Ανάπτυξη της δημιουργικότητας

Τι είναι η δημιουργικότητα;

Δημιουργικότητα είναι η ικανότητα του ατόμου να εκδηλώσει συμπεριφορές και να κάνει πράγματα με εφευρετικότητα, σύνθεση και σχεδιασμό. Δεν στηρίζεται απλά στη φαντασία, αν και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της. Ταυτόχρονα, η δημιουργικότητα απαιτεί την ύπαρξη πρωτοτυπίας, προσαρμοστικότητας, πληρότητας και πραγμάτωσης. Πρόκειται για μια βασική διάσταση της συμπεριφοράς, που πηγάζει από την αναπαραγωγή ιδεών και τον τρόπο σκέψης του ατόμου. Η δημιουργικότητα οδηγεί στην ανακάλυψη ενός νέου τρόπου κατανόησης και αντίληψης της πραγματικότητας, ενώ ωθεί στην αναπαραγωγή νέων ιδεών. 

Ποιες είναι οι βασικές δημιουργικές ικανότητες των ατόμων;

Σύμφωνα με τον Guilford (1968), οι δημιουργικές ικανότητες των ατόμων είναι οι εξής:

·          Ευαισθησία απέναντι στα προβλήματα του περιβάλλοντος: σε κάθε κατάσταση, το άτομο θα πρέπει να διακρίνει τα προβλήματα που υπάρχουν, να τα συνειδητοποιεί και να αναζητεί ερμηνείες και λύσεις.

·          Νοητική ευχέρεια: ικανότητα παραγωγής μεγάλου αριθμού ιδεών, απαντήσεων και λύσεων σε κάποιο ερέθισμα ή πρόβλημα.

·          Νοητική ευελιξία: ευλυγισία σκέψης, ευκολία με την οποία το άτομο μεταπηδά από τον ένα τρόπο σκέψης  στον άλλο και παράγει ποικίλες απαντήσεις.

·          Πρωτοτυπία σκέψης: χαρακτηριστικά της σκέψης είναι η μοναδικότητα, η σπανιότητα, το ασυνήθιστο.

·          Ικανότητα σύνθεσης: η δημιουργική σκέψη απαιτεί την οργάνωση των ιδεών σε ευρύτερα, πιο περιεκτικά, σχήματα. Εκτός από την συνθετική, υπάρχει και μια αναλυτική ικανότητα, καθώς οι συμβολικές δομές θα πρέπει να σπάσουν πριν τις δομήσουμε σε άλλες.

·          Ικανότητα μετασχηματισμών: επανορισμός και αναδιοργάνωση των ήδη οργανωμένων συνόλων.

·          Ικανότητα επεξεργασίας: το άτομο μπορεί να κάνει μια ιδέα βιώσιμη, να την αναπτύξει στις λεπτομέρειές της, να τη βελτιώσει ή να την ολοκληρώσει.

Ποιο είναι το περιβάλλον που ευνοεί τη δημιουργικότητα των παιδιών;

Οι γονείς σέβονται τις απόψεις του παιδιού και το ενθαρρύνουν να τις εκφράσει

Οι γονείς περνούν χρόνο με το παιδί, ζώντας τρυφερές- προσωπικές στιγμές

Τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια αλλά και την συγκατάθεση από τους γονείς τους να συναναστραφούν με άλλα παιδιά και οικογένειες που έχουν διαφορετικές αξίες και ιδέες

Οι γονείς ενθαρρύνουν και υποστηρίζουν το παιδί

Οι γονείς ενθαρρύνουν το παιδί να κινείται ανεξάρτητο και να νιώθει αυτόνομο.

Η δημιουργικότητα μπορεί να υπάρχει σαν στοιχείο στην προσωπικότητα ορισμένων ατόμων, ωστόσο, το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια και εξέλιξή της. Οι περισσότεροι ερευνητές τείνουν να θεωρούν τη δημιουργικότητα ως ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ατόμου. ίσως, όμως, είναι ένα σύνολο πολλαπλών χαρακτηριστικών, που ωστόσο παραμένουν ακόμη απροσδιόριστα και απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση για τον προσδιορισμό τους (Sternberg, 2005).

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά μιας δημιουργικής προσωπικότητας;

Έχεις την τάση να είσαι περήφανος για τα επιτεύγματά σου

Έχεις πολλούς τρόπους να ξεκινάς δραστηριότητες

Αφιερώνεσαι σε ότι κάνεις

Έχεις πολλά ενδιαφέροντα

 Είσαι ψύχραιμος σε αβέβαιες και περίπλοκες καταστάσεις

Αντιμετωπίζεις τις επιτυχίες με εγκαρτέρηση

(Pervin & John, σ. 263)

Τι είναι η δημιουργική σκέψη;

Δημιουργική σκέψη είναι το είδος εκείνο της σκέψης που οδηγεί στην παραγωγή δημιουργικών ιδεών. Ο Guilford (1986) έκανε τη διάκριση μεταξύ αποκλίνουσας σκέψης, η οποία περιστρέφεται γύρω από ένα πρόβλημα και ψάχνει για λύσεις, και συγκλίνουσας σκέψης, η οποία υποθέτει ότι υπάρχει μια και μοναδική σωστή απάντηση και ο καλύτερος τρόπος για να την πετύχει είναι να προσανατολιστεί κατ’ ευθείαν προς αυτό.

Σύμφωνα με τους Barron & Harrington (1981), υπάρχουν τρεις τρόποι ορισμού της δημιουργικής σκέψης:

·          Δημιουργική είναι η σκέψη που οδηγεί στην παραγωγή δημιουργικού έργου, διακριτικά χαρακτηριστικά του οποίου είναι το νέο, η πρωτοτυπία και η ηγετικότητα, που προωθεί την κυριαρχία και επιβολή του νέου.

·          Δημιουργική σκέψη είναι ένας ιδιαίτερος τρόπος επίλυσης των  προβλημάτων.

·          Δημιουργική σκέψη ή δημιουργικότητα είναι η ικανότητα η οποία αποκαλύπτεται και μετριέται μέσα από την επίδοση σε ορισμένου τύπου έργα, που απαιτούν πρωτοτυπία, απόμακρους συνειρμούς και ασυνήθιστες ιδέες ή εναλλακτικές λύσεις.

Ποια είναι τα στάδια της δημιουργικής σκέψης;

·          Το στάδιο της προετοιμασίας: προσδιορισμός του προβλήματος και συγκέντρωση των απαραίτητων για την επίλυση δεδομένων.

·          Το στάδιο της επώασης: πρόσκαιρη παραίτηση της συνειδητής προσπάθειας και αναστολή του συνειδητού ελέγχου.

·          Το στάδιο του φωτισμού, της έμπνευσης: ανεύρεση της λύσης του προβλήματος, που συνήθως εμφανίζεται ξαφνικά, ενορατικά.

·          Το στάδιο της αξιολόγησης: εξέταση της εγκυρότητας και ορθότητας του ευρήματος, με βάση τη χρησιμότητα, την καταλληλότητα, τη νομιμότητα, την αποτελεσματικότητα και το κόστος υλοποίησης της ιδέας. (Μαγνήσαλης, 1990, Ξανθάκη, 1998).

Βιβλιογραφία

Barron, F. & Harrington, D.M. (1981). Creativity, intelligence and personality. Annual Review of Psychology, 32, 439-476.

Guilford, J.P. (1968). Intelligence, creativity and their educational implications. Library of Congress Catalog Card Number.

Μαγνήσαλης, Κ.Γ. (1990). Δημιουργική: Θεωρία και τεχνική για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας. Αθήνα: Εκδόσεις “Interbooks”.

Ξανθάκου, Γ. (1998). Η δημιουργικότητα στο σχολείο. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Pervin, L.A., & John, O.P. (1999). Θεωρίες προσωπικότητας. Έρευνα και εφαρμογές. Αθήνα: Τυπωθήτω.