Ο Φρόυντ στην προσπάθειά του να εξηγήσει το «γονεϊκό σύμπλεγμα», αναφέρει τα εξής: «όταν το παιδί ακούει πως οφείλει τη ζωή του στους γονείς, πως η μητέρα του “χάρισε τη ζωή”, εξεγείρεται με την επιθυμία να επιστρέψει στους γονείς αυτό το δώρο, να τους το ανταποδώσει με ένα ισότιμο. {…} Δημιουργεί τότε τη φαντασία να σώσει τον πατέρα από έναν κίνδυνο της ζωής και έτσι να μη του χρωστά πια τίποτε, και αυτή η φαντασία επεκτείνεται πολύ συχνά για διάσωση του αυτοκράτορα, του βασιλιά, ή οποιουδήποτε άλλου υψηλού προσώπου και γίνεται μετά απ’ αυτή την παραμόρφωση συνειδητή και αξιοποιήσιμη από τους ποιητές. Στην εφαρμογή της στον πατέρα κυριαρχεί αισθητά η πεισματώδης έννοια της διάσωσης, ενώ στη μητέρα η τρυφερή έννοια. Η μητέρα έχει χαρίσει στο παιδί τη ζωή και δεν είναι εύκολο να ανταποδοθεί αυτό το ιδιόρρυθμο δώρο με κάτι ισότιμο. Στη διάσωση της μητέρας το αγόρι δίνει τη μορφή: να της χαρίσει ή να της κάνει ένα παιδί, φυσικά ένα παιδί που να του μοιάζει. Η απόσταση από την αρχική έννοια της διάσωσης δεν είναι μεγάλη, η αλλαγή της σημασίας δεν είναι αυθαίρετη. Η μητέρα χάρισε στο αγόρι τη ζωή και αυτό της χαρίζει για τούτο μια άλλη ζωή, τη ζωή ενός παιδιού που έχει με το δικό του Εγώ τη μεγαλύτερη ομοιότητα. Ο γιος εκφράζει την ευγνωμοσύνη του με την επιθυμία να έχει από τη μητέρα έναν γιο που να του είναι όμοιος, αυτό σημαίνει πως στη φαντασία της διάσωσης ταυτίζεται απόλυτα με τον πατέρα.» (Σ. Φρόυντ, 1974, σσ 18, 19).
Έτσι, λοιπόν, ο Φρόυντ ερμήνευσε το «Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα». Από τα παραπάνω λόγια μας έρχονται πολλές σκέψεις στο νου. Μια από αυτές είναι ότι για να σκεφτόμαστε έστω ασυνείδητα με αυτό τον τρόπο στην πολύ τρυφερή μας ηλικία, και να φαντασιωνόμαστε τέτοια πράγματα, τι συμβαίνει όταν μεγαλώνουμε; Αλλάζει το χρέος μας προς τους γονείς ή μήπως το ειδικό του βάρος αυξάνεται βάζοντάς μας σε μια διαδικασία να πιστεύουμε ότι είμαστε ακόμη πιο υποχρεωμένοι απέναντί τους; Το να είναι ή να νιώθει κανείς υποχρεωμένος σε μια σχέση, αυτό αυτομάτως σημαίνει ότι η σχέση αυτή δεν είναι ισότιμη κι ότι υπάρχουν μεγαλύτερες απαιτήσεις από τη μία πλευρά, ενώ από την άλλη πλευρά οι απαιτήσεις είναι σαφώς μικρότερες και οι υποχρεώσεις πολύ μεγαλύτερες. Το ζητούμενο εδώ είναι ότι το χρέος που προκύπτει όταν κάποιος σου χαρίζει τη ζωή είναι δύσκολο να αποσβεσθεί, γιατί το μόνο ισότιμο που θα μπορούσε να βρεθεί είναι ένας τρόπος να χαρίσει και το παιδί από την πλευρά του το δώρο της ζωής στους γονείς του. Αυτό είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να συμβεί. Ίσως, σε κάποιες περιπτώσεις ατυχήματος ή μεταμόσχευσης κάποιου ζωτικού οργάνου να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Όμως αυτό είναι η εξαίρεση στον κανόνα.
