Κοινωνιοπαθείς: ζουν ανάμεσά μας…

(και μας καταστρέφουν…)

Πώς να εντοπίσετε ένα άτομο με κοινωνιοπάθεια; Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια που δεν πρέπει να αγνοήσετε;

Μπορεί να φαίνονται εξωτερικά ελκυστικοί και γοητευτικοί, αλλά είναι ικανοί να καταστρέψουν τη ζωή σας.   

Τα άτομα με κοινωνιοπάθεια μπορούν να έχουν μερικά από τα πιο δυσδιάκριτα- κρυμμένα και επικίνδυνα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, σύμφωνα με το DSM-5 (Ψυχιατρικό Εγχειρίδιο Διαταραχών), στο οποίο η κοινωνιοπάθεια αφορά την αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας.

Πρώτο και κύριο χαρακτηριστικό των ατόμων με κοινωνιοπάθεια είναι η προθυμία τους να αγνοήσουν ή να παραβιάσουν τα δικαιώματα των άλλων. Η κινητήρια δύναμη για αυτούς είναι να κυριαρχήσουν πάνω σε άλλους, ενώ για την επίτευξη αυτής της κυριαρχίας μπορούν να φτάσουν μέχρι και την παραβίαση του νόμου. Επιθυμούν να κυριαρχήσουν σε άλλους ανθρώπους, ώστε να αποσπάσουν υλικά αγαθά, χρήματα, προσωπικά ή άλλα αντικείμενα, όπως σπίτια, αυτοκίνητα, επενδύσεις, καθώς και άυλα αγαθά, όπως φήμη κ.α. Αρέσκονται, επίσης, στο να κυριαρχούν επάνω στους άλλους, μόνο και μόνο για την αίσθηση του συναισθήματος της εξουσίας και του ελέγχου. Επειδή στερούνται συνείδησης θα κάνουν το οτιδήποτε για να πάρουν αυτό που θέλουν. Έχουν τη συμπεριφορά που το 90% των ανθρώπων δεν θα είχε ποτέ.

ΤΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΤΟΥΣ: Τα άτομα με κοινωνιοπάθεια είναι γρήγοροι ομιλητές. Τα λόγια τους είναι ως επί το πλείστον ψεύτικα αν όχι εντελώς ψευδή. Χρησιμοποιούν πάρα πολλές λέξεις, ώστε να μπερδέψουν, με σκοπό να καλύψουν την ασυνήθιστη συμπεριφορά τους. Μπορούν να είναι ένα τελείως διαφορετικό άτομο από αυτό που ισχυρίζονται ότι είναι. Προσέξτε τις ακρότητες, όπως μεγάλες υποσχέσεις, φανταστικές ιστορίες για το παρελθόν ή για το μέλλον, μεγαλεπήβολα σχέδια, χωρίς βάση για αυτά ή χωρίς ανάλογη εμπειρία για ό,τι σχεδιάζουν. 

ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ: «Είσαι ο καλύτερος! Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς εσένα! Δεν θα σε πληγώσω ποτέ! Αξίζεις τα καλύτερα! Με κάνεις καλύτερο άνθρωπο! Θα γίνουμε πλούσιοι! Είσαι το πιο όμορφο (έξυπνο, πειστικό, ειλικρινές, ηθικό, πνευματώδες, κ.λ.π.) άτομο που γνώρισα ποτέ! Θα σε ταξιδέψω σε όλο τον κόσμο! Θα σε συστήσω σε μερικούς πολύ διάσημους ανθρώπους! Πίστεψέ με!». Όλα αυτά και άλλα σχετικά θα τα πουν προκειμένου να σας πείσουν για το ενδιαφέρον τους.

ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ: Χωρίς να σας ξέρουν καλά, θα σας κατηγορήσουν (θα σας στοχοποιήσουν) για ελάσσονα ή ανύπαρκτα αδικήματα, όπως: «Μου είπες ψέματα! (Παρόλο που δεν είπατε, ενώ ο ίδιος ψεύδεται ασύστολα απέναντί σας). Δεν μπορώ να σ’ εμπιστευτώ ποτέ ξανά. Κανείς δε θα σε προσλάβει ποτέ! Κανείς δε θα σε θέλει ποτέ! Μου ανήκεις! Θα σε καταστρέψω! Μη πεις σε κανέναν τι κάνουμε, ειδάλλως θα σε βλάψω! Αξίζεις να τιμωρηθείς ύστερα από αυτό που έκανες! Μου το χρωστάς αυτό! Ποτέ δε σε πλήγωσα, όμως κοίτα τι έχεις κάνει σε μένα!»

ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ- ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗ: Ο κοινωνιοπαθής συχνά αλλάζει μεταξύ της ακραίας γοητείας και των ακραίων απειλών, ούτως ώστε να πάρει ό,τι θέλει από κάποιον, ανάλογα με το τι τον συμφέρει ή όχι τη δεδομένη εκείνη στιγμή. Προσέξτε για ισχυρές απόψεις, οι οποίες στη συνέχεια μπορεί να αντιστραφούν, υιοθετώντας μια αντίθετη σε σχέση με την αρχική άποψη, αν αυτό είναι βολικό ή απλά του φαίνεται ως καλύτερο επιχείρημα. Θα χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε λόγια εκλαμβάνονται ως βοηθητικά, ώστε να κυριαρχήσει στην κατάσταση τη δεδομένη στιγμή, όπως ένας καλλιτέχνης χρησιμοποιεί την παλέτα χρωμάτων. Θα εντοπίσει αμέσως και θα αντιληφθεί τα αδύναμα και ευάλωτα σημεία σας. Μπορεί να «παίξει» με αυτά θετικά, με λόγια που θα ενισχύσουν το Εγώ σας. «Θα γίνεις απίστευτα επιτυχημένος. Με τις γνωριμίες και το μυαλό σου θα τα καταφέρουμε. Ή μπορεί να παίξει με τους βαθύτερους φόβους σας. «Κοίτα το σώμα σου,  στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου ελκυστικό. Κανείς ποτέ δε θα θελήσει να συσχετιστεί μαζί σου. Ή κανείς δε θα σε προσλάβει ποτέ. Είμαι ο καλύτερος που θα μπορούσες να έχεις. Θα έπρεπε να είσαι πολύ ευγνώμων». 

ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΑΣ: Εμπιστευθείτε περισσότερο τα συναισθήματά σας από τα λόγια του. Αν νιώθετε ένα άβολο ή ακραίο συναίσθημα, προβληματιστείτε σχετικά με αυτό. Μη διστάσετε να ρωτήσετε έμπιστα άτομα σχετικά  με αυτό ή ακόμα και να κάνετε μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο. 

ΦΟΒΟΣ: Ένα από τα πιο συνήθη συναισθήματα για έναν κοινωνιοπαθή είναι ότι θα μπορούσε να σας βλάψει αν ήθελε. Οι κοινωνιοπαθείς μπορούν να είναι αρπακτικά, κι έτσι να αισθάνεστε άβολα όταν είστε μόνος μαζί του. Μπορείτε να αισθανθείτε ξαφνικά ότι θέλετε να αποδράσετε από μια κατάσταση. Κάντε ερωτήσεις αργότερα. Μην τον αφήσετε να μιλήσει μέσα από τους φόβους σας. Δώστε χρόνο στον εαυτό σας και συγκεντρώστε περισσότερες πληροφορίες για αυτόν.   

ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΟΣ ΕΡΩΤΑΣ: Αυτό είναι το άλλο άκρο. Επειδή χρησιμοποιούν πολύ όμορφα λόγια, είναι πολύ ερωτεύσιμοι και ελκυστικοί, κυρίως από άτομα μοναχικά, με έντονη θλίψη και απογοήτευση ή χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ένα από τα πολλά πρόσωπα που προωθούν οι κοινωνιοπαθείς είναι να φαίνονται σαν ο επόμενος λαμπρός εφευρέτης ή σούπερ σταρ. Δεδομένου ότι οι κοινωνιοπαθείς είναι παντού (λ.χ. ένας συνάδελφος, ένας συνεργάτης, ένας υπάλληλος ή εργοδότης, ένας σύντροφος, ένας φίλος ή ένας συγγενής, κ.ο.κ.) πρέπει να διατηρήσετε έναν υγιή σκεπτικισμό, ανεξάρτητα από το που βρίσκεστε, ώστε να μην πέσετε στην παγίδα τους.  

ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΣΥΜΠΑΘΕΙΑ: Αν αισθανθείτε ότι συμπαθείτε σε υπερβολικό βαθμό κάποιον, ίσως να πρέπει να το ελέγξετε, διότι οι κοινωνιοπαθείς έχουν την ικανότητα και τις δεξιότητες να πείθουν ότι έχουν πέσει θύματα της κοινωνίας, αλλά και των ανθρώπων και να πλάθουν πειστικές ιστορίες σχετικά με τους ίδιους, ώστε να προκαλέσουν τη συμπάθεια και τον οίκτο σας. Συχνά, εκμεταλλεύονται άτομα που βρίσκονται σε μια ευάλωτη κατάσταση (ηλικιωμένους, θύματα φυσικών καταστροφών, θρήσκα άτομα, γενικότερα ευκολόπιστα άτομα, με έντονες τάσεις για προσφορά, αλληλεγγύη και δοτικότητα). Στηρίζονται στα αισθήματα συμπάθειας των άλλων, ώστε να αποκομίσουν προσωπικά οφέλη. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να σας σπρώξουν να κάνετε πράγματα που δε θα κάνατε για κανέναν άλλο. 

Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥΣ: Ο πιο απλός τρόπος για να εντοπίσετε άτομα με κοινωνιοπάθεια είναι να εστιάσετε στη συμπεριφορά τους και να αγνοήσετε τα λόγια τους. Μπορεί μέσα από τα λόγια τους να φαίνονται καλοί, ηθικοί, δίκαιοι και συμπαθείς, όμως, η συμπεριφορά τους απέναντί σας δείχνει το αντίθετο, εφόσον είναι στην ουσία εριστικοί, είρωνες, μοχθηροί, κακοί και ζηλόφθονες. Ύστερα από μια συζήτηση μαζί τους μας έχουν δήθεν αποδείξει ότι αυτοί είναι αλάνθαστοι, ώριμοι, έμπειροι και δίκαιοι, ενώ εσείς είσαστε ο «προβληματικός». Με τις ρητορικές και χειριστικές στρατηγικές τους καταφέρνουν να σας πείσουν ότι είναι απόλυτα σωστοί, προκαλώντας σας τύψεις. Για όλους αυτούς τους λόγους δώστε ιδιαίτερη προσοχή σε κάθε ακραία συμπεριφορά που κάνουν και να θυμάστε τον κανόνα του 90%, δηλαδή ότι το 90% των ανθρώπων δεν θα είχε ποτέ παρόμοιες συμπεριφορές. Αναρωτηθείτε: «εγώ θα το έκανα ποτέ;». Η ακραία συμπεριφορά είναι κοινή για τους κοινωνιοπαθείς, αλλά την καλύπτουν γρήγορα με δικαιολογίες. Λόγου χάρη, «ήμουν κουρασμένος», «αυτή την περίοδο είχα πολύ άγχος», «κάποιος άλλος με έβαλε να πράξω έτσι». Οι δικαιολογίες τους είναι σχεδόν πάντα οι ίδιες, ενώ σπάνια ζητούν συγγνώμη. Αλλά, ακόμη κι αν ζητήσουν συγγνώμη δε σημαίνει ότι το εννοούν. 

ΠΟΙΟΥΣ ΣΤΟΧΟΠΟΙΟΥΝ: Οι κοινωνιοπαθείς καταλήγουν στο να στοχοποιούν άτομα που έχουν συνηθίσει στο να τους μεταχειρίζονται βάναυσα οι άλλοι στο οικογενειακό, εργασιακό ή ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Συχνά απολαμβάνουν να βλέπουν τους άλλους ανθρώπους να υποφέρουν. Αυτοί που υπομένουν τον εκφοβισμό και τη στοχοποίηση των κοινωνιοπαθών συνήθως είναι δύσκολο να απεμπλακούν από αυτή τη σχέση. Ακόμη και όταν δείξουν θυμό και επιθετικότητα ή όταν δείξουν φόβο και απογοήτευση απέναντι στο άτομο με κοινωνιοπάθεια. Είναι καλύτερο να απεμπλακείτε ήρεμα χωρίς να δείξετε ότι ήδη σας έχει επηρεάσει συναισθηματικά, καθώς οι κοινωνιοπαθείς τείνουν να απολαμβάνουν τον αβοήθητο θυμό σας και την αβοήθητη απογοήτευσή σας. Για αυτούς είναι απλώς άλλη μια επιβεβαίωση ότι κυριαρχούν επάνω σας.

ΨΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΙΡΩΝΙΚΑ ΧΑΜΟΓΕΛΑ: Όπως προείπαμε απολαμβάνουν τον πόνο και τα βάσανα των άλλων ανθρώπων. Συνήθως, προσποιούνται ότι αισθάνονται συμπάθεια για το θύμα, αλλά τα χαμόγελα ή ακόμη και τα γέλια δεν μπορούν να κρυφτούν όταν βλέπουν τον πόνο του άλλου στην τηλεόραση, σε μια ταινία ή στον δρόμο, σε περίπτωση ατυχήματος. 

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΗΛΙΚΙΑ: Πρόκειται για άτομα που μέχρι την ηλικία των 15 ετών έχουν εκδηλώσει συμπτώματα της διαταραχής διαγωγής. Επίσης, κατά την παιδική και εφηβική ηλικία έχουν εμφανίσει συμπεριφορές, όπως: βασανισμό ή θανάτωση μικρών ζώων ή κατοικίδιων ζώων, κλοπές από μέλη της οικογένειάς τους ή και αγνώστους, πυρομανία και σοβαρά ψέματα. Ήδη από αυτή την ηλικία, οι εκκολαπτόμενοι κοινωνιοπαθείς έχουν ταλέντο στο να κρύψουν τα ψέματά τους και να πλάσουν ικανοποιητικές δικαιολογίες.

Κλείνοντας, αν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά σας φαίνονται οικεία ή σκιαγραφούν την προσωπικότητα κοντινών σας προσώπων πρέπει να έχετε υπόψη ότι είναι δύσκολη η απεμπλοκή σας. Με τις δεξιότητες πειθούς που διαθέτουν είναι εύκολο να διαστρεβλώνουν ή να αντιστρέφουν ολοκληρωτικά γεγονότα, συζητήσεις και καταστάσεις εις βάρος σας, δημιουργώντας σας την αίσθηση ότι εσείς είστε υπεύθυνοι και υπερβολικοί. Συχνά, τα λόγια τους προκαλούν τύψεις και ενοχές, καθώς γνωρίζουν πολύ καλά τι πρέπει να πουν, πώς να το πουν και πότε να το πουν. Η συμβολή ενός ψυχολόγου θα μπορούσε να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη σε τόσο δύσκολες περιπτώσεις. Τέλος, η κοινωνιοπάθεια είναι μία από τις διαταραχές προσωπικότητας κι αυτό σημαίνει πως είναι ανέφικτο να τον βοηθήσετε, ώστε να αναγνωρίσει και να τροποποιήσει αυτές τις συμπεριφορές που εμφανίζει.      

     

ΠΗΓΗ:

Bill Eddy. (2018). How to Spot a Sociopath in 3 Steps. It helps to know some of the warning signs of sociopaths. https://www.psychologytoday.com/intl/blog/5-types-people-who-can-ruin-your-life/201803/how-spot-sociopath-in-3-steps.