Η επίδραση του αισθήματος ελέγχου και της προσωπικής ευθύνης
στους ηλικιωμένους: Πώς συμβάλλει στη βελτίωση της ψυχικής και σωματικής υγείας,
καθώς και στην αύξηση του προσδόκιμου της ζωής…
Έρευνες έχουν δείξει ότι οι
άνθρωποι που πιστεύουν ότι ασκούν κάποιον έλεγχο σε ένα στρεσογόνο γεγονός
μπορούν να μειώσουν τις αρνητικές συνέπειες που προκαλεί το στρες. Είμαστε ευτυχέστεροι
και αποτελεσματικότεροι όταν μας δίνεται η δυνατότητα της επιλογής. Στη
γεροντική ηλικία, όμως, δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, ούτε καν για τις
απλούστερες επιλογές, ειδικά όταν τα άτομα εισάγονται στους οίκους ευγηρίας
όπου η απώλεια προσωπικού ελέγχου συνδέεται με αισθήματα ανημπόριας και με
διάφορες ασθένειες, όπως η καρδιοπάθεια, ο διαβήτης, η κολίτιδα, η κατάθλιψη
κ.α. Απώλεια προσωπικού ελέγχου σημαίνει μείωση της προσωπικής ευχέρειας και
μηδενική επιρροή της μοίρας της ζωής τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να
επιλέγουν απλές και καθημερινές δραστηριότητες.
Οι Langer
& Rodin θέλησαν να θέσουν σε εμπειρικό έλεγχο την απώλεια της
προσωπικής ευθύνης για τη ζωή ώστε να διαπιστώσουν αν η αύξηση ελέγχου και
εξουσίας του εαυτού (αυτεξουσιότητα) θα έχουν θετική επίδραση στην υγεία και
στην ευτυχία των ηλικιωμένων. Οι ερευνήτριες διεξήγαν ένα πείραμα σε έναν οίκο
ευγηρίας όπου οι ηλικιωμένοι χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Στη μία ομάδα (ομάδα
αυξημένης ευθύνης), οι ηλικιωμένοι πληροφορήθηκαν ότι οι ίδιοι θα είναι
υπεύθυνοι για τη φροντίδα του εαυτού τους και για να αποφασίζουν σχετικά με τη
διάθεση του χρόνου τους. Σε όλους προσφέρθηκε ως δώρο ένα φυτό το οποίο θα το κρατούσαν και θα το
περιποιούνταν όπως οι ίδιοι επιθυμούσαν. Επίσης, την επόμενη εβδομάδα, δηλαδή
την Πέμπτη και την Παρασκευή θα προβάλλονταν μια ταινία και θα αποφάσιζαν οι ίδιοι
οι ηλικιωμένοι αν θέλουν να πάνε.
Στην άλλη ομάδα (ομάδα χαμηλής
ευθύνης), οι ηλικιωμένοι δέχθηκαν ως δώρο ένα φυτό, το οποίο θα ήταν ολότελα
δικό τους, με τη διαφορά ότι οι νοσοκόμες θα το πότιζαν και θα το περιποιούνταν
για λογαριασμό τους. Επίσης, θα προβάλλονταν την επόμενη εβδομάδα μία ταινία
την Πέμπτη και την Παρασκευή, όπου θα ενημερώνονταν ποια μέρα έχει
προγραμματιστεί από τη διεύθυνση για τον κάθε ένοικο, ώστε να την παρακολουθήσει.
Δηλαδή, όπως βλέπουμε στη μία ομάδα δόθηκε η ευκαιρία της επιλογής και του
ελέγχου πάνω στη ζωή τους, ενώ στη δεύτερη ομάδα ο έλεγχος και οι αποφάσεις θα
λαμβάνονταν από άλλους για λογαριασμό τους.
Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας
έδειξαν ότι οι ηλικιωμένοι της ομάδας αυξημένης ευθύνης ανέφεραν πως ένιωθαν
πιο ευτυχισμένοι και πιο δραστήριοι σε σχέση με τους ηλικιωμένους της άλλης
ομάδας. Ακόμη, οι ηλικιωμένοι της ομάδας αυξημένης ευθύνης κατά τη διάρκεια του
πειράματος περνούσαν σημαντικά περισσότερο χρόνο συνομιλώντας με διάφορα μέλη
του προσωπικού και επίσης, δέχονταν περισσότερες επισκέψεις.
Επιπροσθέτως,
άρχισαν να περνούν λιγότερο χρόνο σε παθητικές δραστηριότητες, όπως το να
παρατηρούν απλώς το προσωπικό. Το 93% των συμμετεχόντων της ομάδας αυξημένης
ευθύνης παρουσίασε γενική βελτίωση, ενώ από την άλλη ομάδα μόνο το 21%. Ιδιαίτερα
σημαντικό εύρημα ήταν ότι το 30% των συμμετεχόντων της ομάδας χαμηλής ευθύνης
απεβίωσε σε διάστημα 18 μηνών από την παρέλευση του πειράματος, ενώ από την
ομάδα αυξημένης ευθύνης μονάχα το 15% απεβίωσε στο ίδιο χρονικό διάστημα. Επιπλέον,
ένα εξίσου σημαντικό εύρημα ήταν ότι καθώς το αίσθημα ικανότητας και αποτελεσματικότητας
αυξάνεται, μερικά από τα αρνητικά επακόλουθα του γήρατος, όπως η άνοια και η
μειωμένη εγρήγορση, είναι δυνατόν να καθυστερήσουν, να αναστραφούν ή ακόμη και
να προληφθούν.
Συνεπώς, τα ηλικιωμένα άτομα,
μέσα από μικροπράγματα, όπως η φροντίδα ενός φυτού, μπορούν να αποκτήσουν μια
αίσθηση αυτεξουσιότητας και ελέγχου πάνω στην προσωπική τους ζωή κι έτσι
αισθάνονται πιο παραγωγικά, πιο ευτυχισμένα και μπορούν να βελτιώσουν την υγεία
τους και την ποιότητα της ζωής τους.
Langer,
E.J. & Rodin, J. (1976). The effects of choice and enhanced personal
responsibility for the aged: A field experiment in an institutional setting. Journal of Personality and Social
Psychology, 34, 191-198.
Η έρευνα αναφέρεται στον:
Hock, R.R. (2009). Σαράντα
μελέτες που άλλαξαν την ψυχολογία. Αθήνα: Τόπος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου