Αγάπη, συγκινήσεις, έρωτας…

Με βάση τον Ρούντολφ Ντράικωρς

 

Τι είναι αγάπη;

«Γνωρίζουμε όλοι την αγάπη. Κάθε γενιά έχει τους δικούς της ποιητές και τους τραγουδιστές της για να την εξυμνούν, τους μισάνθρωπους και τους κυνικούς της για να την πολεμούν, τους φιλοσόφους και τους ψυχολόγους για να την ερμηνεύουν. Κανείς δεν αρνείται ότι η αγάπη υπάρχει. Αλλά αμφισβητούμε το τι ακριβώς είναι. Επειδή υπάρχουν τόσοι ορισμοί του έρωτα, όσοι και οι ερωτευμένοι.

Γιατί λοιπόν, αφού είναι πασίγνωστος, υπάρχει τόση διαφωνία σε ότι αφορά τη φύση του; Μήπως ο έρωτας παρουσιάζεται με διαφορετική μορφή στον κάθε παρατηρητή; Μήπως διαφέρει ανάλογα με την ηλικία ή την πολιτιστική στάθμη στην οποία ζει ο άνθρωπος; Ή μήπως αλλάζει ανάλογα με το φύλο, την ηλικία ή την ερωτική εμπειρία του κάθε ερωτευμένου;

Παρατηρώντας τον έρωτα, καθώς και ερευνώντας τη φύση κάθε άλλου ανθρώπινου φαινομένου, πρέπει να εξετάσουμε την ψυχολογική και κοινωνιολογική άποψη του περιβάλλοντος. Η ψυχολογική άποψη περιλαμβάνει τις προσωπικές τοποθετήσεις και τους στόχους του ατόμου που βασίζεται στη συναισθηματική και πνευματική εξέλιξη της προσωπικότητάς του.

Η κοινωνιολογική άποψη περιλαμβάνει τις κοινωνικές αντιλήψεις και συμβατικότητες της κοινότητας, της οποίας είναι μέλος το άτομο. Μια αντικειμενική αξιολόγηση του προβλήματος του έρωτα πρέπει να περιλαμβάνει και τις δύο απόψεις.

Ψυχολογικά, εφόσον ο έρωτας θεωρείται ένα από τα συγκινησιακά συμπλέγματα, θα μπορούσαμε να αρχίσουμε πρώτα από την εξέταση των γενικών χαρακτηριστικών της συγκίνησης και μετά με τα ειδικά γνωρίσματα, τις συγκίνησης του έρωτα.

 

Λειτουργία των συγκινήσεων

Είναι γενικά παραδεκτό ότι η κατάσταση του περιβάλλοντος δημιουργεί τη συγκίνηση. Το άτομο που υποβάλλεται σε ένα ορισμένο ερέθισμα, υποτίθεται ότι αντιδρά αυτόματα με τη συγκίνηση που ανταποκρίνεται στην περίσταση.

Η όλη περίπλοκη δομή του φόβου του ενήλικα, υποτίθεται, ότι οικοδομείται πάνω σε τέτοιους πρωτόγονους μηχανισμούς όπως ερέθισμα, ανταπόκριση. Σύμφωνα με τη θεωρία του Freud, όλοι γενικά οι φόβοι ξεκινούν από το ψυχικό τραύμα της γέννησης, το πρωτογενές άγχος, εμπειρία του κάθε ανθρώπου στο πέρασμά του, από τη ζεστασιά και ασφάλεια του μητρικού σώματος, στον ψυχρό κόσμο.

Μια άλλη θεωρία του Freud είναι ότι κάθε φόβος και άγχος έχει την αρχή του στην καταπίεση της σεξουαλικής απόλαυσης και στην απαγόρευση να βρει την ομαλή της διέξοδο.

Πάντως, όσο σωστές και ενδιαφέρουσες μπορεί να είναι οι θεωρίες αυτές δεν είναι δυνατόν να εξηγήσουν την πραγματική λειτουργία του φόβου. Η μελέτη του φόβου από τελεολογικής πλευράς και καθαρής σκοπιμότητας βοηθά όχι μόνο στο να καταλάβουμε καλύτερα τον ψυχολογικό μηχανισμό του, αλλά και να αποκτήσουμε μια καλύτερη αντιμετώπιση για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε το άτομο να καταλάβει τους φόβους του και να τους χειρίζεται λογικά.

Ο σκοπός του φόβου ίσως δεν αναγνωρίζεται εύκολα, ειδικά αν ο κοινός νους και η λογική δεν τον δικαιολογούν, όπως σε φανταστικούς κινδύνους και αδικαιολόγητα συγκινησιακά άγχη. Μια προσεκτική ψυχολογική μελέτη παρόμοιων καταστάσεων παρουσιάζει παρόλα αυτά ένα πολύ συγκεκριμένο σκοπό που προκαλεί το άτομο να πάρει αμυντική στάση απέναντι μιας κατάστασης, που πιθανόν να συνεπάγεται κινδύνους, όχι μόνο σωματικούς, αλλά συχνότερα γοήτρου ή κοινωνικής υπόστασης.

Όλες οι συγκινήσεις κινούνται προς καθορισμένους στόχους, έστω και αν αυτοί οι στόχοι στους ενήλικες δεν είναι φανεροί, αλλά κρυμμένοι κάτω από ένα πολύπλοκο και ψυχολογικό υπεροικοδόμημα. Οι συγκινήσεις διαλέγονται προσεκτικά από το άτομο. Είναι δύσκολο να διακρίνουμε αυτό το γεγονός γιατί οι συγκινήσεις δεν εξυπηρετούν πλέον, εάν και εφόσον αναγνωριστεί η σκοπιμότητά τους.

Επομένως είναι ψυχολογικά αναγκαίο να μη δέχεται κανείς στον εαυτό του τον έλεγχο για τις προσωπικές τους συγκινήσεις. Οι συγκινήσεις ετοιμάζουν, υποστηρίζουν ή απορρίπτουν τις πράξεις. Κάθε πράξη είναι αποτέλεσμα πνευματικών και συναισθηματικών κινήτρων. Σκεπτόμενοι, ζυγίζουμε τα υπέρ και τα κατά της μελλοντικής πράξης. Λογική και κρίση επιτρέπουν και μάλιστα απαιτούν την αναγνώριση των εμποδίων ή των πλεονεκτημάτων κάθε πράξης.

 

Ο έρωτας σαν συγκίνηση

Είναι ο έρωτας, όπως ο φόβος, μια συγκίνηση με κάποια σκοπιμότητα; Ασφαλώς υπάρχουν πολλές προκαταλήψεις κατά της ιδέας αυτής. Από παιδιά μαθαίνουμε ότι ο έρωτας είναι αυτό που συμβαίνει στον άνθρωπο, όταν συναντήσει το κατάλληλο αντικείμενο της αφοσίωσής του.

Ο πέπλος μυστηρίου που καλύπτει τον έρωτα διατηρείται από το σινεμά, τη λογοτεχνία και τις άλλες τέχνες. Μιλούμε για την αρχή και το τέλος του έρωτα, με τον ίδιο νόημα, αναπάντεχης και ανεξήγητης σύμπτωσης σαν να μιλούσαμε για το πέσιμο πάνω σε κάτι αόρατο. Μιλούμε για αιώνιο έρωτα, άτυχο, εφηβικό, ανώριμο, χωρίς ανταπόκριση, τυφλό, απόλυτο σαν να υπάρχουν διαφορετικοί τύποι έρωτα, ενώ μάλλον υπάρχουν διαφορετικοί τύποι ερωτευμένων. Μήπως ο έρωτας είναι αποτέλεσμα κάποιας μυστηριώδους επίδρασης, η οποία ενεργεί πάνω σε δύο άτομα που η καλή τύχη τους έκανε να συναντηθούν; Είμαστε στ’ αλήθεια οι παθητικοί φορείς του έρωτα;»

 

Πηγή:

Ρούντολφ Ντράικωρς. 1974. Η πρόκληση του γάμου. Εκδόσεις Κέδρος.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.