Καταναγκασμός της επανάληψης του τραύματος

 «Αυτοί που δεν μπορούν να θυμηθούν το παρελθόν είναι καταδικασμένοι να το επαναλαμβάνουν»      George Santayana (1863-1952)

 

Ο Charcot, ο Janet και ο Freud είχαν επισημάνει τον ρόλο των παρελθοντικών τραυματικών εμπειριών στην τωρινή ζωή του ατόμου. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να αναζητούν το οικείο και αυτό μέσα στο οποίο νιώθουν ασφάλεια, για αυτό συχνά παρατηρείται η ανάγκη τους να επιστρέψουν σε προηγούμενα στάδια.

 

Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι μετά από ένα τραύμα ή γενικότερα μετά από μια τραυματική κατάσταση το άτομο επαναλαμβάνει χωρίς να γνωρίζει ότι επαναλαμβάνει. Πρόκειται για μια ασυνείδητη κατάσταση, που συνδέεται με βιώματα και εμπειρίες της παιδικής κυρίως ηλικίας, όπου το άτομο προσπαθεί να βρει τρόπο να ερμηνεύσει όσα βίωσε και να τιθασεύσει τις ενορμήσεις. Για παράδειγμα, ένα παιδί που μεγάλωσε σε ένα απορριπτικό και αδιάφορο περιβάλλον είναι πιθανό να επιλέξει και στην ενήλικη ζωή άτομα που δε θα του δίνουν ιδιαίτερη σημασία και θα αδιαφορούν, στην προσπάθειά του να εξηγήσει γιατί δέχθηκε τέτοιου είδους συμπεριφορές από το περιβάλλον του και τι θα μπορούσε το ίδιο να κάνει ώστε να αλλάξει την κατάσταση. Ακόμη και μια καθυστερημένη λύση μπορεί να δράσει ανακουφιστικά και λυτρωτικά, βλέποντας ότι τελικά μπορεί να τα καταφέρει και δε χρειάζεται να ζει με τον φόβο άλλης μιας απορριπτικής και αδιάφορης συμπεριφοράς. 

Το άτομο επιλέγει ασυνείδητα να επαναλάβει παρελθοντικές, επώδυνες σχέσεις, που δεν μπόρεσε να ερμηνεύσει και να βρει τρόπο να δικαιολογήσει. Θεωρεί ότι μέσα από κάθε νέα τέτοιου είδους σχέση θα μπορέσει να βρει απαντήσεις ή να βρει τρόπους αντιμετώπισης. Και καταλήγει να βρίσκεται σε ένα αδιέξοδο όπου αναρωτιέται για ποιο λόγο ελκύει πάντα τους ίδιους ανθρώπους ή τις ίδιες καταστάσεις.

Η αναβίωση εμπειριών και επιλογών του παρελθόντος δεν προσφέρει στο άτομο ευχαρίστηση και ικανοποίηση. Κυρίως το γεμίζει με δυσάρεστα, αρνητικά συναισθήματα, που αποτελούν και μια υπενθύμιση του πόσο δύσκολο ήταν το παρελθόν. Και υπάρχει και ο προβληματισμός γιατί δεν μπορεί να απαλλαγεί ποτέ από το παρελθόν; Γιατί τον κυνηγά διαρκώς το παρελθόν, ενώ ο ίδιος επιθυμούσε να το ξεχάσει και να το αφήσει πίσω του; Γιατί το παρελθόν ασχολείται μαζί του, ενώ αυτός δεν ασχολείται; 

 

Το πραγματικό ερώτημα που αξίζει να θέσει το άτομο στον εαυτό του είναι: διαγράφονται όσα αφήνουμε πίσω μας και όντως μπορούμε να τα αφήσουμε; Πόσο εύκολα λέμε θα γυρίσω σελίδα, θα κάνω μια νέα αρχή, θα τα ξεχάσω όλα, θα τα διαγράψω όλα… Το ασυνείδητο το ρωτήσαμε αν συμφωνεί με αυτό; Και μας επιτρέπει να το αδειάσουμε κι αυτό, ώστε να σταματήσει να μας ταλαιπωρεί;

Όταν βλέπουμε ότι συμπεριφορές, επιλογές, συναισθήματα, καταστάσεις και εμπειρίες μας επαναλαμβάνονται θα πρέπει να εντοπίσουμε: τι θέλουν να μας υπενθυμίσουν; Τι μήνυμα θέλουν να μας μεταφέρουν; Ποιο είναι το νόημα όλων όσων ζούμε και τι προσπαθεί το παρελθόν να μας πει; Τι θεωρούμε ότι έχουμε αφήσει για πάντα πίσω μας, αλλά τελικά το σέρνουμε βαριανασαίνοντας και νιώθοντας τις δυνάμεις μας να εξαντλούνται;

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.