Τα εφόδια ως κίνητρο για την προσωπική μας ανάπτυξη
O Abraham Maslow είχε διατυπώσει το εξής απόφθεγμα: «αν το μόνο εφόδιο που έχει κανείς είναι ένα σφυρί, τότε βλέπει όλα τα προβλήματα σαν καρφιά»… Τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό; Καταρχήν, ας σταθούμε στο πρώτο σκέλος του αποφθέγματος που μιλάει για κάποιο εφόδιο, για ένα σφυρί. Προκαλεί αίσθηση ο αριθμός, καθώς μας μιλά για μονάδα, για ένα πράγμα, για ένα μοναδικό σφυρί. Το σφυρί πράγματι είναι ένα εφόδιο υλικό, είναι ένα εργαλείο, ένα μέσο για να μπορέσουμε να υλοποιήσουμε έναν σκοπό και αυτό το εργαλείο βρίσκεται στα χέρια μας. Άρα είναι καλύτερα να το έχουμε παρά να μην το έχουμε καθόλου. Με αυτό το εφόδιο όμως μπορούμε να κάνουμε συγκεκριμένα πράγματα, καθώς το σφυρί είναι προορισμένο για να καρφώνει καρφιά. Τι θα γίνει αν καρφώνουμε τα πάντα γύρω μας, απλά επειδή έχουμε στα χέρια μας το κατάλληλο εργαλείο για αυτή την δουλειά; Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; Προφανώς, δεν θα είναι καλό το αποτέλεσμα γιατί θα αχρηστέψουμε πολλά αντικείμενα που δεν είναι καρφιά ή που είναι απλώς πιο ευαίσθητα όπως τα γυάλινα αντικείμενα.
Το απόφθεγμα του Maslow διακρίνεται από μια υπερβολή, αλλά γιατί να χρησιμοποιήσει αυτή την υπερβολή; Μια πρώτη σκέψη είναι ότι θέλει να υπογραμμίσει το πόσο σημαντικό είναι να αποκτούμε εφόδια στη ζωή μας, τα οποία θα μας βοηθήσουν να πετύχουμε τους σκοπούς μας και να έχουμε μια καλύτερη ποιότητα ζωής, δηλαδή να οδηγηθούμε στο «ευ ζην». Συνεπώς, στόχος της ζωής μας θα πρέπει να είναι να αποκτούμε περισσότερα εφόδια, ώστε να μπορούμε να δούμε με διαφορετικό τρόπο και με διαφορετικό πρίσμα τα πράγματα.
Ασφαλώς, για να μπορέσεις να αποκτήσεις εφόδια στην ζωή σου, χρειάζεται προσπάθεια, δεν είναι κάτι εύκολο. Ειδάλλως, θα είχαμε όλοι τα ίδια εφόδια και τις ίδιες ικανότητες, τις ίδιες δυνατότητες και θα ήταν όλοι ίδιοι. Αλλά, φυσικά δεν είμαστε όλοι ίδιοι και δεν είναι αυτό που έχει σημασία, δηλαδή, το αν είμαστε ή αν θα γίνουμε όλοι ίδιοι, αλλά αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι το αν έχουμε την θέληση να αποκτήσουμε εφόδια. Γιατί, για να αποκτήσουμε εφόδια χρειάζεται κόπος, χρειάζεται χρόνος, προσπάθεια, θυσία, αγώνας, μόχθος. Βεβαίως, όλοι γνωρίζουμε τα οφέλη, αλλά δεν είναι πάντοτε αυτό το απαραίτητο κίνητρο ή η αφορμή που θα μας ωθήσει στο να επιθυμήσουμε να αποκτήσουμε αυτά τα εφόδια. Κι έτσι, μπορεί μεν να αντιλαμβανόμαστε την αξία των εφοδίων, αλλά από την επιθυμία να αποκτήσουμε τα εφόδια, μέχρι στο να μπούμε στον αγώνα να τα αποκτήσουμε, υπάρχει μια τεράστια απόσταση, όχι απλά μια λεπτή διαχωριστική γραμμή, όπως θα λέγαμε για άλλα ζητήματα. Δεν αρκεί μόνο η θέληση, πρέπει και να το αποφασίσουμε. Η απόφαση συνδέεται με την αποφασιστικότητα, αλλά πόσο εύκολο είναι να κάνουμε αυτό το σημαντικό βήμα; Η «απόφαση» χωρίς την «αποφασιστικότητα» είναι αδύναμη και γι’ αυτό πολλοί από εμάς μένουμε βαλτωμένοι ή αγκιστρωμένοι στην ίδια κατάσταση, στο ίδιο περιβάλλον, στην ίδια δουλειά, στην ίδια δυσλειτουργική σχέση κοκ.
Το γεγονός ότι παραμένουμε σε πράγματα ή σε σχέσεις, δεν σημαίνει κι ότι είμαστε ικανοποιημένοι. Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται η έννοια «comfort zone» (ζώνη άνεσης), καθώς μας εξηγεί ότι για να βγούμε από τη ζώνη άνεσής μας, θα πρέπει να ρισκάρουμε, να διακινδυνεύσουμε, να ξεβολευτούμε, να λάβουμε υπόψη ότι η επιτυχία δεν είναι δεδομένη και δεν είναι πάντοτε εύκολο να έχουμε δικλείδες ασφαλείας. Επομένως, προτιμούμε να μείνουμε στη «ζώνη άνεσής μας, δηλαδή σε αυτό που ξέρουμε, όπως το ξέρουμε, και όχι να ρισκάρουμε, όχι να παλέψουμε για κάτι καλύτερο.
Ας φανταστούμε ότι αυτό το καλύτερο δεν αφορά μόνο το εργασιακό μας περιβάλλον, το φιλικό μας περιβάλλον, αλλά και τις στενές διαπροσωπικές μας σχέσεις, τον/τη σύντροφό μας. Γιατί να είναι τόσο κακό να απαιτήσουμε καλύτερες συνθήκες σε όλους τους τομείς της ζωής μας; Και πώς θα κατορθώσουμε να αλλάξουμε αυτές τις συνθήκες αν δεν αλλάξουμε πρώτα εμείς οι ίδιοι; Γιατί κανείς δεν θα έρθει και κανείς δεν θα σου πει ένα πρωί: «έλα εδώ εσύ, ξεβολέψου, αν δεν βγεις αμέσως από τη ζώνη άνεσής σου, θα σε πάρω εγώ από το χεράκι και θα σε βγάλω και θα σε οδηγήσω εκεί που πρέπει να είσαι. Αυτό πρέπει ο καθένας να το δει και να το κάνει, ο καθένας μόνος του! Και πώς θα το δει αυτό; Κάνοντας αυτο-αξιολόγηση της ζωής του, δηλαδή προσπαθώντας να κατακτήσει αυτή την αρετή που ο Σωκράτης και άλλοι αρχαίοι φιλόσοφοι ονόμαζαν: «το γνῶθι σαυτόν », δηλαδή, το να γνωρίσεις τον εαυτό σου.
