«Τυφλότητα» χωρίς οργανικά αίτια

 

                                      Βίντεο: Selective attention test, Youtube

 

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ, γιατί δεν βλέπετε κάτι σημαντικό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια σας; Παρακάτω παρουσιάζουμε ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα που ερμηνεύει το φαινόμενο.

«Ας υποθέσουμε ότι παρακολουθείτε ένα βίντεο στο οποίο φοιτητές πετούν μια μπάλα ο ένας στον άλλον. Σε κάποιο σημείο μπαίνει στο πλάνο μια γυναίκα που φοράει ένα κουστούμι γορίλα, κοιτάζει την κάμερα, χτυπάει το στήθος της και μετά αποχωρεί. Συνολικά βρίσκεται στο πλάνο για 9 δευτερόλεπτα. Είμαστε σίγουροι ότι πιστεύετε ότι είναι απόλυτα σίγουρο ότι θα εντοπίζατε τη γυναίκα ντυμένη σαν γορίλας σχεδόν αμέσως. Οι Simons και Chabris (1999) επιτέλεσαν ένα πείραμα σαν αυτό που μόλις περιγράψαμε. Τι ποσοστό των συμμετεχόντων πιστεύετε ότι δεν εντόπισε τον γορίλα; Σκεφτείτε την απάντησή σας πριν διαβάσετε παρακάτω. 

 

Θα αναμενόταν ότι ουσιαστικά κανείς δεν θα έχανε έναν «γορίλα» που χρειάστηκε 9 δευτερόλεπτα να διασχίσει το πλάνο. Στην πραγματικότητα τα ευρήματα ήταν εξαιρετικά απροσδόκητα: το 50% των παρατηρητών δεν πρόσεξε καθόλου την παρουσία της γυναίκας!

Πώς ήταν δυνατόν να μην κατάφεραν τόσοι παρατηρητές να δουν τον γορίλα; Οι Simons και Chabris (1999)  υπέθεσαν ότι ένας παράγοντας ήταν το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες κοιτούσαν δύο ομάδες που πετούσαν μια μπάλα: μια λευκή ομάδα και μια μαύρη ομάδα. Στο πείραμα που περιγράφηκε, οι συμμετέχοντες έπρεπε να μετρήσουν πόσες πάσες έκανε η ομάδα με τα λευκά. Οπότε έπρεπε να αγνοήσουν τους φοιτητές που φορούσαν μαύρα. Καθώς και ο γορίλας ήταν μαύρος, αυτό μπορεί ίσως να εξηγήσει την τυφλότητα.

Για να ελέγξουν την υπόθεση αυτή, οι Simons και Chabris (1999) έκαναν άλλο ένα πείραμα στο οποίο οι παρατηρητές μέτρησαν τις πάσες και από την λευκή ομάδα και από την μαύρη. Όπως και προηγουμένως, η παρουσία του γορίλα εντοπίστηκε μόνο από το 42% των παρατηρητών όταν παρακολουθούσαν την ομάδα που ήταν ντυμένη στα λευκά. Η παρουσία του γορίλα όμως εντοπίστηκε από το 83% των παρατηρητών όταν παρακολουθούσαν την ομάδα που ήταν ντυμένη στα μαύρα.

Επομένως, ένα απροσδόκητο αντικείμενο (δηλαδή ο γορίλας), προσελκύει μεγαλύτερη προσοχή και είναι πιο πιθανό να εντοπιστεί όταν είναι παρόμοιο με τα ερεθίσματα τα σχετικά με το έργο. Όταν είναι διαφορετικό από αυτά, συνήθως περνάει απαρατήρητο.

Η παρατήρηση ότι μπορεί να μη βλέπουμε κάτι σημαντικό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας, επειδή δεν βρίσκεται στο κέντρο της προσοχής μας αποκαλείται τυφλότητα λόγω έλλειψης σε προσοχής» (Simons & Chabris, 1999).

 

Πηγή:

Simons, D. J., & Chabris, C.F. (2011). Gorillas in our midst: Sustained inattentional blindness for dynamic events. Perception, 28, 1059 – 1074, οπ. αναφ. στο: M. W. Eysenck & M. Brysbaert, 2022, Βασικές Αρχές Γνωστικής Ψυχολογίας, Gutenberg, Αθήνα.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Μακρόχρονη μνήμη

Η μακρόχρονη μνήμη είναι η αποθήκευση των πληροφοριών για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και η δυνατότητα ανάκλησης αυτών. Εκτός από τη μακρόχρονη μνήμη, σημαντικό ρόλο στην ανάκληση γεγονότων παίζει η βραχύχρονη μνήμη και η μνήμη εργασίας. Η μακρόχρονη μνήμη ακολουθεί τη βραχύχρονη μνήμη, καθώς ένα μέρος των πληροφοριών που επεξεργάζεται το άτομο περνούν στη μακρόχρονη μνήμη. Η μακρόχρονη μνήμη είναι ένα τεράστιο απόθεμα γνώσης και ένα αρχείο καταγραφής προηγούμενων γεγονότων. Η βραχύχρονη μνήμη είναι αυτή στην οποία οι πληροφορίες κρατούνται προσωρινά, ενώ είναι περιορισμένος ο αριθμός των πληροφοριών που μπορεί το άτομο να συγκρατήσει. Η μνήμη εργασίας δε διαφέρει εντελώς από τη βραχυπρόθεσμη μνήμη, καθώς χρησιμοποιείται για την επεξεργασία των πληροφοριών. 

 

Υπάρχουν διάφορα είδη μακρόχρονης μνήμης:

Αναδρομική μνήμη: περιλαμβάνει το δηλωτικό και το διαδικαστικό μνημονικό σύστημα. Το δηλωτικό σύστημα αναφέρεται σε πληροφορίες που μπορούμε να δηλώσουμε ότι κατανοούμε. Το διαδικαστικό σύστημα αναφέρεται σε πληροφορίες για ένα σύνολο από αποφάσεις και συμπεριφορές. Η οργάνωση της γνώσης γίνεται σε σημασιολογικά συστήματα και συστήματα επεισοδίων.

Η σημασιολογική μνήμη αποτελείται από γνώσεις που απορρέουν από το πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο ανήκουμε. Πρόκειται για πληροφορίες που αποκτά το άτομο στο σχολείο ή κατά την άτυπη εκπαίδευση. Η μνήμη επεισοδίων αποτελείται από πληροφορίες που είναι αυτοβιογραφικές, δηλαδή προσωπικά γεγονότα και στιγμές της ζωής του ατόμου.

Η μελλοντική μνήμη συγκρατεί πληροφορίες σχετικά με τις προθέσεις του ατόμου που προσανατολίζονται στο μέλλον. Οι πληροφορίες αυτές εξαρτώνται από τον χρόνο ή από τα γεγονότα, καθώς μπορεί να εκτελεστούν σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή ή μπορεί να εκτελεστούν όταν συμβεί ένα συγκεκριμένο γεγονός.

Επομένως, η αναδρομική μνήμη αφορά την ενθύμηση του παρελθόντος, ενώ η μελλοντική μνήμη ασχολείται με την ενθύμηση μελλοντικών γεγονότων. Η ανάκληση γεγονότων μπορεί να είναι αυθόρμητη (άδηλη ενθύμηση) ή ηθελημένη (έκδηλη ενθύμηση), όταν δηλαδή το άτομο ηθελημένα ανακαλεί ένα συγκεκριμένο γεγονός ή πληροφορία.   

 

Πηγή:

Cowan, N. (2008). What are the differences between long-term, short-term, and working memory? Progress in Brain Research, 169, 323-338.

Herrmann et al. (2010). Εφαρμοσμένη γνωστική ψυχολογία. Επιμ. Σαμαρτζή και Βατάκη. Εκδόσεις Πεδίο.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.