Πώς περιγράφει ο Gergen, γνωστός κοινωνικός ψυχολόγος, τη θεραπεία; Τι όρους χρησιμοποιεί και πώς μπορούμε να κατανοήσουμε το σχεσιακό πλαίσιο;
Ο Gergen αναφέρει ότι η ψυχοθεραπεία δεν περιλαμβάνει μια συγκεκριμένη διαδικασία θεραπείας. Πρόκειται κυρίως για μια διαδικασία που λαμβάνει χώρα μέσα σε ένα πλέγμα σχέσεων. Ο θεραπευτής δεν έχει να πει κάτι σημαντικό, παρά μόνο όταν βρίσκεται σε αλληλεπίδραση με τον θεραπευόμενο και ο τελευταίος του προσδίδει σημασία. Επίσης, ο κάθε θεραπευόμενος κάνει τις δικές του ερμηνείες, επηρεάζοντας τη σχέση με τον θεραπευτή. Επομένως, η θεραπεία θα πρέπει να γίνει αντιληπτή και κατανοητή σε σχεσιακό πλαίσιο. Η σχέση ανάμεσα σε θεραπευτή και θεραπευόμενο δεν είναι κάτι μεμονωμένο. ‘’Ό, τι συμβαίνει στη διάρκεια της συνεδρίας συνδέεται πρώτα με τη σχεσιακή ιστορία των συμμετεχόντων. Πρόκειται για συνάντηση πολλαπλών υπάρξεων… Η θεραπεία δεν αποτελεί παρά μια μόνο σχέση μέσα σε ένα δυνητικά απεριόριστο και δυναμικό πολυσύνθετο πλέγμα» (σελ. 366). Πριν την πρώτη συνάντηση έχουν ήδη καθοριστεί τα όρια και οι δυνατότητες της θεραπείας.
Η εμφάνιση προβλημάτων οφείλεται στην κοινωνική γένεση αυτών, καθώς μέσα στην καθημερινότητα αρχίζουμε να μην βλέπουμε καθαρά και να μην μπορούμε να διακρίνουμε τον πολιτισμικό χαρακτήρα των προβλημάτων, αλλά και χωρίς να συνειδητοποιούμε τον βαθμό στον οποίο συμβάλλουμε και εμείς στην ίδια τους την ύπαρξη. «Αυτό που θεωρείται πρόβλημα μέσα σε ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό πλαίσιο μπορεί να μην εκλαμβάνεται ως τέτοιο σε κάποιο άλλο» (σελ. 368).
Η ύπαρξη διαφορετικών υποπλαισίων με ποικίλα πολιτισμικά χαρακτηριστικά οδηγεί σε διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων. Η θεραπεία προϋποθέτει τη σχέση ανάμεσα στο κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο και στην κατασκευή των προσωπικών προβλημάτων. Δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε και να κατανοήσουμε το πρόβλημα, χωρίς να εξετάσουμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε, τις κοινωνικές συμβάσεις που διέπουν την κοινωνία τη δεδομένη στιγμή. Δεδομένου ότι υπάρχουν πολλές εννοιολογήσεις του προβλήματος ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ζήτημα της σύγκρουσης, η οποία δεν θα πρέπει να μας οδηγεί στη σιωπή ή στον συμβιβασμό, δεν θα έπρεπε να σημαίνει την «απώλεια φωνών» (σελ. 370). Απαιτείται ένας διάλογος ανάμεσα στις αντίθετες προσεγγίσεις, ώστε να κατανοήσουμε βαθύτερα το πρόβλημα.
Και στην εφαρμογή της θεραπείας θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το κοινωνικο- πολιτισμικό πλαίσιο. Αυτό που κάνει τη θεραπεία αποτελεσματική, είναι ο τρόπος που την αντιλαμβανόμαστε και το πόσο αναγνωρίζουμε την αξία της. Ένας βασικός στόχος της θεραπείας είναι η «βιώσιμη συμμετοχή του πελάτη σε σχέσεις- σχέσεις του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος». Αυτό σημαίνει ότι δίνεται έμφαση στην ψυχολογική διάσταση της θεραπείας, καθώς κάθε ψυχική κατάσταση αποτελεί μια μορφή σχεσιακής πράξης. Το ενδιαφέρον της θεραπείας θα πρέπει να κινηθεί γύρω από τις κοινωνικές συνθήκες μέσα από τις οποίες πηγάζει ο ψυχικός πόνος. Οι πρώτοι θεραπευτές, όπως Freud, Fromm, Horney έδιναν αρκετή σημασία στους κοινωνικούς προβληματισμούς.
Ο Gergen επισημαίνει ότι στο επίκεντρο της θεραπείας βρίσκεται η σχέση θεραπευτή- θεραπευόμενου, που εμπλέκονται σε «έναν διακριτικό και πολύπλοκο χορό συν-δράσης, έναν χορό όπου το νόημα βρίσκεται συνεχώς σε κίνηση και τα αποτελέσματά του μπορεί να μετασχηματίσουν τη σχεσιακή ζωή του πελάτη» (σελ. 379). Θεραπευτής και πελάτης βρίσκονται σε μια θεραπευτική σχέση, στην οποία έρχονται ως πολλαπλές υπάρξεις, κουβαλώντας κατάλοιπα πολλαπλών σχέσεων που ο καθένας φέρει. «Οι θεραπευτές δεν διαθέτουν μόνο το ρεπερτόριο πράξεων που έχουν αποκτήσει μέσα από την ιστορία των θεραπευτικών τους σχέσεων, αλλά και τις δυναμικές των αμέτρητων σχέσεων τους από την παιδική ηλικία ως το παρόν. Με τον ίδιο τρόπο, οι πελάτες εισέρχονται στη σχέση φέροντας ένα ρεπερτόριο πράξεων- κάποιες από αυτές θεωρούνται προβληματικές, αλλά μαζί τους υπάρχει και ένα μεγάλο απόθεμα από λιγότερο εμφανείς εναλλακτικές» (σελ. 379-380).
Τρεις βασικοί στόχοι που τίθενται μέσα στη θεραπεία είναι η επιβεβαίωση, η αναστολή της πραγματικότητας και η αντικατάσταση της πραγματικότητας.
Επιβεβαίωση. Όλοι βρισκόμαστε στο μεταίχμιο ανάμεσα στο αποδεκτό και το μη αποδεκτό. Παλεύουμε με τις αμφιβολίες. Προσπαθούμε να ξεπεράσουμε τις αμφιβολίες μέσα από τις σχέσεις μας με τους άλλους διατηρώντας την αίσθηση ότι είμαστε εντάξει με τη ζωή μας. Μπορεί κάποιος να ζει με ένα βιώσιμο τρόπο σε πολλαπλούς κόσμους.
Πραγματικότητες υπό αμφισβήτηση. Η φωνή της επιβεβαίωσης του θεραπευτή μπορεί να απομακρύνει τις βασανιστικές αμφιβολίες και να επαναφέρει την αίσθηση μιας ασφαλούς πραγματικότητας. Όταν οι δυναμικές αποκαθίστανται, οι άνθρωποι μπορούν να κινηθούν με ένα πιο αποτελεσματικό τρόπο στον διευρυμένο χορό των σχέσεων.
«Ωστόσο, για πολλούς το πρόβλημα δεν είναι η αίσθηση ότι στροβιλίζονται σε μια δίνη αμφιβολιών, αλλά ότι συνθλίβονται από μια εξαιρετικά πιεστική πραγματικότητα. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με άτομα που υποφέρουν από την αβεβαιότητα, αλλά με εκείνους που έχουν εγκλωβιστεί σε εξουθενωτικά μοτίβα σχέσεων χωρίς ορατή διέξοδο.
Πώς φτάνουν οι άνθρωποι στο σημείο να δεσμεύονται χωρίς καμιά ευελιξία σε αυτοκαταστροφικούς τρόπους ύπαρξης; Ας τοποθετήσουμε αυτό το ερώτημα στο πλαίσιο της πολλαπλής ύπαρξης. Η καθημερινή ζωή μας εφοδιάζει με αναρίθμητες δυνατότητες για να σχετιστούμε με τους άλλους. Ωστόσο, συχνά συναντάμε ανθρώπους που δρουν με βάση ένα πολύ περιορισμένο σύνολο μοτίβων, με αποτέλεσμα πολλές από τις δυναμικές τους να παραμένουν ανενεργές» (σελ. 387-388).
Εναλλακτικές πραγματικότητες. Αφού αρχίζουν να υποχωρούν οι πραγματικότητες, όπου οι άνθρωποι δυσλειτουργούν, ανοίγεται ένας νέος χώρος για να ανακαλύψει το άτομο και να δοκιμάσει καινούργιους χορούς στη σχεσιακή πολυπλοκότητα της καθημερινής ζωής. Η απελευθέρωση από τα δυσλειτουργικά μοτίβα δεν αρκεί. Για πολλούς η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική όταν προσφέρει στο άτομο ορατές και πειστικές εναλλακτικές.
«Σε κάθε νέο τρόπο να συζητάς κρύβεται η δυνατότητα για έναν νέο τρόπο να σχετίζεται» Gergen
Gergen, Kenneth, J. (2021). Η σχεσιακή ύπαρξη. Πέρα από τον εαυτό και την κοινότητα. Εκδόσεις Πεδίο.
Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου