Ημερολόγιο…

Να κρατώ ή να μην κρατώ;

 

Πολλοί άνθρωποι έχουν την συνήθεια να κρατούν ημερολόγιο. Γνωρίζουν άραγε, αυτοί οι άνθρωποι πώς να κρατούν ημερολόγιο, ώστε να τους ωφελήσει και να μην καταντήσει απλά μια ψυχαναγκαστική διαδικασία ρουτίνας και εν τέλει να τους αγχώσει ή και να τους στενοχωρέσει αν κάποιες φορές παραλείψουν να γράψουν; Τι λοιπόν, πρέπει να γράφουμε στο ημερολόγιο; Κάθε πότε πρέπει να γράφουμε και γιατί να γράψουμε;

Καταρχήν, θα ήταν συνετό να έχουμε στο νου μας ότι δεν υπάρχει αυτό το «πρέπει». Καλό είναι να γράφουμε όταν το έχουμε ανάγκη, όταν έχει συμβεί κάτι σημαντικό στην ζωή μας το οποίο θα θέλαμε κατά μία έννοια να το κρατήσουμε ανεξίτηλο στην μνήμη μας. Και γιατί να το κάνουμε αυτό; Προφανώς, επειδή ήταν ένα σημαντικό γεγονός το οποίο επηρέασε ή θα επηρεάσει την ζωή μας και θα θέλαμε να καταγράψουμε κάποιες σκέψεις μας, αλλά κυρίως κάποια συναισθήματα, όχι μόνο σκέψεις. 

 

Όπως γράφει ο Ίρβιν Γιάλομ στο βιβλίο του με τίτλο «Στο ντιβάνι», στο κεφάλαιο 11, κατά τη διάρκεια της θεραπείας μιας πελάτισσας, καθώς αυτή αρχίζει με αναφιλητά και με τραντάγματα στους ώμους να ξεσπά σε κλάματα,  ο ψυχίατρός της της λέει το εξής: «μπορείς να δώσεις φωνή σε αυτά τα δάκρυα;» Τι θέλει να υπογραμμίσει με αυτή του την ερώτηση ο Γιάλομ; Μάλλον, ότι θα ήταν καλό όχι μόνο να μένουμε σε ένα συμβάν, αλλά και να μπορούμε και να έρθουμε σε επαφή με τα συναισθήματά μας. Να μπορέσουμε να μεταφράσουμε ή να ερμηνεύσουμε το τι ακριβώς σημαίνει αυτό για εμάς, δηλαδή, αν έχει θετικό ή αρνητικό πρόσημο, κι όταν κρατάμε ημερολόγιο να απαντήσουμε σε κάποια ακόμη ερωτήματα όπως: γιατί έχει σημασία για εμάς; Γιατί έχουμε την ανάγκη να σταθούμε σε αυτό που συνέβη και να το καταγράψουμε; Γιατί δεν το αφήνουμε να μας προσπεράσει, αλλά θέλουμε να το κρατήσουμε στην μνήμη μας; Τι αισθανόμαστε εμείς γι’ αυτό που μας συνέβη; Αισθανόμαστε χαρά; Μήπως θλίψη; Μήπως πόνο;

Υπάρχουν αρκετές τεχνικές και προσεγγίσεις στην επιστήμη της ψυχολογίας, όπως είναι η αφηγηματική ή η θεραπευτική ή εκφραστική γραφή όπως λέγεται, που χρησιμοποιούν το ημερολόγιο. Επίσης, η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία είναι μια προσέγγιση που χρησιμοποιεί το ημερολόγιο με έναν διαφορετικό βέβαια, τρόπο από αυτόν για τον οποίο συζητάμε εδώ, καθώς στο ημερολόγιο καταγράφονται τα περιστατικά κρίσεων, το πότε συνέβη κάτι, το αν κάναμε κάποιες αυτόματες αρνητικές σκέψεις γι’ αυτό που συνέβη, το ποια ήταν τα συναισθήματά μας με βάση αυτό που συνέβη και το αν μπορούμε να αντικαταστήσουμε τις αρνητικές αυτές σκέψεις με θετικές. Το πώς κρατάμε ημερολόγιο στη γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία γίνεται σε χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της συνεδρίας που αποτελεί αυτό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν ψυχοεκπαίδευση του θεραπευόμενου και δεν θα αναφερθούμε περαιτέρω εδώ. 