Πρέπει να έχεις γνώση του εαυτού σου, γνώση του που βρίσκεσαι και γνώση του που θα μπορούσες να φτάσεις αν το έβαζες στόχο και αν το προσπαθούσες. Άρα, η στοχοθέτηση είναι ατομική υπόθεση, δεν αφορά κανέναν άλλον, παρά μόνο το ίδιο το άτομο. «Στοχοθέτηση» είναι τα όνειρα για ένα μέλλον δικό μας που ασφαλώς θα επηρεάζει και τους άλλους ανθρώπους που μας γνωρίζουν. Δεν θα έρθει κανείς να μας πει: «σου έχω πέντε στόχους, ακολούθησέ τους». Εκτός κι αν ζητήσουμε κάτι τέτοιο. Οι τρόποι είναι πολλοί. Στο σημείο αυτό χρειάζεται εξαιρετική προσοχή. Σε ποιον θα εμπιστευθούμε τον εαυτό μας να μας συμβουλέψει για να κατακτήσουμε το « γνῶθι σαυτόν»; Είμαστε σίγουροι ότι έχουμε στη ζωή μας ανθρώπους που πραγματικά εμπιστευόμαστε και που πραγματικά μας νοιάζονται; Ας μη λησμονούμε τον Goffman που θεωρούσε ότι οι άνθρωποι δε φανερώνουν το πραγματικό τους πρόσωπο, αλλά φορούν ένα αόρατο προσωπείο και κρύβονται πίσω από αυτό, υποδυόμενοι κάποιον άλλον, συνήθως έναν καλύτερο άνθρωπο, δίνοντας «παραστάσεις» μπροστά σε διάφορα ακροατήρια. Λίγο ως πολύ, μετασχηματιζόμαστε σε κυνικούς παίκτες ρόλων μέσα σε έναν κόσμο ιδωμένο υπό το πρίσμα του «χειρισμού των εντυπώσεων». Θέλουμε οι άλλοι να έχουν θετικές εντυπώσεις για εμάς και θα κάνουμε τα πάντα να φανούμε καλοί, αλλά είμαστε πραγματικά καλοί; Κατά αντιστοιχία είναι οι άλλοι καλοί ή απλά φαίνονται καλοί; Ας αναρωτηθεί ο καθένας για τον εαυτό του και για τους άλλους.
Ένας άλλος δρόμος είναι να μελετήσουμε βιβλία. Αλλά κι εκεί χρειάζεται προσοχή, καθώς πολλά βιβλία υπόσχονται σοφία και τελικά αυτό που προσφέρουν είναι σοφίσματα, κάτι πολύ λιγότερο που εκτός από παραπλανητικό, μπορεί να είναι κι επικίνδυνο. Μπορεί να μας οδηγήσει σε ατραπούς που δεν θα μπορούμε να ελέγξουμε και σε σκέψεις που θα μας παγιδέψουν αντί να μας βγάλουν από τη βαλτωμένη ζωή μας.
Το πιο σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι εμείς είμαστε αυτοί που ορίζουμε τη ζωή μας κι όχι οι άλλοι. Η απόφαση είναι στα χέρια μας, το ίδιο και η αποφασιστικότητα. Αυτό σημαίνει ευθύνη, κι είναι δύσκολο να πάρουμε την ευθύνη που μας αναλογεί, την ευθύνη της δικιάς μας ζωής στα δικά μας χέρια, γιατί φοβόμαστε το λάθος, φοβόμαστε ότι οι άλλοι θα κρίνουν ή δε θα εγκρίνουν τις επιλογές μας. Έτσι, αντί να ακούσουμε την καρδιά μας, ακούμε τους άλλους ανθρώπους και κάνουμε αυτό που θέλουν οι άλλοι και ξεχνάμε αυτό που θέλουμε εμείς. Όμως, έτσι ζούμε τη ζωή που θέλουν οι άλλοι, δεν ζούμε τη ζωή που θέλουμε εμείς. Όντας, λοιπόν, βαλτωμένοι σε μία ζωή που δεν τη θέλουμε, νοιώθουμε δυστυχισμένοι, νοιώθουμε θλίψη, κατάθλιψη και βασανιζόμαστε από σκέψεις ματαίωσης ή ακόμη και παραίτησης από την ίδια μας την ζωή. Ξέρουμε βαθιά μέσα μας ότι αυτή η ζωή δεν μας ταιριάζει, απλά δεν ξέρουμε πώς να την αλλάξουμε. Όσο συνεχίζουμε να κάνουμε αυτό που θέλουν οι άλλοι και δεν κάνουμε αυτό που θέλουμε εμείς, θα βασανιζόμαστε, θα στενοχωριόμαστε και θα πάψουμε να οραματιζόμαστε, θα έχουμε χάσει την ελπίδα μας και κάθε προοπτική για το μέλλον και το σημαντικότερο, θα έχουμε χάσει τον ίδιο μας τον εαυτό. Κι αν χάσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, είναι πολύ δύσκολο να τον ξαναβρούμε. Ας το θυμόμαστε αυτό…
Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου