Διαβάζοντας το βιβλίο: Θεωρία του Δεσμού στην Πράξη

Της Susan Johnson

 

«Η Susan M. Johnson, μια από τις πιο επιδραστικές μορφές στη θεραπεία ζεύγους του 21ου αιώνα και δημιουργός της Συγκινησιακά Εστιασμένης Θεραπείας (EFT), διευρύνει τη θεραπευτική της προσέγγιση πέρα από τη σχέση του ζευγαριού, εφαρμόζοντάς τη στην ατομική και οικογενειακή θεραπεία.

 

Το βιβλίο αυτό αποτελεί το απόσταγμα πενήντα χρόνων επιστημονικής έρευνας και κλινικής πρακτικής πάνω στη Θεωρία του Δεσμού. Παρουσιάζει ένα συνεκτικό, δομημένο μοντέλο παρέμβασης, εστιάζοντας στη θεραπευτική δύναμη της συναισθηματικής σύνδεσης. Μέσα από θεωρητικά κεφάλαια, αναλυτικές μελέτες περίπτωσης και απομαγνητοφωνημένες συνεδρίες, αποκαλύπτεται βήμα βήμα η πορεία της θεραπείας. Οι τεχνικές παρέμβασης ανταποκρίνονται άμεσα στις συναισθηματικές ανάγκες και τα μοτίβα σχέσεων των θεραπευόμενων, προσφέροντας αποτελεσματικά εργαλεία για την αντιμετώπιση του άγχους, της κατάθλιψης και της δυσφορίας στις διαπροσωπικές σχέσεις. Κάθε κεφάλαιο ολοκληρώνεται με ασκήσεις και ερωτήσεις, ενισχύοντας τον αναστοχασμό και τη σύνδεση με την κλινική πράξη.
Πρόκειται όχι μόνο για έναν πολύτιμο οδηγό για επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αλλά και για ένα βιβλίο-εργαλείο για όσους και όσες επιθυμούν να κατανοήσουν σε βάθος τις ενδοπροσωπικές διεργασίες και τους μηχανισμούς που διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις» (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

«Στις εστιασμένες στον δεσμό προσεγγίσεις, τα συναισθήματα που ήταν ανοίκεια γίνονται οικεία, νοηματοδοτούνται και ενσωματώνονται στον εαυτό. Αυτά τα συμβάντα έχουν τη δύναμη να τροποποιήσουν τα μοντέλα του πελάτη για τον εαυτό του και τους άλλους. Νέες εκτιμήσεις της συμπεριφοράς μπορεί να αναδυθούν και παλαιές, περιοριστικές προσδοκίες και πεποιθήσεις μπορεί να αμφισβητηθούν. Νέες συμπεριφορές μπορεί να εξερευνηθούν και νέα ρίσκα μπορούν να ληφθούν σχετικά με τις βασικές ανάγκες σύνδεσης με τους άλλους και μια πολύτιμη, ενδυναμωμένη αίσθηση του εαυτού» (σελ. 75).

 

Susan Johnson. 2025. Θεωρία του Δεσμού στην Πράξη. Εκδόσεις Gutenberg.

 

Νίκος Κουραβάνας & Ελένη Παπαδοπούλου, Ψυχολόγοι, MSc, MA.

 

 

Διαβάζοντας το βιβλίο: Τοπολογία της βίας

Του Μπιουνγκ- Τσουλ Χαν

 

“Υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν εκλείπουν ποτέ. Ένα από αυτά είναι και η βία. [...] Ο τρόπος με τον οποίο αυτή εκδηλώνεται, αλλάζει σύμφωνα με την εκάστοτε κοινωνική συγκυρία. Σήμερα η βία μετατοπίζεται από το φανερό στο αόρατο, από το μετωπικό στο ιογενές, από την ωμή βία στην επικοινωνιακή βία, από το πραγματικό στο εικονικό, από το σωματικό στο ψυχικό, από το αρνητικό στο θετικό. [...] Γίνεται απολύτως αόρατη, ακριβώς τη στιγμή που συμπίπτει με το αντίθετό της, δηλαδή με την ελευθερία." Μελετητής και βαθύς γνώστης των θεωριών του Φρόιντ, του Ντελέζ, του Αγκάμπεν, του Φουκό, του Μπουρντιέ ή του Χάιντεγκερ, ο Χαν εξετάζει αρχικά τις παραδοσιακές μορφές "βίας της αρνητικότητας" -από τη βία της αρχέγονης αιματηρής θυσίας, των βασανιστηρίων, των θαλάμων αερίων, της τρομοκρατίας ως τη λεκτική βία- για να περάσει στη μελέτη τής πολύ πιο σύγχρονης και εκλεπτυσμένης "βίας της θετικότητας" η οποία εκφράζεται ως "υπερεπίδοση, υπερπαραγωγή, υπερεπικοινωνία, τεταμένη προσοχή ή υπερδραστηριότητα". Σε αυτή τη μορφή βίας εστιάζει τη μελέτη του ο Χαν, καθώς, σε αντίθεση με τη βία της αρνητικότητας, η βία της θετικότητας δεν είναι ορατή ούτε προφανής και -το σημαντικότερο- ο σύγχρονος άνθρωπος δεν διαθέτει τα αντισώματα για την καταπολέμησή της» (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

"Ο Χαν συγκεντρώνει τις σκέψεις που παρουσίασε στην Κοινωνία της κόπωσης και εμβαθύνει στις διαγνώσεις του. Όσο τρομακτικό κι αν μας φανεί, αυτό το δοκίμιο είναι απολύτως διαυγές και διαφωτιστικό. Οπότε... υπάρχει ελπίδα’’. (Philosophic Magazine)

"Ο Χαν μας δείχνει πώς σταματήσαμε να ασκούμε βία πάνω στους άλλους και πώς πετύχαμε να στρέψουμε την οργή μας κατά του εαυτού μας. Ένα ιδιαιτέρως τολμηρό και εμπνευσμένο δοκίμιο". (Die Zeit)

«Το ερώτημα αν ο Φρόιντ ερμήνευσε ορθά τη μελαγχολία ή όχι, δεν είναι ιδιαιτέρως σημαντικό. Αυτό που έχσει σημασία είναι μόνο το ερμηνευτικό του μοντέλο καθαυτό. Η μελαγχολία είναι μια παθολογικά διαταραγμένη σχέση με τον εαυτό. Ο Φρόιντ την ερμηνεύει ως σχέση αποξένωσης από τον εαυτό μας, ως μια σχέση με τον Άλλον. Στο μέτρο αυτό, η βία που ασκεί ο μελαγχολικός στον εαυτό του είναι μια βία της αρνητικότητας, καθόσον στρέφεται εναντίον του Άλλου εντός του Εγώ. Ο Άλλος εντός του Εγώ είναι ο τύπος της αρνητικότητας τον οποίο εφαρμόζει με συνέπεια η φροϊδική ψυχανάλυση» (σελ. 47-48).

«Το γεγονός ότι ο αγώνας σήμερα δεν διεξάγεται ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες, ιδεολογίες ή τάξεις, αλλά ανάμεσα σε άτομα, δεν είναι τόσο καθοριστικό για την κρίση που διέρχεται η κοινωνίας της επίδοσης όπως πιστεύει ο Ερενμπέργκ. Το πρόβλημα δεν είναι ο ίδιος ο ατομικός ανταγωνισμός, αλλά η αυτοαναφορικότητά του, η οποία τον οξύνει στον βαθμό του απόλυτου ανταγωνισμού. Το επιδοσιακό υποκείμενο ανταγωνίζεται ουσιαστικά τον ίδιο του τον εαυτό και περιέρχεται στον καταστρεπτικό εξαναγκασμό να πρέπει να τον ξεπεράσει. Η επίδοση δεν σχετίζεται με αυτή των άλλων. Το θέμα δεν είναι πια να ξεπεράσεις και να υπερνικήσεις τους άλλους. Ο αγώνας γίνεται αυτοαναφορικός»… (σελ. 67-68). Δηλαδή το να θέλεις να προσπεράσεις τη σκιά σου…

 

Μπιουνγκ- Τσουλ Χαν. 2022. Τοπολογία της βίας. Εκδόσεις Opera.

 

Νίκος Κουραβάνας & Ελένη Παπαδοπούλου, Ψυχολόγοι, MSc, MA.

 

Διαβάζοντας το βιβλίο: Συνεργατική θεραπεία

Σχέσεις και συζητήσεις που κάνουν τη διαφορά

Επιμέλεια: Harlene Anderson & Diane Gehart

 

«Το βιβλίο είναι ένα σπουδαίο εγχείρημα που ξεδιπλώνει την ψυχή μιας μεταμοντέρνας συνεργατικής προσέγγισης που «κάνει τη διαφορά», δημιουργώντας νέες δυνατότητες στην ψυχοθεραπεία, αλλά και σε πολλούς άλλους κοινωνικούς τομείς, όπως η εκπαίδευση, η έρευνα, οι οργανισμοί, οι κοινότητες, οι επιχειρήσεις κ.ά. Γεφυρώνει με τρόπο απλό, κατανοητό και γλαφυρό τις μεταμοντέρνες παραδοχές με τις θεραπευτικές πρακτικές που απορρέουν από αυτές, και επιδεικνύει ποικίλους τρόπους που αυτές οι παραδοχές μπορούν να εφαρμοστούν σε πλαίσια πέραν της θεραπείας. Στους συγγραφείς του περιλαμβάνονται πρωτοπόροι διανοητές και έμπειροι επαγγελματίες που περιγράφουν εμπεριστατωμένα τη δουλειά τους, σε διάφορους τομείς: στη θεραπεία, όπως με γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση, με άτομα με διαταραχές στην πρόσληψη τροφής, με ηλικιωμένους, με παιδιά και οικογένειες· σε θεσμικά και κοινωνικά πλαίσια, όπως φυλακές, ψυχιατρικά νοσοκομεία, σχολεία· στη συμβουλευτική συναδέλφων, στην εκπαίδευση, την επίβλεψη, την έρευνα. Περιγράφουν, ακόμη, την επίδραση αυτής της προσέγγισης στην ίδια τους τη ζωή. Το βιβλίο αποτελεί πολύτιμη συνεισφορά για τους εκπαιδευόμενους και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αλλά και άλλων κλάδων, πηγή έμπνευσης και αναστοχασμού για τη δημιουργία καινούριας γνώσης, που μπορεί να μεταμορφώσει τόσο την επαγγελματική όσο και την προσωπική τους ζωή. Tο βιβλίο αποτελεί το 8ο της σειράς ‘’Περί Συστημάτων’’».

«Όπως μας λέει ο Γκέργκεν, ‘’οι ιστορίες εξυπηρετούν ως κοινόχρηστοι πόροι που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν σε τρέχουσες σχέσεις’’. Σχηματίζουν, τροφοδοτούν και ανασχηματίζουν τις πηγές γνώσης μας και τις οπτικές της πραγματικότητας. Οι ιστορίες δεν είναι τετελεσμένα γεγονότα, αντίθετα, είναι ιστορίες σε διαδικασία δημιουργίας, εξέλιξης. Η αφήγηση και η ιστορία γίνονται ο τρόπος που φανταζόμαστε εναλλακτικές και δημιουργούμε πιθανότητες, καθώς και ο τρόπος που πραγματοποιούμε αυτές τις επιλογές. Αποτελούν την πηγή του μετασχηματισμού.

Μια αφήγηση ποτέ δεν αντιπροσωπεύει μόνο μια φωνή, ο αφηγητής είναι ένα πολυφωνικός εαυτός που εκφράζει πολλαπλούς συντελεστές» (σελ. 53).

«Η αυτενέργεια αναφέρεται στην αίσθηση κάποιου ότι είναι επαρκής ή ικανός να εκτελέσει ή να αναλάβει δράση, να έχει επιλογές και να συμμετέχει στη δημιουργία επιλογών. Οι αυτοαφηγήσεις μπορούν να δημιουργήσουν ταυτότητες (νοήματα) που επιτρέπουν ή εμποδίζουν την αίσθηση της αυτενέργειας.

Στη θεραπεία συναντούμε ανθρώπους, των οποίων τα προβλήματα μπορούν να εκληφθούν ότι πηγάζουν από κοινωνικές αφηγήσεις και ορισμούς του εαυτού ή ιστορίες για τον εαυτό που δεν παράγουν επιλογές ή καθιστούν το άτομο τυφλό στις επιλογές. Σκοπός της θεραπείας γίνεται το να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να συμμετέχουν στη διήγηση και αναδιήγηση των προσωπικών τους αφηγήσεων» (σελ. 55).  

Harlene Anderson & Diane Gehart. 2014. Συνεργατική θεραπεία. Σχέσεις και συζητήσεις που κάνουν τη διαφορά., University Studio Press.

 

Νίκος Κουραβάνας & Ελένη Παπαδοπούλου, Ψυχολόγοι, MSc, MA.

Επιθετικότητα στην προσχολική ηλικία και ηθικός συλλογισμός

Γνωστικές προσεγγίσεις στην επιθετικότητα

Δύο παιδιά που παίζουν ένα παιχνίδι με την μπάλα, μερικές φορές πέφτουν το ένα πάνω στο άλλο. Το ένα αντιδρά ζητώντας συγγνώμη, ενώ το άλλο σπρώχνει τον συμπαίκτη του και του λέει «Σταμάτα πια!». Παρόλο που και τα δύο παιδιά είναι το ίδιο υπεύθυνα κάθε φορά για το συμβάν, οι αντιδράσεις τους είναι τελείως διαφορετικές. Το πρώτο παιδί ερμηνεύει το γεγονός ως ατύχημα, ενώ το δεύτερο το εκλαμβάνει ως πρόκληση και αντιδρά με επιθετικότητα.

 

Η γνωστική προσέγγιση στην επιθετικότητα υποστηρίζει ότι για να κατανοήσουμε την ανάπτυξη της ηθικότητας, θα πρέπει να μελετήσουμε πώς το παιδί προσχολικής ηλικίας ερμηνεύει τη συμπεριφορά των άλλων, καθώς και το περιβαλλοντικό πλαίσιο στο οποίο αυτή εμφανίζεται. Σύμφωνα με τον Kenneth Dodge και τους συνεργάτες του, ορισμένα παιδιά έχουν περισσότερο την τάση να υποθέτουν ότι οι πράξεις των άλλων παρωθούνται αποκλειστικά από την επιθετικότητά τους. Τα παιδιά αυτά δεν είναι ικανά να εντοπίσουν τα κατάλληλα «σήματα» σε μία κατάσταση και έτσι δεν μπορούν να ερμηνεύσουν με ακρίβεια τη συμπεριφορά των άλλων σε αυτές τις συνθήκες. Αντίθετα, υποθέτουν -συχνά λανθασμένα- ότι τα γεγονότα που συμβαίνουν στο περιβάλλον οφείλονται στην επιθετικότητα των άλλων.

Τρόποι για την ενίσχυση της ηθικής συμπεριφοράς και τη μείωση της επιθετικότητας στα παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Οι θεωρίες για τα αίτια της επιθετικής συμπεριφοράς στα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι χρήσιμες για τις ποικίλες μεθόδους ενίσχυσης της ηθικής συμπεριφοράς και μείωσης της επιθετικότητας, από υποδεικνύουν. Ακολουθούν μερικές από τις πιο πρακτικές και εύκολες στην εφαρμογή τους στρατηγικές:

·         Προσφέρουμε ευκαιρίες στο παιδί προσχολικής ηλικίας να παρατηρεί άλλους που συμπεριφέρονται με συνεργατικό και θετικά κοινωνικό τρόπο.

·         Ενθαρρύνουμε το παιδί να ασχοληθεί με δραστηριότητες που κάνουν καλό στους άλλους, όπως το να μοιράζεται πράγματα.

·         Μιλάμε στο παιδί προσχολικής ηλικίας για το πώς μπορεί να αισθάνονται οι άλλοι σε μια δύσκολη κατάσταση, καλλιεργώντας με αυτόν τον τρόπο την ενσυναίσθηση.

·         Δεν παραβλέπουμε την επιθετική συμπεριφορά. Γονείς και εκπαιδευτικοί πρέπει να παρεμβαίνουν, όταν έρχονται αντιμέτωποι με επιθετική συμπεριφορά και να δίνουν ξεκάθαρο μήνυμα ότι η επιθετικότητα είναι απαράδεκτος τρόπος επίλυσης των συγκρούσεων.

·         Δείχνουμε στο παιδί προσχολικής ηλικίας πώς να επινοεί εναλλακτικές ερμηνείες για τη συμπεριφορά των άλλων. Αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για τα παιδιά που είναι επιρρεπή στην επιθετικότητα και που είναι πιθανότερο να αντιλαμβάνονται τη συμπεριφορά των άλλων ως περισσότερο επιθετική από ό, τι πραγματικά είναι.

·         Ελέγχουμε τα τηλεοπτικά προγράμματα που παρακολουθεί το παιδί, ιδιαιτέρως όσα περιέχουν βίαιες σκηνές. Υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις ότι η παρακολούθηση προγραμμάτων που περιέχουν βία αυξάνει το επίπεδο επιθετικότητας στο παιδί.

·         Βοηθούμε το παιδί προσχολικής ηλικίας να κατανοήσει τα συναισθήματά του. Όταν το παιδί θυμώνει -και όλα τα παιδιά θυμώνουν-, πρέπει να μαθαίνει να αντιμετωπίζει τον θυμό με εποικοδομητικό τρόπο.

·         Εκπαιδεύουμε το παιδί στον ηθικό συλλογισμό και τον έλεγχο. Το παιδί προσχολικής ηλικίας κατανοεί τα βασικά στοιχεία του ηθικού συλλογισμού και πρέπει να του υπενθυμίζουμε γιατί ορισμένες συμπεριφορές είναι επιθυμητές. Για παράδειγμα, είναι καλύτερο να πούμε «αν πάρεις όλα τα μπισκότα, δεν θα μείνει τίποτα για τους άλλους», παρά να του πούμε «τα καλά παιδιά δεν τρώνε όλα τα μπισκότα». (σ.312)

 

Feldman, S.R. 2019. Αναπτυξιακή ψυχολογία. Εκδόσεις Gutenberg.

 

Νίκος Κουραβάνας & Ελένη Παπαδοπούλου, Ψυχολόγοι, MSc, MA.