Διαβάζοντας: Κοινωνιολογία του σώματος

Από τον «Άνθρωπο του Νεάτερνταλ» στον «Εξολοθρευτή», του Γεώργιου Αλεξιά

Μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα καλογραμμένο και επίκαιρο βιβλίο που αν και γράφτηκε δέκα χρόνια πριν, μπορεί να δώσει εξηγήσεις και απαντήσεις για την δομή και την οργάνωση των κοινωνιών σήμερα σε σχέση με τον ρόλο του σώματος και της διαχείρισής του μέσα σε αυτές. 

 

Στο βιβλίο εξετάζονται οι απόψεις του Φουκώ, του Shelling και πολλών άλλων θεωρητικών, και εξηγείται το πώς η έκφραση του σώματος τυποποιήθηκε, χρονομετρήθηκε και ελέγχθηκε στο πλαίσιο του «Τεϋλορισμού». Γίνεται μνεία για το πώς οι τεχνικές επιτήρησης μέσα στο εργοστάσιο προσδιόρισαν το σώμα ως ένα αντικείμενο, το οποίο πειθαρχημένο στον εξορθολογισμό της κοινωνικής και παραγωγικής διαδικασίας, όφειλε να υπακούει στις ανάγκες της παραγωγής. Έτσι, αντιλαμβανόμαστε το γιατί ο εργάτης αντιμετωπίστηκε και εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως πειθαρχημένο παραγωγικό σώμα που κανονικοποιείται και ελέγχεται απόλυτα από τη βιομηχανική παραγωγή, άρα γίνεται εύληπτο το πώς το καπιταλιστικό μοντέλο παραγωγής επηρεάζει την συμπεριφορά των ανθρώπων και το πώς τα άτομα σκέφτονται για το σώμα τους. 

 

Ο αναγνώστης θα δει επίσης, ότι το σώμα μετατρέπεται σε ένα κοινωνικό αντικείμενο που λειτουργεί και εκφράζεται περισσότερο στη σφαίρα της κατανάλωσης τα τελευταία χρόνια, όπου οι κοινωνίες γίνονται όλο και περισσότερο υπερκαταναλωτικές, αφού η καταναλωτική κουλτούρα κυριαρχεί. Ως εκ τούτου ο ρόλος που ο ελεύθερος χρόνος διαδραματίζει έχει πλέον μετασχηματιστεί.

Συνεπώς, δίνονται εξηγήσεις για τον νέο τύπο ανθρώπου – υποκειμένου, το οποίο είναι ορθολογικά πειθήνιο στις έξωθεν εντολές και κυρίως σε αυτό το βιβλίο ο αναγνώστης μπορεί να πάρει πολλές απαντήσεις για ερωτήματα όπως: τι σημαίνει το σώμα για τον άνθρωπο, σε ποιον ανήκει το σώμα, γιατί το σώμα αποτελεί μια κοινωνική κατασκευή, πώς το σώμα προσδιορίζει την κοινωνική μας συμπεριφορά, με ποιους τρόπους το σώμα περιορίζει και οριοθετεί την κοινωνική μας ύπαρξη, πώς εννοιολογείται η βιολογική και κοινωνική διάσταση του σώματος και κυρίως αυτό στο οποίο αξίζει να σταθεί κανείς είναι ίσως το ποιος είναι ο ρόλος της εξουσίας της βιολογίας και της ιατρικής στις απαιτήσεις για κομφορμισμό, ομογενοποίηση και διαχείριση των επιθυμιών.

Επίσης, ένα δεύτερο σημαντικό σημείο που αξίζει να σταθεί κανείς και να το ερευνήσει ακόμη περισσότερο είναι οι μηχανισμοί επιτήρησης του ατόμου και στο πώς η κουλτούρα γενικευμένου φόβου νομιμοποιεί τη διαρκώς επεκτεινόμενη επιτήρηση. Δηλαδή, γιατί το άτομο θα πρέπει να είναι κοινωνικά ελεγχόμενο. Πρόκειται για ένα βιβλίο που αξίζει της προσοχής μας, καθώς μπορεί να δώσει πολλές απαντήσεις στις καταστάσεις που βιώνουμε σήμερα και στα ηθικά διλήμματα που μας ταλανίζουν. Ευχόμαστε καλή ανάγνωση!    

 

Πηγή:

Αλεξιάς Γ. (2011). Κοινωνιολογία του σώματος. Αθήνα: Πεδίο. 

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.