«Η αγάπη στηρίζεται πάντως σε μια εντελώς αμφιθυμική συναισθηματική βάση. Αν ο αυταρχικός αγαπά τον ισχυρό και εξουσιαστικό, αυτό δεν σημαίνει ότι ταυτόχρονα δεν τον φθονεί και δεν τον μισεί. Αυτό το μίσος όμως είναι συνήθως απωθημένο. Συχνά η αμφιθυμία εκφράζεται με την τρόπο τινά διαίρεση των ισχυρών σε δύο κατηγορίες. Στους μεν αποδίδονται όλες οι καλές ιδιότητες και τους χαρίζεται η αγάπη, στους άλλους όλες οι κακές ιδιότητες και τους επιφυλάσσεται το μίσος.
Τέτοια παραδείγματα είναι το μίσος που νοιώθουν οι άνθρωποι για τους θεούς των ξένων θρησκειών, για τις αυθεντίες των ξένων λαών ιδιαίτερα σε περιόδους πολέμου, για το χρηματιστικό κεφάλαιο σε αντίθεση προς το παραγωγικό κεφάλαιο ή η ανταρσία κατά του πατέρα με ταυτόχρονη συμμόρφωση και άκριτη υποταγή σε κάποιον αρχηγό.
Αυτή η αμφιθυμία είναι τόσο πιο έντονη όσο πιο πολλούς λόγους έχει κανείς πραγματικά να νοιώθει μίσος για μια ορισμένη αυθεντία, και αυτή η διαίρεση στηρίζεται και προωθείται συχνά από αυτή την αυθεντία, διότι έτσι μπορεί να επιτευχθεί ο διπλός στόχος: αφενός να μην αναπτυχθεί μίσος για αυτή την ίδια και αφετέρου να κατευθυνθεί το μίσος εναντίον εκείνων των δυνάμεων που αυτή η αυθεντία, με τη βοήθεια των υποτακτικών της, θέλει να καταπολεμήσει. Αν η αυθεντία δεν καταφέρει να οδηγήσει τα άτομα στην απώθηση των αρνητικών συναισθημάτων ή στη μεταβίβασή τους προς άλλα αντικείμενα, τότε ξεσπάει ανοιχτή εχθρότητα κατά της ίδιας της αυθεντίας. Αυτή η εχθρότητα, όμως, έχει τον χαρακτήρα του πείσματος και όχι του ενεργού αγώνα κατά της υφιστάμενης εξουσίας. Η ανικανότητα για έναν τέτοιο αγώνα κατά της εξουσίας ή η έλλειψη επιθετικού σθένους είναι το αρνητικό χαρακτηριστικό της σχέσης αυτού του χαρακτήρα προς την αυθεντία. Αυτή η έλλειψη χαρακτηρίζει τόσο τις πράξεις όσο και τη σκέψη. Ο αυταρχικός μπορεί βέβαια υπό ορισμένες συνθήκες να οδηγηθεί σε πεισματική εξέγερση κατά της υφιστάμενης εξουσίας, αλλά κατά κανόνα θα παραδοθεί σε μια νέα εξουσία.
Αν η ανικανότητα για αυτόνομη δράση χαρακτηρίζει τη στάση του αυταρχικού χαρακτήρα απέναντι στον ισχυρότερο, η στάση του απέναντι στον πιο αδύνατο και αβοήθητο είναι αντισταθμιστική. Όπως ακριβώς η εξουσία προκαλεί μέσα του αυτομάτως φόβο και αμφιθυμική έστω, αγάπη, έτσι και η αδυναμία των άλλων του προκαλεί περιφρόνηση και μίσος. Αυτό το μίσος όμως διαφέρει από εκείνο που αισθάνεται ο μη αυταρχικός χαρακτήρας για τον ισχυρό, όχι μόνο ως προς το αντικείμενο αλλά και ως προς τον ποιον. Ενώ αυτό το μίσος θέλει να θέσει στο περιθώριο ή να εξοντώσει τον ισχυρότερο, το μίσος του αυταρχικού θέλει να βλέπει τον πιο αδύνατο να βασανίζεται και να υποφέρει. Όλη η εχθρότητα και επιθετικότητα που διαθέτει ο αυταρχικός χαρακτήρας και δεν εκφράζει απέναντι στον ισχυρότερο, βρίσκει το αντικείμενό της στον πιο αδύνατο: αν πρέπει κανείς να απωθεί το μίσος του κατά του πιο ισχυρού, μπορεί τουλάχιστον να απολαμβάνει τη βαναυσότητα κατά του πιο αδύνατου, αφού δεν μπορεί να επιβάλει τη θέλησή του ενάντια στη θέληση του πιο ισχυρού, του απομένει τουλάχιστον η απόλαυση της εξουσίας, η αίσθηση της απεριόριστης κυριαρχίας πάνω στον πιο αδύνατο- και τι περισσότερο από τον εξαναγκασμό του άλλου να υποφέρει θα μπορούσε να σημαίνει η κυριαρχία!
Στις αυταρχικές κοινωνίες βρίσκουν την ικανοποίησή τους τόσο οι μαζοχιστικές όσο και οι σαδιστικές τάσεις. Ο καθένας είναι ενταγμένος σε ένα σύστημα εξαρτήσεων προς τα πάνω και προς τα κάτω. Όσο χαμηλότερα βρίσκεται η θέση ενός ατόμου μέσα σε αυτή την ιεραρχία τόσο μεγαλύτερη, ποσοτικά και ποιοτικά, είναι η εξάρτησή του από υψηλότερες αρχές» (σελ. 170-171).
Πηγή:
Horkheimer, M., Fromm E., & Marcuse, H. (1996). Αυθεντία και οικογένεια. Εκδόσεις Νήσος.
Νίκος Κουραβάνας & Ελένη Παπαδοπούλου, Ψυχολόγοι, MSc, MA.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου