Το άγχος και η ανάγκη για ηρεμία

Τι σημαίνει άγχος, αγωνία και ανησυχία; Και πώς το βιώνουμε;

Το άγχος εκφράζεται μέσα από πολλά διαφορετικά πρόσωπα, πολλά αποθαρρυντικά και τρομακτικά πρόσωπα. Το άγχος εξαρτάται από τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τη συμπεριφορά και τη σωματική υγεία. Το άτομο ακολουθεί έναν φαύλο κύκλο άγχους, όπου εμφανίζει έντονες αρνητικές, ανήσυχες ή τρομαγμένες σκέψεις, που του προκαλούν επιθετική ή διστακτική συμπεριφορά, με αποτέλεσμα να επιτίθεται στους άλλους ή να τους αποφεύγει. Το άγχος έχει επιδράσεις και σε σωματικό επίπεδο, όπου εμφανίζεται ταχυπαλμία, εφίδρωση, τικ και συστροφή των χεριών, ενώ το άγχος έχει αντίκτυπο και στα συναισθήματα, όπου το άτομο βιώνει θλίψη, πίεση, αγωνία, ανησυχία και ένταση. 

Επομένως, το άγχος είναι η αντίδραση σε μια κατάσταση ή ένα γεγονός που προκαλεί ένα σύνολο από συναισθήματα στο άτομο, ενώ το επηρεάζει συναισθηματικά και σωματικά, επιδρώντας στις σκέψεις και τη συμπεριφορά του. Η αγωνία είναι ένα συναίσθημα που συνδέεται με την απειλή της επιτυχίας ή την αίσθηση του κινδύνου, ενώ η ανησυχία ακολουθεί τις αρνητικές σκέψεις για το μέλλον και τα υποθετικά σενάρια του ατόμου.

Το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, καθώς το άτομο μπορεί να νιώθει ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες και απαιτήσεις της καθημερινότητας και στην πίεση που πηγάζει από αυτές, με αποτέλεσμα να είναι αφηρημένο, λυπημένο, αποσυρμένο ή υπερβολικά ευαίσθητο. 

Μια αυτόματη πρωτόγονη αντίδραση του άγχους είναι η αντίδραση πάλης ή φυγής, όπου το άτομο νιώθει είτε ότι πρέπει να αρχίσει να τρέχει για να γλιτώσει είτε ότι θα πρέπει να παραμείνει και να παλέψει ώστε να κερδίσει. Το σύστημα πάλης ή φυγής ενεργοποιείται κάθε φορά που το άτομο νιώθει έντονο φόβο, άγχος και αγωνία και αναζητά τρόπους να δραπετεύσει από τα συναισθήματα αυτά ή τρόπους για να τα διαχειριστεί.

Το επαναλαμβανόμενο άγχος δημιουργεί την αίσθηση ότι το μυαλό και το σώμα δεν είναι ικανά να αντιμετωπίσουν τις πιθανές απειλές. 

Το βασικό ερώτημα που μας έρχεται στο μυαλό όσο ασχολούμαστε με το άγχος είναι: και τι μπορούμε να κάνουμε για να το αντιμετωπίσουμε και να αποφορτίσουμε τον εαυτό μας;

Ξεκινάμε από τη σωματική χαλάρωση, που μας βοηθάει να απαλλαγούμε από την ένταση. Η χαλάρωση χρειάζεται τρόπο και εξάσκηση… στην αρχή θα μας είναι πολύ πιο δύσκολο να καταφέρουμε να χαλαρώσουμε το σώμα μας. Πώς φτάνουμε στη χαλάρωση, λοιπόν; Επιλέγουμε ένα μέρος που μπορούμε να καθίσουμε χαλαρά και μακριά από τις απαιτήσεις της ημέρας, με στόχο καθημερινά να αφιερώνουμε λίγο χρόνο στη χαλάρωση… Εξάλλου, τόσο χρόνο αφιερώνουμε από την καθημερινότητά μας στο να αγχωθούμε και να σκεφτούμε όλα όσα μας αγχώνουν, ας ξοδέψουμε λίγο από τον χρόνο μας πιο δημιουργικά και παραγωγικά. Ένας τρόπος για να επιτευχθεί η χαλάρωση είναι οι βαθιές αναπνοές, δίνοντας έμφαση στην αναπνοή, οδηγώντας το σώμα αλλά και το μυαλό στην ηρεμία…

