Διαταραχές συμπεριφοράς στο σχολείο

Στο σχολείο μπορεί να  εκδηλωθούν διάφορες διαταραχές διασπαστικής συμπεριφοράς, που προκαλούν προβλήματα στους εκπαιδευτικούς, στα παιδιά και στη λειτουργία της τάξης. Είναι σημαντικό να είναι οι εκπαιδευτικοί επαρκώς ενημερωμένοι για τις διαταραχές αυτές ώστε να μπορούν να παραπέμψουν παιδιά που εμφανίζουν έντονα προβλήματα συμπεριφοράς.

Οι πιο συνηθισμένες διαταραχές διασπαστικής συμπεριφοράς που μπορεί να εντοπιστούν στο πλαίσιο του σχολείου είναι οι εξής:

• Διαταραχή ελλειμματικής- προσοχής- Υπερκινητικότητα
• Εναντιωτική- προκλητική διαταραχή
• Διαταραχή διαγωγής.

Εκτός από τις διαταραχές στη συμπεριφορά, στο σχολείο μπορεί να εντοπιστούν συναισθηματικά προβλήματα καθώς και προβλήματα μάθησης και επικοινωνίας. Τα προβλήματα συμπεριφοράς συνδέονται άμεσα με τα συναισθηματικά και μαθησιακά προβλήματα των μαθητών. 

Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-  Υπερκινητικότητα

v  Αναπτυξιακή διαταραχή, οργανικής αιτιολογίας,

v  που ασκεί αρνητική επίδραση σε πολλούς τομείς της λειτουργικότητας του παιδιού

v  Σοβαρές και επίμονες δυσκολίες

v  Δυσκολία διατήρησης προσοχής και ενδιαφέροντος σε μια δραστηριότητα μέχρι την ολοκλήρωσή της

v  Έντονη και συχνή παρορμητική συμπεριφορά

v  Δυσκολίες προσαρμογής

v  Απουσία διάθεσης και ικανοτήτων για συνεργασία

v  Δυσκολία τήρησης ορίων και κανόνων

v  Δυσκολίες στο σχολείο:

v  Σχολική προσαρμογή

v  Κοινωνική- συναισθηματική προσαρμογή

v  Δυσκολίες ανταπόκρισης στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος

v  Υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε ένα απλά ζωηρό παιδί και σε ένα παιδί με ΔΕΠΥ, όσον αφορά την ικανότητα και το βαθμό ελέγχου της κινητικής δραστηριότητας ανάλογα με τις περιστάσεις.

v  Το παιδί με ΔΕΠΥ δεν μπορεί να ελέγξει την κινητικότητά του και να παραμείνει ήσυχο ακόμη και σε περιστάσεις που αυτό επιβάλλεται.

v  Αδεξιότητα στις κινήσεις

v  Ανησυχία- Ευερεθιστότητα και οξυθυμία

v  Δυσκολίες οργάνωσης-  Απουσία αίσθησης κινδύνου

v  Έχουν ανάγκη από:

v  Απλές και κατανοητές οδηγίες

v  Ήσυχο περιβάλλον με λίγα ερεθίσματα

v  Υπομονή και ηρεμία από τον εκπαιδευτικό

v  Επιβράβευση

v   Ασφάλεια

v   Εκτόνωση της έντασης

v   Συχνά διαλείμματα

v   Εκφράσεις που λέμε στο παιδί τι να κάνει και όχι τι να μην κάνει

v   Όρια και καθοδήγηση

Εναντιωτική- προκλητική διαταραχή

v   Αντιδραστικότητα

v   Αρνητισμός

v   Έλλειψη συνεργατικής διάθεσης

v   Έλλειψη υπακοής

v   Προκλητική συμπεριφορά

v   Άρνηση συμμόρφωσης στους κανόνες των ενηλίκων

v   Εμπλοκή σε καβγάδες

v   Έλλειψη ψυχραιμίας

v   Θυμός

v   Ψέματα

v   Επιθετικότητα

v   Αντικοινωνικές συμπεριφορές

v   Πείσμα

v   Ευερεθιστότητα

v  Το 50% των παιδιών με εναντιωτική- προκλητική διαταραχή συνεχίζει να παρουσιάζει αυτή τη διαταραχή στην εφηβεία

v  Το 25% αναπτύσσει και συμπτώματα διαταραχής διαγωγής

v  Στο 25% των παιδιών τα συμπτώματα υποχωρούν τελείως

v  Τα λιγότερο επιθετικά παιδιά καταφέρνουν συνήθως να ξεπεράσουν τα συμπτώματα, ενώ

v  Τα πιο επιθετικά παιδιά αναπτύσσουν σοβαρότερης μορφής ψυχοπαθολογία. 

Διαταραχή διαγωγής

Ø  Επαναλαμβανόμενο και επίμονο πρότυπο συμπεριφοράς που περιλαμβάνει:

Ø  Επιθετικότητα σε ανθρώπους και ζώα (εκφοβισμός, άσκηση σωματικής βίας, εξαναγκασμός)

Ø  Καταστροφή ιδιοκτησίας (πρόκληση φωτιάς, κ.α.)

Ø  Απάτη ή κλοπή (κλοπή, διάρρηξη, ψέματα)

Ø  Συχνές παραβιάσεις κανόνων (παραμονή εκτός σπιτιού τη νύχτα από 13 ετών, συχνές αδικαιολόγητες απουσίες στο σχολείο)

Είδη επιθετικής συμπεριφοράς:

1. Καταστροφική και μη καταστροφική επιθετική συμπεριφορά
2.  Φανερή και συγκεκαλυμμένη επιθετική συμπεριφορά

-- Φανερή μη καταστροφική επιθετική συμπεριφορά: πείσμα, αντιδραστικότητα, διαπληκτισμοί

-- Φανερή καταστροφική συμπεριφορά: άσκηση σωματικής βίας

-- Συγκεκαλυμμένη καταστροφική συμπεριφορά: κλοπές, ψεύδη

-- Συγκεκαλυμμένη επιθετική μη καταστροφική συμπεριφορά: χρήση ουσιών, απάτες 

 

Συνοδεύεται από:

·         Φυσιολογικό ή λίγο κάτω από το φυσιολογικό δείκτη νοημοσύνης

·         Γλωσσικά και γνωστικά ελλείμματα

·         Αρνητικοί οικογενειακοί παράγοντες

·         Συναισθήματα ματαίωσης

·         Κοινωνικά ελλείμματα

·         Υποτίμηση συνεπειών επιθετικότητας

Διαταραχή διαγωγής: Συνυπάρχει με:

       ΔΕΠ-Υ

       Αντικοινωνική συμπεριφορά των γονιών

       Κακές ενδοοικογενειακές σχέσεις

       Μαθησιακές δυσκολίες- χαμηλή σχολική επίδοση

       Διαταραχές στην ανάπτυξη του λόγου

       Αγχώδεις διαταραχές

       Διαταραχές διάθεσης (κατάθλιψη)

       Τάσεις αυτοκτονίας

       Κατάχρηση ουσιών

Οι παραπάνω διαταραχές χρήζουν διάγνωσης και παρέμβασης. 

Τα προβλήματα συμπεριφοράς εκφράζουν τη δυσλειτουργικότητα των σχέσεων στα πλαίσια του οικογενειακού και ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.

Στόχος για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ή διαταραχών συμπεριφοράς είναι η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων, η ενίσχυση των δεξιοτήτων επικοινωνίας, η βελτίωση της διαχείρισης και έκφρασης των συναισθημάτων, καθώς και η βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων στην οικογένεια και στο σχολείο.

Βιβλιογραφία

Κάκουρος, Ε., & Μανιαδάκη, Κ. (2006). Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων. Αθήνα: Εκδόσεις Τυπωθήτω.

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.