 

Το ημερολόγιο για το οποίο μιλάμε εδώ είναι το απλό ημερολόγιο στο οποίο ο καθένας μας μπορεί να καταγράψει συμβάντα που έχουν σημασία. Με το να εκφράσουμε και κατά μία έννοια να συνδιαλαγούμε με τα γεγονότα της ζωής μας, μας βοηθά να έρθουμε σε επαφή με το συναίσθημά μας όπως αναφέραμε παραπάνω, αλλά επίσης η διαδικασία αυτή μας βοηθά να αφαιρέσουμε ένα «συναισθηματικό» βάρος από πάνω μας και να ανακουφιστούμε. Το να έρθουμε σε επαφή με το συναίσθημα πολλές φορές είναι αλληλένδετο με το να έρθουμε σε επαφή επίσης με το «εδώ και τώρα», δηλαδή με αυτό που νιώθουμε αυτήν ακριβώς τη στιγμή που μιλάμε. Δεν μπορούμε εκ των προτέρων να γνωρίζουμε τι συναισθήματα θα έχουμε για το ίδιο συμβάν στο μέλλον. Ίσως και μια κακή εμπειρία ή μια δυσκολία που περνάμε στην παρούσα φάση, όταν θα επανέλθουμε σε αυτή μελλοντικά να διαπιστώσουμε ότι τελικά μας ωφέλησε, γιατί μας έκανε πιο δυνατούς, μας έκανε να ενεργοποιηθούμε, μας ξύπνησε, δηλαδή ήταν μια αφυπνιστική εμπειρία όπως θα έλεγε κι ο Γιάλομ, στον οποίο αναφερθήκαμε παραπάνω.

Οπότε, το ημερολόγιο, μας βοηθά να αποφορτίσουμε τα συναισθήματά μας, αλλά και να δουλέψουμε πάνω σε αυτά. Να σκεφτούμε τους λόγους ή τα αίτια που βλέπουμε κάποιες καταστάσεις που μας συνέβησαν με αρνητικό τρόπο και να αναλύσουμε περισσότερο και σε βάθος το γιατί βιώσαμε αυτό που μας συνέβη. Αν για παράδειγμα δεν ήταν η πρώτη φορά ή αν ξέραμε ότι θα είχε αρνητική κατάληξη, τότε να ερμηνεύσουμε το γιατί δεν κάναμε τίποτα ή έστω κάτι για να το αποφύγουμε και να εμποδίσουμε την επίδρασή του στην ζωή μας. Έτσι, θα έρθουμε αντιμέτωποι με τις προσωπικές μας ευθύνες, καθώς ευθυνόμαστε όχι μόνο γι’ αυτά που κάνουμε, αλλά και γι’ αυτά που δεν κάνουμε. 

 

Από την άλλη, αν το περιστατικό που μας συνέβη είναι μια πραγματικά τραυματική εμπειρία με πολύ αρνητική χροιά και πολύ αρνητική επιρροή, τότε καταγράφοντάς το αρχικά κι έπειτα, σε ένα δεύτερο χρόνο, αν επανέλθουμε σε αυτό, και το συζητήσουμε ίσως με κάποιους άλλους ανθρώπους που εμπιστευόμαστε, μπορούμε να το δούμε με διαφορετική ματιά, από μια άλλη οπτική γωνία και πιο αποστασιοποιημένα, καθαρότερα και πιο αντικειμενικά. Έτσι, γίνεται ευκολότερο το να βρεθούν λύσεις. Σε αυτό το σημείο η βοήθεια του/της ψυχολόγου μπορεί να είναι καθοριστική, καθώς ως ειδικός πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις, μπορεί να εξηγήσει ορθότερα συμπεριφορές που είναι δυσερμήνευτες ή χειριστικές και που τα κοντινά μας πρόσωπα ακόμη κι αν έχουν την καλή θέληση να μας βοηθήσουν, δυστυχώς δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις για να εντοπίσουν αυτές τις συμπεριφορές και να τις νοηματοδοτήσουν. Έτσι, αν είστε σε ψυχοθεραπεία, μπορείτε να χρησιμοποιείτε το ημερολόγιό σας για να μην ξεχνάτε να συζητάτε με τον/την ψυχολόγο σας ζητήματα που σας απασχόλησαν.

Ίσως, αν έχουμε βιώσει παρόμοια περιστατικά ή συμβάντα στο παρελθόν, τότε το να τα καταγράψουμε εκ νέου, μας βοηθά να κάνουμε τη σύγκριση και να κατανοήσουμε το γιατί έχουμε την στάση, την αντίδραση και την συμπεριφορά αυτή, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε ό,τι μας συμβαίνει. Επομένως, η διαφορετική αντιμετώπιση μπορεί να μας λυτρώσει από ενδεχόμενα λάθη που θα κάναμε αν δεν είχαμε ζήσει την ίδια εμπειρία, θα είμαστε πιο δυνατοί, πιο έμπειροι, πιο προετοιμασμένοι στο να  αντιμετωπίσουμε παρόμοιες καταστάσεις καλύτερα αυτή την φορά. 

Καταγράφοντας τα γεγονότα ερχόμαστε σε επαφή και με τον ρόλο μας, με την ταυτότητά μας, με τις ηθικές μας αξίες και αρχές που έχουμε ως άτομα, εφόσον υπάρχουν πράγματα που θα κάναμε ή δεν θα κάναμε. Δεν είμαστε όλοι ίδιοι, κάποιος ανέχεται περισσότερα, κάποιος λιγότερα, κάποιος θεωρεί ότι έχει μεγαλύτερη ευαισθησία απέναντι στην αξιοπρέπειά του ως άτομο και ας μην λησμονούμε ότι καταγράφοντας τις εμπειρίες μας, βοηθιόμαστε στο να μην ξεχνάμε όχι μόνο αυτό που βιώσαμε, αλλά και πώς το αντιμετωπίσαμε κι έτσι μελλοντικά να επανέλθουμε πίσω στις σκέψεις και στα συναισθήματα του παρελθόντος κρίνοντάς τα με εποικοδομητικό τρόπο, δηλαδή με αυτοκριτική διάθεση, αλλά με μέτρο. Όχι με επίκριση που απλά θα μας δημιουργήσει τύψεις για τις παραλείψεις, τις αβλεψίες ή τα λάθη μας. Το ζητούμενο θα πρέπει να είναι το να μάθουμε μέσα από τα λάθη μας, δηλαδή να μην τα επαναλάβουμε.

Συνεπώς, το να διατηρούμε ημερολόγιο αποτελεί έναν πολύ καλό και χρήσιμο τρόπο για να αναλύουμε περισσότερο τις εμπειρίες μας, την συμπεριφορά των άλλων και την δική μας και να δούμε αν στο ταξίδι της ζωής έχουμε αλλάξει και βελτιωθεί. Λόγου χάρη, αν έρθουμε αντιμέτωποι για δεύτερη φορά με το ίδιο συμβάν και η στάση μας παραμένει η ίδια, τότε μπορούν να συμβαίνουν δυο πράγματα. Πρώτον, ή ότι ο τρόπος που το αντιμετωπίσαμε ήταν σωστός και δεν υπήρχε άλλη επιλογή ή δεύτερον, για να μην βλέπουμε άλλες επιλογές, τότε μήπως θα έπρεπε να ανησυχήσουμε σχετικά με το αν έχουμε μείνει κάπως στάσιμοι στον τρόπο σκέψης μας; Πόσο πιθανό είναι να δίνουμε τις ίδιες επιλογές για το ίδιο συμβάν στην ηλικία των είκοσι και στην ηλικία των σαράντα; Οπότε, έχει σημασία το τι γράφουμε, το πώς το γράφουμε και το γιατί το γράφουμε. Δεν μπορούμε να γράφουμε όλα όσα ζήσαμε όλη την ημέρα, γιατί αυτό θα ήταν πέρα από κοπιαστικό, και χρονοβόρο και θα χάναμε πολύτιμο χρόνο που θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε και να αφιερώσουμε σε άλλα πράγματα όπως το να διαβάσουμε κάποιο βιβλίο, το να ακούσουμε λίγη μουσική για να χαλαρώσουμε, το να συζητήσουμε με κάποιο προσφιλές μας πρόσωπο κτλ. Επομένως, το ημερολόγιο είναι μια όμορφη και δημιουργική διαδικασία, που μπορεί να μας οδηγήσει σε μια περεταίρω αυτοβελτίωση, αλλά χρειάζεται προσοχή και μέτρο.   

 

Πηγή:

Γιάλομ, Ι. (2010). Στο ντιβάνι. Αθήνα: Άγρας.

 

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.