«Πρέπει να αφήσουμε στην πάντα τους αυθαίρετους ορισμούς που υπάρχουν ανέκαθεν, π.χ. ότι η νεύρωση είναι μια σύγκρουση ανάμεσα στο συνειδητό και στο ασυνείδητο. Οι συγγραφείς που υποστηρίζουν αυτή την άποψη θα πρέπει να καταλάβουν ότι οι συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες, ώστε έτσι δε λέγεται κάτι διαφωτιστικό για τη φύση της νεύρωσης. Επίσης και οι άλλοι ορισμοί που κυκλοφορούν δε λένε τίποτε καινούργιο. Με τη νευρικότητα εννοούμε ερεθιστικότητα, δυσπιστία, δειλία, κ.λ.π., με λίγα λόγια οποιαδήποτε συμπτώματα που χαρακτηρίζονται από αρνητικά γνωρίσματα του χαρακτήρα, με γνωρίσματα του χαρακτήρα που δεν ταιριάζουν στη ζωή και είναι φορτωμένα με αψιθυμίες. Όλοι οι συγγραφείς συμφωνούν ότι η νευρικότητα συσχετίζεται με αυξημένη αψιθυμική ζωή. Όταν πριν από χρόνια δοκίμασα να περιγράψω τι εννοούμε με τον νευρικό χαρακτήρα, υπογράμμισα την υπεραισθησία του νευρικού ανθρώπου. Αυτό το γνώρισμα του χαρακτήρα το βρίσκουμε σχεδόν σε κάθε νευρικό, αν και σε μερικές σπάνιες περιπτώσεις δεν είναι δυνατό να αποκαλυφθεί εύκολα, όταν όμως παρατηρήσουμε προσεκτικότερα θα αποκαλύψουμε ότι πράγματι είναι άνθρωποι με μεγάλη ευαισθησία. Άλλες έρευνες της ατομικής ψυχολογίας έχουν δείξει από πού προέρχεται η υπερευαισθησία. Ένας άνθρωπος που αισθάνεται καλά πάνω σε αυτή τη γη, που ξέρει πολύ καλά ότι έχει να αντιμετωπίσει όχι μόνο τις ευχάριστες αλλά και τις δυσάρεστες πλευρές της ζωής, που είναι πρόθυμος να συμβάλλει και να συνεργαστεί, δε θα παρουσιάσει υπερευαισθησίες. Η υπερευαισθησία είναι έκφραση του αισθήματος κατωτερότητας. Έτσι προκύπτουν εύκολα άλλα γνωρίσματα του χαρακτήρα του νευρικού, όπως π.χ. η ανυπομονησία, που δεν την έχει αυτός που αισθάνεται σίγουρος, που έχει αυτοπεποίθηση, που δε δειλιάζει μπρος στα προβλήματα της ζωής. Όταν προσθέσουμε ότι αυτό το αίσθημα της ανασφάλειας αναζητά επίμονα την ήσυχη κατάσταση, την ασφάλεια, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί είναι ερεθισμένη η τάση του νευρικού για υπεροχή, για τελειότητα, και ότι αυτό το γνώρισμα που τείνει προς το ύψος το βρίσκουμε σα φιλοδοξία που την έχει αυτός που λαμβάνει υπόψη του μόνο τον εαυτό του. Αυτό είναι ευνόητο για έναν άνθρωπο που βρίσκεται σε ανάγκη. Μερικές φορές αυτή η τάση προς το ύψος παίρνει μορφές, όπως απληστία, φιλαργυρία, ζηλοτυπία, που απορρίπτονται προκαταβολικά από την κοινωνία, πρόκειται για ανθρώπους που τείνουν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες βίαια, γιατί δεν έχουν εμπιστοσύνη στην ομαλή λύση τους. Εδώ προστίθεται ότι το αυξημένο αίσθημα κατωτερότητας συμβαδίζει με ελλιπή ανάπτυξη του θάρρους, στη θέση του οποίου μπαίνει ένας σωρός από τεχνάσματα για την παράκαμψη των προβλημάτων της ζωής και το φόρτωμά τους σε άλλους, αυτό συνδέεται με έλλειψη ενδιαφέροντος απέναντι στους άλλους. Απέχουμε πολύ από το να ασκήσουμε κριτική ή να καταδικάσουμε αυτούς τους ανθρώπους που παρουσιάζουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό αυτή τη συμπεριφορά, επειδή γνωρίζουμε ότι και τα μεγαλύτερα ελαττώματα δεν έχουν προέλθει από συνειδητή ευθύνη, αλλά ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι θύματα της κακής στάσης τους απέναντι στη ζωή. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν ένα σκοπό στο μυαλό τους, στην επιδίωξη του οποίου έρχονται σε αντίφαση με τη λογική. Ακόμη δεν έχουμε πει τίποτε για τη φύση της νευρικότητας, για τη δημιουργία της και τη δομή της. Προχωρήσαμε ένα βήμα παραπέρα και μπορέσαμε να διαπιστώσουμε με βάση το ελλιπές θάρρος του νευρικού τη διστακτική του στάση απέναντι στα προβλήματα της ζωής. Είναι σίγουρο ότι μπορούμε να παρακολουθήσουμε τη μικρή ικανότητα για ενεργητικότητα πίσω ως την παιδική ζωή. Αυτό δε μας ξαφνιάζει, γιατί η μορφή ζωής αναπτύσσεται στα πρώτα χρόνια της ζωής, είναι αμετάβλητη και προσιτή σε αλλαγή μόνο όταν ο άνθρωπος καταλαβαίνει το λάθος στην εξέλιξη και έχει την ικανότητα να επανασυνδεθεί με την κοινότητα με σκοπό το καλό της ανθρωπότητας. […]
Τα νευρικά συμπτώματα εμφανίζονται εν όψει ενός ορισμένου προβλήματος. Έχουμε κάνει εκτεταμένες έρευνες για να ανακαλύψουμε που βρίσκεται η δυσκολία στη λύση προβλημάτων, και η ατομική ψυχολογία έχει διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι έχουν πάντα προβλήματα μπροστά τους, για τα οποία χρειάζεται κοινωνική προετοιμασία. Τα προβλήματα είναι διαφόρων ειδών. Μια φορά είναι το πρόβλημα της κοινωνίας. Μια άλλη φορά απογοήτευση στη φιλία. Ποιος δεν την έχει ζήσει, ποιος δε συγκλονίστηκε από αυτή; Ο κλονισμός δεν είναι ακόμη σημάδι νευρικότητας. Είναι σημάδι νευρικότητας και γίνεται νευρικότητα μόνο όταν συνεχίζεται, όταν αποτελεί μόνιμη κατάσταση, όταν ο άνθρωπος αποστρέφεται τους άλλους ανθρώπους, όταν με δειλία, διστακτικότητα, σωματικά συμπτώματα, καρδιοχτύπι, ίδρωμα, στομαχικές ανωμαλίες δείχνει καθαρά πως εμποδίζεται να πλησιάσει τους άλλους, μια κατάσταση που από την άποψη της ατομικής ψυχολογίας μιλάει καθαρά ότι αυτός ο άνθρωπος δεν έχει αναπτύξει το αίσθημα επαφής, πράγμα που προκύπτει και από το ότι η απογοήτευσή του τον έσπρωξε στην απομόνωση. Τώρα έχουμε πλησιάσει το πρόβλημα πιο κοντά και μπορούμε να σχηματίσουμε γνώμη για τη νευρικότητα. Νευρικότητα γίνεται όταν ο άνθρωπος αυτός δεν ξεπερνάει την απώλεια και μένει κλονισμένος. Τούτο σημαίνει πως δεν έχει αποκτήσει αρκετό βαθμό συνεργασίας, πως προχωράει στη ζωή του υπό όρους, όταν όλα του πάνε καλά. Το ίδιο ισχύει και για το πρόβλημα της αγάπης. Ο καθένας ζει στη θύελλα επιδράσεων των σοκ, αλλά στη μονιμότητα οδηγούν αυτές μόνο όταν δεν είναι προετοιμασμένος για τα προβλήματα της ζωής. Ακινητοποιείται. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως υποφέρει, αλλά προτιμά αυτό το κακό από εκείνο το μεγαλύτερο, να μη φανεί ανάξιος στη λύση του προβλήματος. Επωμίζεται καλύτερα όλα τα νευρικά πάθη παρά την αποκάλυψη της ασημότητάς του. Και οι δύο, τόσο ο νευρικός όσο και ο μη νευρικός άνθρωπος, θα αντιτάξουν στη διαπίστωση της ασημότητάς του τη μεγαλύτερη αντίσταση, αλλά πολύ περισσότερο ο νευρικός. Αν λάβουμε υπόψη μας την υπερευαισθησία, την ανυπομονησία, την προσωπική φιλοδοξία, θα καταλάβουμε πως ένας τέτοιος άνθρωπος δεν μπορεί να πάει μπροστά όσο πιστεύει πως βρίσκεται σε κίνδυνο να αποκαλυφθεί η ασημότητά του. Ποια ψυχική κατάσταση δημιουργείται μετά την έναρξη των επιδράσεων του σοκ; Δεν τις έχει δημιουργήσει, δεν τις επιθυμεί, υπάρχουν όμως σαν συνέπειες ενός ψυχικού κλονισμού, σαν συνέπειες του φόβου να μην αποκαλυφθεί η ασημότητά του. Να τις καταπολεμήσει δεν έχει ιδιαίτερη όρεξη, ούτε ξέρει πώς να απελευθερωθεί από αυτές» (σελ. 65-70).
Τι είναι στην πραγματικότητα η νεύρωση;
Η προσπάθεια του ανθρώπου να αποφύγει το μεγαλύτερο κακό, η δοκιμή να διατηρήσει το πρόσχημα της αξίας με κάθε τίμημα και ταυτόχρονα να επιθυμεί να φτάσει σε αυτό τον σκοπό χωρίς να πληρώσει. Δυστυχώς, αυτό είναι αδύνατο. Δε γίνεται αλλιώς πάρα μόνο με το να δώσουμε στον άνθρωπο μια καλύτερη προετοιμασία για τη ζωή, να τον ενθαρρύνουμε, πράγμα που δεν επιτυγχάνεται με τιμωρίες, σκληρότητα και καταναγκασμό.
«Ο νευρωτικός στρέφει ολόκληρο το ενδιαφέρον του στην υποχώρηση. Κάθε βήμα προς τα μπρος θεωρείται από αυτόν σαν πτώση στον γκρεμό. Για αυτό προσπαθεί με όλη του τη δύναμη, με όλα του τα αισθήματα, με όλα του τα δοκιμασμένα μέσα της υποχώρησης να κρατηθεί στα μετόπισθεν. Η εκμετάλλευση των βιωμάτων των σοκ για την προστασία του απειλημένου γοήτρου- αυτό είναι η νεύρωση. Η με άλλα λόγια: η ψυχική κατάσταση του νευρωτικού παίρνει τη μορφή ενός ‘’ναι, αλλά’’. Στο ‘’ναι’’ βρίσκεται η αναγνώριση του αισθήματος κοινωνικότητας, στο ‘’αλλά’’ η υποχώρηση και οι διασφαλίσεις της» (σελ. 72).
Adler, A. (1974). Το νόημα της ζωής. Αθήνα: Επίκουρος.
Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου