Αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό

“Μόνο εγώ κάνω αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό μου; Μόνο εγώ σκέφτομαι πόσο λίγος είμαι και νιώθω αυτολύπηση και στεναχώρια και αισθάνομαι τα πάντα να καλύπτονται από ένα μαύρο πέπλο, που δεν μ’ αφήνει να δω ούτε λίγο αισιόδοξα το μέλλον, ή έστω το παρόν;” 

Στο διάλογο με τον εαυτό μας συχνά είμαστε αυστηροί κριτές και κάνουμε διάφορες αρνητικές σκέψεις που δημιουργούν μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό μας και κατ’ επέκταση για την ταυτότητά μας. Ακόμη και εμείς οι ίδιοι αν χρησιμοποιήσουμε τη λογική ξέρουμε ότι είναι υπερβολικές ή λανθασμένες οι σκέψεις που κάνουμε για τον εαυτό μας, όμως, μέσα από την επανάληψη και τη διαρκή υπενθύμιση αυτών στον εαυτό μας, καταλήγουμε να τις πιστεύουμε και να τις υιοθετούμε σαν πραγματικές, θεωρώντας ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητας και της ταυτότητάς μας. 

Η πιο βασική αιτία που μας ωθεί να παράγουμε και να αναπαράγουμε αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό μας είναι η πεποίθηση ότι με αυτό τον τρόπο θα καταφέρουμε να βελτιώσουμε τον εαυτό μας. Στόχος μας θα πρέπει να είναι να εξαλείψουμε αυτές τις αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό. Αρχικά, θα πρέπει όμως να εντοπίσουμε και να αναγνωρίσουμε αυτές τις σκέψεις. Αφού τις αναγνωρίσουμε αρχίζουμε να τις επεξεργαζόμαστε με βάση τη λογική, ώστε να μπορέσουμε να δούμε κατά πόσο ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και αν τελικά μπορούμε να τις αμφισβητήσουμε. Πρόκειται για μια διαδικασία που μπορεί να πάρει χρόνο και χρειάζεται εξάσκηση, όμως, το αποτέλεσμα θα είναι αρκετά βοηθητικό για τον εαυτό μας. 

Ξεκινώντας αυτή τη διαδικασία, παρατηρούμε ότι ένα μεγάλο μέρος των αρνητικών σκέψεων είναι ανακριβείς, υπερβολικές ή επικεντρώνονται στα αρνητικά στοιχεία της εκάστοτε κατάστασης. Αυτό μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι όσα πιστεύουμε για τον εαυτό μας τα έχουμε επιβεβαιώσει και διαρκώς τα επιβεβαιώνουμε και σε πρακτικό επίπεδο, επομένως, ισχύουν. Θα πρέπει, όμως, να σιγουρευτούμε ότι λαμβάνουμε υπόψη τα θετικά στοιχεία, με τον ίδιο τρόπο και την ίδια βαρύτητα που αξιολογούμε τα αρνητικά στοιχεία μιας κατάστασης.

Οι αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό μας έχουν άμεσο αντίκτυπο στα συναισθήματά μας, αλλά και στη συμπεριφορά μας. Επομένως, είναι σημαντικό να πειστούμε για την εξάλειψη των αρνητικών σκέψεων για τον εαυτό μας. Ας δούμε κάποιες ερωτήσεις που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν ώστε να μειώσουμε τις αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό μας:

Έχω αποδείξεις για αυτό που σκέφτομαι;

Πώς προχωράω σε αρνητικά συμπεράσματα για τον εαυτό μου;

Πώς μπορώ να διαπιστώσω αν οι σκέψεις μου είναι πραγματικές;

Υπάρχουν άλλες οπτικές μέσα από τις οποίες μπορώ να δω τον εαυτό μου;

Τι μπορεί να σημαίνουν αυτές οι σκέψεις για μένα;

Αν έβλεπα θετικά τα πράγματα, πώς θα αντιλαμβανόμουν τον εαυτό μου;

Τι καλό μπορώ να πάρω από κάθε κατάσταση;

Ο τρόπος που σκέφτομαι για τον εαυτό μου με βοηθάει να επιτύχω τους στόχους μου;

Τι μπορώ να κάνω για να με βοηθήσω ώστε να επιλύσω τυχόν προβλήματα που υπάρχουν;

Μέσα από τις παραπάνω ερωτήσεις μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τον τρόπο που μας επηρεάζουν οι αρνητικές σκέψεις. Πρόκειται για σκέψεις που μπορεί να λειτουργήσουν αυτοκαταστροφικά, τουλάχιστον για την αυτοεικόνα μας. Ωστόσο, μπορεί να τις διατηρούμε γιατί κάποιες φορές ενδεχομένως αποδείχτηκαν βοηθητικές ή παρακινητικές για να κάνουμε πράγματα. Σε ένα μακροπρόθεσμο επίπεδο, περισσότερα είναι τα αρνητικά παρά τα θετικά στοιχεία που μας δίνουν οι αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό μας, για αυτό είναι σημαντικό να θέσουμε ως στόχο να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας και τον αντιμετωπίζουμε. 

Όλα όσα σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας είναι καθοριστικά για αυτό που είμαστε και τον τρόπο που λειτουργούμε μέσα στις σχέσεις μας. Επομένως, για να βελτιώσουμε την οποιαδήποτε σχέση μας θα πρέπει πρώτα να αλλάξουμε τον τρόπο που εμείς σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας και κατ’ επέκταση και για τους άλλους ανθρώπους γύρω μας.

Όσον αφορά τις αρνητικές σκέψεις ένα βασικό ερώτημα είναι κατά πόσο μπορούμε να μετατρέψουμε τις αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό σε θετικές.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

Ποτέ πριν δεν θα το έκανα αυτό (-)

Είναι μια ευκαιρία να μάθω κάτι καινούργιο και να πάρω κάποια πράγματα (+)

Είναι τόσο περίπλοκη η κατάσταση (-)

Έχω τη δυνατότητα να δοκιμάσω να αντιμετωπίσω την κατάσταση από μια διαφορετική οπτική γωνία (+)

Δεν έχω τη δυνατότητα και τους πόρους να το κάνω (-)

Η ανάγκη να τα καταφέρω μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο για ανάπτυξη της εφευρετικότητας (+)

Νιώθω αρκετά τεμπέλης για να τα καταφέρω (-)

Δεν μπορώ να βρω το κατάλληλο πρόγραμμα για να τα καταφέρω, αλλά μπορώ να επανεξετάσω ορισμένες προτεραιότητες (+)

Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα και τρόπος για να τα πάω καλά (-)

Μπορώ να προσπαθήσω και να τα καταφέρω (+)

Κανείς δεν θέλει να επικοινωνήσει μαζί μου, μάλλον είμαι πολύ βαρετός (-)

Θα πρέπει να γίνω πιο ανοιχτός στην επικοινωνία με τους άλλους (+)*

Αν, λοιπόν, καταφέρουμε να εξαλείψουμε αυτό τον αυστηρό κριτή μέσα μας που διαρκώς βρίσκει λόγους για να κάνει αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό, θα μπορέσουμε να δούμε τον εαυτό μας από μια πιο θετική οπτική γωνία. Η έντονη κριτική προς τον εαυτό μας προσανατολίζει κυρίως προς τις αποτυχίες μας και προς τα αδύναμα στοιχεία του χαρακτήρα μας. Οι αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό μας ξεκινούν από την παιδική ηλικία και συνδέονται με το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουμε. Είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε ποιες είναι αυτές οι σκέψεις και πόσο βλαπτικές είναι για την αυτοεκτίμηση και την αυτοεικόνα μας, αλλά και με πόσο αυτόματο τρόπο γίνονται. Ωστόσο, αξίζει να δοκιμάσουμε να τις εξαλείψουμε…

*http://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/stress-management/in-depth/positive-thinking/art-20043950?pg=2

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.