Ένας πιο περίπλοκος, τουλάχιστον στην αρχή, τρόπος είναι να μπορέσουμε να δραπετεύσουμε… νοερά. Μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα όμορφο χαλαρωτικό τοπίο μέσα στο μυαλό μας και να δραπετεύουμε εκεί κάθε φορά που βρισκόμαστε σε ένταση και χρειαζόμαστε άμεσα έναν τρόπο αποφόρτισης. Το μέρος αυτό θα πρέπει να το ντύσουμε με μυρωδιές, γεύσεις και ήχους, να το φτιάξουμε με βάση μια όμορφη ανάμνησή μας ή με βάση τα όνειρά μας… Μακριά από τους ήχους και τις εντάσεις του δωματίου και της καθημερινότητας, μπορούμε να ταξιδέψουμε νοερά για όσο χρόνο χρειαζόμαστε μέχρι να ηρεμήσουμε.

Για να μπορέσουμε να απαλλάξουμε τη ζωή μας από το άγχος και την αγωνία είναι σημαντικό να εντοπίσουμε όλα όσα μας προκαλούν εντάσεις και να δούμε πώς θα ιεραρχήσουμε τις καταστάσεις ή τις απαιτήσεις με διαφορετικό τρόπο, αξιολογώντας τι είναι σημαντικό και τι όχι για εμάς. Μπορούμε να βρούμε τρόπους ώστε να μειώσουμε τις απαιτήσεις των άλλων, να μάθουμε να χρησιμοποιούμε το «όχι» και να μπορούμε ανά πάσα στιγμή να ρωτάμε τον εαυτό μας πόσο σημαντικό είναι το κάθε πράγμα για εμάς- τι είναι απαραίτητο και τι όχι. 

Ένα ακόμη βήμα είναι να βρούμε τρόπους να βελτιώσουμε τις ικανότητες αντιμετώπισης που διαθέτουμε ώστε να μπορούμε να διαχειριστούμε έγκαιρα τα προβλήματα που εμφανίζονται και τα οποία μας κατακλύζουν με άγχος. Τι ταιριάζει σε κάθε άνθρωπο και πως θα καταφέρει να μειώσει το άγχος είναι προσωπική υπόθεση. Για κάποιον ίσως είναι βοηθητικό το να γίνει πιο οργανωτικός, να φτιάχνει λίστες με όσα έχει να κάνει, ή να αρχίσει να αναλαμβάνει λιγότερα, με βάση μια πιο ρεαλιστική αντιμετώπιση του χρόνου ή και ένα πιο αυστηρό ξεκαθάρισμα σχετικά με το τι κάνει, πόσο αναγκαία και απαραίτητα είναι όσα κάνει και ποιες είναι οι προτεραιότητές του. Δεν ξεχνάμε ότι είναι σημαντικό να είμαστε ειλικρινείς, να μη πιέζουμε τον εαυτό μας, να αναλαμβάνουμε ευθύνες χωρίς να στριφογυρίζουν διαρκώς στο μυαλό μας και επιλέγουμε εμείς τα βήματα που θα ακολουθήσουμε στη συνέχεια. Παράγοντες που επίσης αυξάνουν το άγχος είναι οι αρνητικές σκέψεις και τα υποθετικά σενάρια, τα οποία θα πρέπει να περιορίσουμε… Σταδιακά θα μπορέσουμε να ανακαλύψουμε τρόπους ώστε να κάνουμε τα δύσκολα εύκολα και η ζωή μας να γίνει πιο ήρεμη, ισορροπημένη και ενδιαφέρουσα. Για να το πετύχουμε χρειαζόμαστε διαρκή προσπάθεια και πειραματισμούς γιατί μόνο εμείς οι ίδιοι γνωρίζουμε τι είναι πιο κατάλληλο ή πιο βοηθητικό για εμάς…

Jessamy Hibberd & Jo Usmar. (2014). Το μικρό βιβλίο της ηρεμίας. Αθήνα: Μεταίχμιο.