Διαβάζοντας το βιβλίο: «Ψυχανάλυση και Κινηματογράφος. Το παιχνίδι των σκιών»

Της Vicky Lebeau

 

«Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια επισκόπηση του ιστορικού και θεωρητικού διαλόγου μεταξύ κινηματογράφου και ψυχανάλυσης. Η Vicky Lebeau εξετάζει τη μακρά και άνιση ιστορία των εξελίξεων στη σύγχρονη τέχνη, στην επιστήμη και στην τεχνολογία, που είχε ως αποτέλεσμα να έρθουν σε επαφή η ψυχανάλυση με τον κινηματογράφο στα τέλη του 19^ου αιώνα. Η συγγραφέας μελετά  όλες τις μετέπειτα συναντήσεις τους και τη γοητεία που ασκούν ως συγκλίνοντες, αλλά διακριτοί, τρόποι προσέγγισης του ονείρου και της επιθυμίας, της εικόνας και της ψευδαίσθησης, του σοκ και της σεξουαλικότητας. Ξεκινώντας από την επαφή του Freud με το θέαμα της υστερίας, η μελέτη αυτή προσφέρει μια λεπτομερή ανάγνωση των κειμένων και των εννοιών που καθόρισαν το πεδίο της ψυχαναλυτικής θεωρίας του κινηματογράφου» (από το οπισθόφυλλο).

«Μεταξύ ρεαλισμού και ψευδαίσθησης, ο κινηματογράφος έρχεται με αυτόν τον τρόπο σε μια πρώτη επαφή με την ψυχανάλυση, την καινοτόμο διερεύνηση περί τραύματος και ονείρου που εισήγαγε ο Freud. Εκείνη την ίδια χρονιά, το 1895, δημοσιεύεται στη Βιέννη το έργο που άνοιξε τον δρόμο για τη μελέτη του ασυνειδήτου: Μελέτες για την υστερία των Josef Breuer και Sigmund Freud. Οι Anna O., Emmy von N., Lucy R., Katharina και Elizabeth von R., οι πέντε γυναίκες των οποίων διαβάζουμε τις ιστορίες στις ‘Μελέτες για την υστερία’ μεταφέρουν τον Freud και τους αναγνώστες του σε έναν κόσμο αλλιώτικο και παράξενο, ενίοτε δυσάρεστο, έναν κόσμο ψευδαίσθησης και νόσου. […] Ο κινηματογράφος και η ψυχανάλυση εμφανίστηκαν μαζί στα τέλη του 19^ου αιώνα, αναπόσπαστο μέρος και οι δύο της μακράς και άνισης ιστορίας των εξελίξεων στη σύγχρονη τέχνη, επιστήμη και τεχνολογία. Πρόκειται για δύο δυναμικούς τρόπους αντίληψης και κατανόησης του κόσμου» (σελ. 23-24).

Ο κινηματογράφος έχει μια ιδιαίτερη αλλά και άμεση σχέση με τον ψυχισμό. Ο κινηματογράφος και η ψυχανάλυση εμφανίστηκαν μαζί κατά τα τέλη του 19^ου αιώνα και το ένα επηρεάζει το άλλο. «Πολύ γρήγορα ο κινηματογράφος γίνεται για την ψυχανάλυση ένας τρόπος απεικόνισης των λειτουργιών του ανθρώπινου ψυχισμού, ακριβώς όπως οι λειτουργίες του ψυχισμού γίνονται ένας τρόπος προσέγγισης του μηχανισμού και της γοητείας του κινηματογράφου (σελ. 25).

«Ανάμνηση ή φαντασίωση; Τραύμα ή επιθυμία; Αυτή η διάζευξη έχει συχνά θεωρηθεί άξονας συγκρότησης της ιστορίας της ψυχανάλυσης. Πιο συγκεκριμένα, η ψυχανάλυση αναδύεται μέσα από τον δισταγμό του Freud να επιλέξει, μέσα από την προθυμία του να αποδεχτεί την αδυναμία διαχωρισμού ανάμεσα στη μυθοπλασία και στην πραγματικότητα, αδυναμία που φαίνεται πως χαρακτηρίζει το ασυνείδητο» (σελ. 147).

 

Πηγή:

Vicky Lebeau. 2024. Ψυχανάλυση και Κινηματογράφος. Το παιχνίδι των σκιών. Εκδόσεις Πατάκης.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.