. Ο Εύπιστος δεν έχει ξεπεράσει το γεγονός ότι οι γονείς του δεν ήταν τέλειοι. Οι ελπίδες και οι προσδοκίες του παραμένουν υψηλές, αλλά είναι αναπόφευκτο ότι οι άλλοι θα τον απογοητεύσουν και θα συνεχίσουν να τον απογοητεύουν, μέχρι να αρχίσει να πιστεύει στον εαυτό του. 

Ο Εύπιστος πρέπει να μάθει να παίρνει την ευθύνη για τη ζωή του στα δικά του χέρια και να συγχωρήσει όλους εκείνους που τον έχουν απογοητεύσει. Πρέπει να αμφισβητήσει όλα όσα πιστεύει και να τα συσχετίσει με τα προσωπικά του βιώματα. Χρειάζεται να μάθει να εμπιστεύεται τα συναισθήματά του, το ένστικτο και τις επιλογές του, και να προσβλέπει στον εαυτό του ως πηγή δύναμης και σοφίας στη ζωή του» (Gray, 2008: 42-43).

Ο Δειλός:

«Η βασική αντίδραση αυτού του τύπου απέναντι στους άλλους είναι ο φόβος. Φοβάται την κριτική τους, την αξιολόγησή τους, φοβάται ότι θα τον θεωρήσουν αποτυχημένο και πως τελικά θα τον απορρίψουν. Ο Δειλός δεν πιστεύει ότι θα τον αγαπήσουν. Έχει διδαχθεί ότι οι άνθρωποι θα τον αποδεχτούν μόνο κάτω από ορισμένες συνθήκες και όταν αυτές οι συνθήκες απουσιάζουν, φοβάται ότι θα αντιμετωπίσει την απόρριψη.  

Ο Δειλός πρέπει να μάθει να διακινδυνεύει. Πρέπει να προετοιμαστεί για ένα ρίσκο και κατόπιν να προχωρήσει, οικοδομώντας σταδιακά την αυτοπεποίθησή του και διώχνοντας τον φόβο του για τους άλλους. Χρειάζεται να μάθει να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του, τον πραγματικό του χαρακτήρα, και να εμπιστευθεί ξανά τον εαυτό του και τους άλλους» (Gray, 2008: 44).

Ο Δειλός φοβάται… δεν πιστεύει ότι θα τον αγαπήσουν.

Ο Επιδειξιομανής:

«Ο Επιδειξιομανής πιστεύει ότι αυτά που κάνει ή έχει θα αναπληρώσουν τις ελλείψεις του. Επιδιώκει να αντικαταστήσει την έλλειψη αυτοεκτίμησης με την απόκτηση υλικών αγαθών, ελπίζοντας έτσι να προσελκύσει το ενδιαφέρον και την αναγνώριση που τόσο απελπισμένα χρειάζεται. Δυστυχώς, δεν αισθάνεται ποτέ άξιος της αγάπης που εισπράττει, επειδή ξέρει ότι τον αγαπούν για τα επιτεύγματα ή την περιουσία του και όχι για αυτό που είναι πραγματικά. Συχνά αισθάνεται ότι τον χρησιμοποιούν.

Ο Επιδειξιομανής πρέπει να ασκηθεί στο να μοιράζεται τα συναισθήματά του και να επιτρέπει στους άλλους να δουν ποιος είναι πραγματικά. Τότε θα μάθει ότι μπορεί να αγαπηθεί για αυτό που είναι και όχι για αυτά που έχει ή κάνει» (Gray, 2008: 44-45).

Ο Μοναχικός:

« Είναι ο άνθρωπος που προσπαθεί συνεχώς να αποδεικνύει ότι δεν χρειάζεται τους άλλους. Σε κάποια φάση της ζωής του, καθώς μεγάλωνε, δεν εισέπραξε την αγάπη και την αναγνώριση που επιθυμούσε, έτσι, αποφάσισε πως δεν τα χρειάζεται. Ο Μοναχικός έχει μάθει να είναι αυτάρκης. Μέσα του είναι μια απίστευτα ευαίσθητη και στοργική ψυχή που έχει πληγωθεί άπειρες φορές. Έχει μάθει να ‘νοιάζεται λιγότερο’, να διατηρεί απόσταση από τα συναισθήματά του, επειδή το αντίθετο θα ήταν υπερβολικό οδυνηρό.

Αισθάνεται ενοχές επειδή χρειάζεται τόσο πολύ την αγάπη, και για αυτό αρνείται τις ανάγκες του. Στις σχέσεις του, επειδή δεν εκφράζει τις ανάγκες του ξεκάθαρα, απογοητεύεται και πληγώνεται συνεχώς. Επίσης, ενοχλείται και δυσανασχετεί όταν αισθάνεται υποχρεωμένος να ικανοποιήσει τις ανάγκες του συντρόφου του, όπως ακριβώς αρνείται τις δικές του. Για τον Μοναχικό, οι ανάγκες είναι ένδειξη αδυναμίας.

Ο Μοναχικός πρέπει να μάθει να μοιράζεται τις ανάγκες του και να δείχνει τις πληγές και τα δάκρυά του. Να φανερώνει στους άλλους τις κρυφές προσδοκίες και τις απογοητεύσεις του. Όποτε αρχίζει να μελαγχολεί και να κλείνεται στον εαυτό του, χρειάζεται να βρει κάποιον που να τον ενδιαφέρει, και να μοιραστεί τα συναισθήματά του. Ο Μοναχικός πρέπει να μάθει ότι η λέξη ‘ανάγκη’ δεν είναι κακή και να βρει ανθρώπους οι οποίοι μπορούν να ικανοποιήσουν την ανάγκη του για αγάπη και εκτίμηση» (Gray, 2008: 45).

Ο Μάρτυρας:

«Αυτό το είδος ανθρώπου έχει μάθει ότι αγάπη σημαίνει να θυσιάζεσαι ή να παραιτείσαι για κάποιον άλλο. Πιθανόν, καθώς μεγάλωνε, οι γονείς του δεν τον άφησαν ποτέ να ξεχάσει τις θυσίες που είχαν κάνει για εκείνον και ότι περίμεναν το ίδιο από μέρους του. Για τον Μάρτυρα, η αγάπη είναι κάτι κουραστικό, επειδή, για να δείξει την αγάπη του, πρέπει πάντοτε να κάνει πράγματα που θα προτιμούσε να μην κάνει. Ο Μάρτυρας δεν μπορεί ποτέ να είναι αυτό που θέλει, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν υπερβολικά εγωιστικό. Έχει μάθει ότι κάθε προσφορά έχει και το αντίτιμό της. Ο Μάρτυρας περιμένει από τον αποδέκτη της αγάπης του να του την ανταποδώσει μέσα από μια εξίσου οδυνηρή θυσία. ‘Υπέφερα για σένα, τώρα θα πρέπει να υποφέρεις εσύ για μένα’. Για εκείνον, το να υποφέρει είναι αρετή και συμβολίζει την αληθινή αγάπη.

Ο Μάρτυρας πρέπει να θεραπευτεί από τον συσσωρευμένο θυμό και την αγανάκτηση απέναντι στους γονείς και τον περίγυρό του, να τους συγχωρήσει για το δυσβάσταχτο ταξίδι των ενοχή που του είχαν φορτώσει. Χρειάζεται να μάθει να προσφέρει την αγάπη του χωρίς να περιμένει κάποια θυσία ως ανταπόδοση και, ταυτόχρονα, πρέπει να θυμάται να μην παραιτείται συνέχεια από τις προσωπικές του ανάγκες και επιθυμίες» (Gray, 2008: 46-47).   

Απόσπασμα από:

Gray, John. (2008). Αγαπήστε ξανά. Ένας οδηγός για ουσιαστικές σχέσεις. Αθήνα: Φυτράκη.