Διαβάζοντας την «Υποχονδρία»

Τέσσερα κείμενα

 

«Το παρόν τετράδιο αφιερώνεται στο αίνιγμα της υποχονδρίας. Νόσος, άγχος, ψυχικό σύμπτωμα;

 

Στο πρώτο άρθρο η Μαρίλια Αιζενστάιν- Αβέρωφ και ο Alain Gibeault χτίζουν μια μεταψυχολογική μελέτη του υποχονδριακού φαινομένου, απομακρυνόμενοι από την εμμονική εικόνα της νόσου και του συμπτώματος.

Η Μαρίλια Αιζενστάιν- Αβέρωφ στο δεύτερο άρθρο, ως συνέχεια του πρώτου, εμβαθύνει στην έννοια της ψυχικής υποχονδριακής λύσης, που βρίσκει μια θέση ανάμεσα σε μια τραυματισμένη ανήμπορη ψυχή και σε ένα σώμα υπό το διαρκές επεξηγηματικό ψυχικό άκουσμα.

Ο Γιώργος Σταθόπουλος την προσεγγίζει σαν ένα νεόπλαστο αντικείμενο, σαν ένα πέρασμα, όπου η ψυχή προσπαθεί να εντάξει μέσα της ένα σώμα που διαρκώς της διαφεύγει. Η υποχονδρία μπορεί έτσι να λειτουργήσει ως μεταφορά του ψυχαναλυτικού ακούσματος και ως δυνητική διαδικασία ψυχικού εμπλουτισμού.

Ο Mischel Fain συλλογίζεται επί του εντεύθεν της υποχονδρίας και υποθέτει τη δημιουργία θυλάκων έγκλειστου αυτοερωτισμού, μάρτυρες παιδικών ψυχικών τραυμάτων που οδηγούν σε δύσκαμπτες παθολογικές άμυνες λόγω ελλειμματικών στηριγμάτων.

Η υποχονδρία εμφανίζεται όταν διακόπτεται η φυσιολογική σιωπή του σώματος από αισθήσεις που παρερμηνεύονται ως φορείς ολέθριων θανατηφόρων μηνυμάτων και δομείται σαν ένα ναρκισσιστικό αντικείμενο μέσα στους απόηχους πρωτογενών εμπειριών με άγχη αφανισμού, τόσο του ίδιου του εαυτού όσο και του περιβάλλοντος» (από το οπισθόφυλλο).

Η υποχονδρία μας δείχνει την ανάγκη να διακρίνουμε ανάμεσα στη δυσαρέσκεια και τον πόνο. Το υποχονδριακό άγχος προέρχεται από μια «ανεπαρκή επένδυση της δυσαρέσκειας που εμποδίζει την οργάνωση μιας καθυστέρησης στην ικανοποίηση: από όπου και η υπερεπένδυση του πόνου, δίχως ιστορική διάσταση» (σελ. 21).

Ο υποχονδριακός θα πρέπει να πείσει τον συνομιλητή του για την ποιότητα και την ένταση των πόνων του. Το άτομο πιστεύει ότι η γλώσσα είναι πολύ φτωχή για να περιγράψει τις αισθήσεις του, ενώ οι αισθήσεις είναι κάτι το μοναδικό, κάτι που είναι ανέφικτο να το περιγράψει κάποιος. Ο υστερικός δείχνει μια μακάρια αδιαφορία, χωρίς να ανησυχεί για τα συμπτώματα που εμφανίζει σε αισθητηριακό ή κινητικό επίπεδο. Ο υποχονδριακός «κατακλύζεται από συναισθήματα, χωρίς να έχει στη διάθεσή του αναπαραστάσεις», ενώ ο υστερικός καταφέρνει να εξαφανίσει το συναίσθημα, διατηρώντας όμως τις αναπαραστάσεις. Η υποχονδρία για τον Φρόυντ συνδέεται με την απόσυρση της ναρκισσιστικής λίμπιντο και τη συσσώρευσή της στο εγώ. Επομένως, για τον υποχόνδριο, «το εγώ χάνει τις ικανότητές του για σύνδεση και βρίσκεται αντιμέτωπο με τη συσσώρευση μιας ποσότητας διέγερσης μη συνδεδεμένης». (σελ. 27-28).

 

Πηγή:

Αϊζενστάιν- Αβέρωφ, Μ., Gibeault, A.- Fain, M. & Σταθόπουλος, Γ. 2020. Υποχονδρία. Τέσσερα κείμενα. Εκδόσεις Άγρας.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.