Από την άλλη, η διαχείριση αυτού του χρέους που προκύπτει από το δώρο της ζωής, που έχουν τα παιδιά απέναντι στους γονείς απαιτεί λεπτούς χειρισμούς κυρίως από την πλευρά των γονέων, καθώς από μόνο του το χρέος έχει ανατρέψει την ισοτιμία και την ισορροπία στη σχέση. Μάλλον δεν είναι και τόσο σπάνιες οι περιπτώσεις που οι γονείς χρησιμοποιούν το χρέος των παιδιών τους με πολύ χειριστικούς τρόπους, υπενθυμίζοντας διαρκώς την απαίτηση προς τα παιδιά τους να τους σέβονται, να τους τιμούν και να τους αγαπούν. Η Τιμή, η αγάπη και ο σεβασμός όμως, χαρίζονται ή κερδίζονται;
Τι συμβαίνει δηλαδή, όταν οι γονείς μπροστά στο χρέος που έχουν τα παιδιά απέναντί τους, δεν τα τιμούν, δεν τα αγαπούν και δεν τα σέβονται; Όταν σε όλα αυτά τα χρόνια μέχρι τα παιδιά να ενηλικιωθούν οι γονείς ήταν συναισθηματικά απόντες, αυταρχικοί, απορριπτικοί, απόμακροι, μονίμως απασχολημένοι με κάτι άλλο ή κάποιον άλλο, επιθετικοί λεκτικά ή σωματικά, αποθαρρυντικοί, τιμωρητικοί, υποτιμητικοί, ταπεινωτικοί; Αν όλα αυτά τα χρόνια με πρόσχημα το χρέος του δώρου της ζωής, οι γονείς ήταν «παρόντες-απόντες» στη ζωή των παιδιών τους, γίνεται να αναπληρωθεί αυτό το κενό; Γίνεται να αποκατασταθεί η μεταξύ τους σχέση; Κι αν ναι, με ποιον τρόπο; Υπενθυμίζοντας στο παιδί το πόσες θυσίες έκαναν οι γονείς του για να το μεγαλώσουν κι ότι αυτό οφείλει να ξεπληρώσει αυτό το χρέος γηροκομώντας τους; Και με ποιους όρους; Ότι οι γονείς θα εξακολουθήσουν να μην προσπαθούν για τη σχέση με το παιδί τους, θεωρώντας το δεδομένο; Κι ότι πάντα θα είναι εκεί για να τους υπηρετεί και να υπομένει τοξικές συμπεριφορές απλά και μόνο επειδή πρέπει να ξεπληρώσει το χρέος που έχει απέναντί στους γονείς του;
Κι έπειτα όταν το παιδί θελήσει να κάνει τη δική του οικογένεια, οι γονείς θα αφήσουν το παιδί τους να ανοίξει τα φτερά του και να πετάξει χαράσσοντας τη δική του διαδρομή στη ζωή ή θα του θέσουν εκ νέου την υποχρέωση να μην τους εγκαταλείψει, όπως δεν εγκατέλειψαν εκείνοι το παιδί τους στα χρόνια που τους είχε ανάγκη μέχρι να ενηλικιωθεί;
Τα ζητήματα είναι πολλά και το
χρέος του δώρου της ζωής θα δίνει πάντα ένα βήμα «υπεροχής» στους γονείς. Το
σφάλμα ξεκινά όταν οι τελευταίοι εκλαμβάνουν το χρέος ως ένα όπλο που τους
επιτρέπει να καλλιεργήσουν την πεποίθηση ότι πάντα έχουν δίκιο ως πιο έμπειροι
ή ότι το παιδί τους θα είναι πάντα κτήμα τους κι ότι οφείλει να τους «υπηρετεί»
μέχρι να φύγουν από τη ζωή. Αυτή η πεποίθηση ότι το παιδί είναι κτήμα των
γονιών κι ως εκ τούτου δεδομένο, μετατρέπει τους γονείς σε «εξουσιαστικούς
γονείς», κάνοντας τα παιδιά να «πνίγονται» συναισθηματικά και να ασφυκτιούν
μέσα σε σχέσεις «εξάρτησης». Τα παιδιά πλέον, «ευνουχισμένα», νιώθουν ότι είναι
ανήμπορα να σταθούν και να ζήσουν χωρίς τους γονείς τους και τότε εκτυλίσσονται
πολλά δράματα, όπου βλέπουμε ανθρώπους στα 50 ή στα 60 τους χρόνια να χάνουν
τους γονείς τους και τότε να συνειδητοποιούν ότι δεν έζησαν τη δική τους ζωή
και θυσιάστηκαν για να ξεπληρώσουν ένα χρέος που ούτε επέλεξαν, ούτε
δημιούργησαν οι ίδιοι.
Αν νιώθετε ότι ανήκετε στην κατηγορία αυτών των γονιών, που θέτουν δηλαδή την απαίτηση «αποπληρωμής» του χρέους του δώρου της ζωής στα παιδιά τους, δίχως να προσπαθούν για τη σχέση τους με αυτά, τότε αναρωτηθείτε αν πρέπει κάτι να αλλάξετε στη στάση και τη συμπεριφορά σας. Σκεφτείτε ότι η οικογένεια μοιάζει με μια βάρκα στην οποία όταν η μια πλευρά σταματάει να κάνει κουπί, η άλλη πλευρά κουράζεται περισσότερο κι αρχικά η βάρκα στροβιλίζεται γύρω από τον εαυτό της, βαλτώνοντας σε ένα σημείο. Έπειτα κουράζεται και η άλλη πλευρά να κάνει κουπί και τότε η βάρκα είναι στο έλεος των κυμάτων που σιγά σιγά θα την ρίξουν στα βράχια.
Αν πάλι είστε το παιδί που βιώνει την απαίτηση αποπληρωμής του χρέους του δώρου της ζωής, σκεφτείτε ότι δεν ήρθατε στον κόσμο για να σας υποτιμούν και να σας μεταχειρίζονται σαν άτομα που δεν αξίζουν να αγαπήσουν και να αγαπηθούν. Η αληθινή αγάπη δεν έχει καμία σχέση με την κακοποίηση, την εκμετάλλευση ή την «σκλαβιά» στο όνομα οποιουδήποτε χρέους.
Πηγή:
Σίγκμουντ Φρόιντ, 1974, Ψυχολογία της ερωτικής ζωής, Επίκουρος, Αθήνα.
Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου