Το μαύρο πρόβατο της οικογένειας

Έχετε νιώσει ποτέ σαν να είστε το μαύρο πρόβατο της οικογένειας; Δηλαδή, εκείνο το άτομο που τα υπόλοιπα μέλη σας έχουν βάλει στο περιθώριο, σας έχουν αποκλείσει και σας αντιμετωπίζουν διαφορετικά, με ψυχρότητα, με περιφρόνηση, με αδιαφορία, αποστασιοποιημένα, δηκτικά, ειρωνικά, υποτιμητικά, με στάσεις και συμπεριφορές που αγγίζουν και/ή ξεπερνούν τα όρια της ψυχολογικής κακοποίησης; Αν ναι, καταρχάς μην ανησυχείτε ότι είστε μόνοι, καθώς πρόκειται για μια κατάσταση που συμβαίνει αρκετά συχνά. 

 

Η διαφορετικότητα δεν ήταν ποτέ ευπρόσδεκτη. Έτσι, το άτομο που έχει διαφορετικές πεποιθήσεις ή αξίες, ενδιαφέροντα κτλ είναι καταδικασμένο να απομονωθεί από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του. Η αναζήτηση κατανόησης κι αποδοχής της διαφορετικότητας ή  σωστότερα της μοναδικότητας αποτελεί ουτοπία και η παγίωση της κατάστασης έχει ψυχολογικές επιπτώσεις για το άτομο που υφίσταται την κακή μεταχείριση όπως συναισθήματα απογοήτευσης, μοναξιάς, ανεπάρκειας κ.α. Η απομόνωση και η μοναξιά χαρακτηρίζει τη ζωή του μαύρου προβάτου της οικογένειας, καθώς σπανίως προσκαλείται στις οικογενειακές συγκεντρώσεις, σε γιορτές, γενέθλια, επετείους και ακόμη και η τηλεφωνική επικοινωνία σπανίζει και συνήθως γίνεται για διεκπεραιωτικούς ή διαδικαστικούς σκοπούς.

Τις περισσότερες φορές το μαύρο πρόβατο δεν μπορεί να αντιληφθεί τι ακριβώς έχει κάνει και το τιμωρούν με αυτό τον σκληρό και άκαρδο τρόπο και η στάση που λαμβάνει από την οικογένειά του αποτελεί μια πολύ τραυματική εμπειρία καθώς σκέφτεται ότι όταν έχει αυτή την αντιμετώπιση από την ίδια του την οικογένεια τι αντιμετώπιση θα πρέπει να περιμένει ότι θα έχει από τους ξένους ανθρώπους; Η αλήθεια είναι ότι τα μέλη μιας οικογένειας επειδή ακριβώς γνωρίζονται πολύ καλά μεταξύ τους, δηλαδή επειδή γνωρίζουν την αχίλλειο πτέρνα του μαύρου προβάτου, μπορούν να γίνουν και περισσότερο σκληρά μαζί του, να σκαλίσουν παλιότερες πληγές και ψυχικά του τραύματα, να γίνουν περισσότερο χειριστικά απέναντί του κι ως εκ τούτου περισσότερο κακοποιητικά και κυνικά.   

 

Η τραυματική αυτή εμπειρία της απόρριψης από την ίδια σου την οικογένεια είναι μια πληγή που σαν αγκάθι βαθιά στην καρδιά πονά πολύ και δύσκολα θεραπεύεται. Για την πλειοψηφία των ανθρώπων οι αριθμοί διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο στη ζωή τους. Έτσι, θέλουν να έχουν πολλούς φίλους, να είναι αποδεκτοί καθώς το ανθρώπινο γένος εξελικτικά είναι συνδεδεμένο αναζητώντας την κοινότητα και τη συντροφικότητα. Ας μη λησμονούμε ότι ιστορικά τα άτομα που είχαν δυνατούς στενούς κοινωνικούς κύκλους είχαν και περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης. Σύμφωνα με τον γιατρό Vivek Murthy, ο οποίος έχει συγγράψει το βιβλίο με τίτλο: «Togetherness: The Healing Power of Human Connection in an Otherwise Lonely World»  (Μαζί: Η θεραπευτική δύναμη της ανθρώπινης σύνδεσης σε έναν κατά τα άλλα μοναχικό κόσμο), υποστηρίζει ότι η κοινωνικότητα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για τη σωματική και την ψυχική μας υγεία. Πώς όμως μπορεί κάποιο άτομο να καταλάβει αν είναι το μαύρο πρόβατο της οικογένειας; Ακολουθούν κάποια σημάδια που μας το φανερώνουν.

Ακόμη κι αν δεν το έχεις καταλάβει από μόνη/ος σου ότι διαφέρεις από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς σου, εκείνα φροντίζουν να στο επισημάνουν. Θα έχεις ίσως κατά καιρούς ακούσει φράσεις του τύπου: «δεν είσαι δικό μου παιδί εσύ», «τα αδέλφια σου είναι συνεσταλμένα», «μάλλον στο μαιευτήριο μας έδωσαν λάθος μωρό» κοκ.

Αν αλλάξεις θρησκευτικές πεποιθήσεις, τότε το γεγονός αυτό είναι πιθανό να αποτελέσει πηγή συγκρούσεων που αρχικά θα σας φθείρουν κι έπειτα θα σας οδηγήσουν οι άλλοι ή θα οδηγηθείτε από μόνη/ος σας στο περιθώριο για να ηρεμήσουν ή για να ηρεμήσετε. 

Διαπιστώνετε ότι πραγματικά κοντά σας δεν είναι κανένας από την οικογένειά σας. Για παράδειγμα δε σας ρωτούν ποτέ για το τι κάνετε στη ζωή σας, για το πώς τα περνάτε, αν είστε ευτυχισμένη/ος, γενικά αδιαφορούν για το πώς αισθάνεστε και για το τι σκέφτεστε. 

 

Ακολουθείτε μια ασυνήθιστη επαγγελματική πορεία. Για παράδειγμα αποφασίζετε να εγκαταλείψετε τις σπουδές σας στο πανεπιστήμιο για να γίνεται ηθοποιός τη στιγμή που σχεδόν όλοι ακολουθούν επαγγέλματα όπως γιατρός, δικηγόρος κτλ. Τέτοιου είδους επιλογές δεν εγκρίνονται και συζητούνται εκτενώς σε κάθε συνάντηση μέχρις ότου σας κάνουν να αναθεωρήσετε.

Ενώ όλοι είναι εξωστρεφείς, εσείς είστε εσωστρεφής ή ντροπαλή/ος κι ως εκ τούτου διαφορετική/ος.

Η ακαδημαϊκή ή επαγγελματική σας πορεία έχει στεφθεί από μια εξαιρετική επιτυχία εν αντιθέσει με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς σας που το μόνο που έχουν να απαριθμήσουν είναι μεγάλα ναυάγια κι απανωτές αποτυχίες. Η επιτυχία και η ευτυχία σας, κάνει όλους τους άλλους να σας ζηλεύουν και να σας γυρνούν την πλάτη για άλλη μια φορά επειδή διαφέρετε από εκείνους. Σας θυμούνται μονάχα όταν σας έχουν ανάγκη.

Στις οικογενειακές συγκεντρώσεις ή δεν είστε καλεσμένη/ος ή είστε ο τελευταίος που θυμούνται να καλέσουν. Μπροστά στους ξένους τα μέλη της οικογένειάς σας προσποιούνται ότι νοιάζονται για εσάς ή μιλούν με θαυμασμό και με επαίνους για εσάς, αλλά όταν οι συγγενείς και οι φίλοι φύγουν, τότε επανέρχονται στη συνήθη ψυχρότητα, δηλαδή στο πραγματικό τους πρόσωπο.

Η οικογένειά σας περιμένει το χειρότερο από εσάς. Χρησιμοποιούν τη διαφορετικότητά σας εναντίον σας. Τα αδέλφια σας είναι πολύ πιθανό να σας κουτσομπολεύουν, ενώ οι γονείς σας ίσως να σας αποκλείσουν από την καλή τους εύνοια ή την περιουσία τους δίνοντας τη μερίδα του λέοντος στα αδέλφια σας εμφανώς «ρίχνοντάς» σας.

Δεν εγκρίνουν τη σχέση σας, και προσπαθούν να σας το δείξουν με κάθε τρόπο. Αυτό δε σημαίνει απαραιτήτως ότι βλέπουν κάτι κακό σε αυτή τη νέα σας σχέση, αλλά αντιθέτως κάτι πολύ καλό κι επειδή αυτοί δεν είναι ευτυχισμένοι με τη σχέση τους δε θέλουν να είστε κι εσείς ευτυχισμένοι.

Το ζητούμενο ύστερα από όσα αναφέρθηκαν μέχρι εδώ είναι τι μπορεί κανείς να κάνει όταν του φέρονται σαν να είναι το μαύρο πρόβατο της οικογένειας. Πολλοί άνθρωποι μη μπορώντας να διαχειριστούν την τοξικότητα που προκύπτει από τη στάση και τη συμπεριφορά των υπόλοιπων μελών της οικογένειας παλεύουν για χρόνια προσπαθώντας να εκλογικεύσουν αυτό που τους συμβαίνει. Νιώθουν θλίψη, απογοήτευση, αμφίθυμα συναισθήματα όπως θυμό και ταυτόχρονα ελπίδα ότι η κατάσταση θα εξομαλυνθεί κι όλα θα γίνουν όπως παλιά. Αναπολούν εκείνες τις στιγμές του παρελθόντος που όλα έμοιαζαν πιο ήρεμα και πιο αθώα. Ζουν κοιτώντας στο παρελθόν, αλλά μη δυνάμενοι να γυρίσουν το χρόνο πίσω, απλώς επιτείνουν τον ψυχικό τους πόνο γιατί αρνούνται να δεχθούν ότι και οι οικογένειες ως συστήματα «ασθενούν» κι ότι η θεραπεία δε θα επέλθει με την προσκόλληση στο παρελθόν.

Το άτομο που παραγκωνίζεται θα πρέπει να γνωρίζει ότι δε χρειάζεται να προσδοκά να αλλάξουν τον τρόπο που το βλέπουν οι άλλοι, αλλά ότι μπορεί να αλλάξει το ίδιο σχετικά με το πώς βλέπει την κατάσταση. Με το να εξακολουθεί να ελπίζει ή να θλίβεται σίγουρα η κατάσταση δε θα βελτιωθεί, ακριβώς επειδή δεν μπορεί κανείς σε κανέναν να επιβάλλει το τι θα σκέφτεται και το πώς θα νιώθει. Μπορεί όμως το ίδιο το άτομο να διαχειριστεί τα δικά του τα συναισθήματα και τις δικές του σκέψεις και να συνεχίσει τη ζωή του προσηλωμένο στους στόχους του και στο μέλλον του, δηλαδή στη δική του ζωή κι όχι στη ζωή των άλλων. Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο και χρειάζεται πολλή εργασία με τον ίδιο τον εαυτό του ατόμου. Οπωσδήποτε η συζήτηση με άλλα άτομα που βιώνουν παρόμοια κατάσταση θα ήταν ανακουφιστική, το ίδιο επίσης και η συζήτηση με ειδικούς της ψυχικής υγείας.

 

Πηγές:

What It Means To Be The Black Sheep Of The Family - Supportiv

 

5 Ways to Cope When You're the Black Sheep of Your Family | Psychology Today

 

The Black Sheep Of The Family - Meaning, Signs, And Ways To Cope | YourTango

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.