Ο εαυτός αποτελεί μια έννοια που αναπτύχθηκε και μελετήθηκε εκτενώς από τον Rogers αλλά και τον Bandura. Ο Rogers καθόρισε την ψυχοπαθολογία ως μια ασυμφωνία ανάμεσα στην αντίληψη του εαυτού και την πραγματική εμπειρία. Η κατάσταση αυτή μπορεί να προκαλέσει ψυχολογική δυσφορία. Η σύγκρουση ανάμεσα στον πραγματικό και τον ιδανικό εαυτό έχει μελετηθεί με ποικίλους τρόπους από πολλούς θεωρητικούς. Ένας από αυτούς είναι ο Higgins, ο οποίος ασχολήθηκε με τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα σε πτυχές της αυτοαντίληψης και στα συναισθηματικά βιώματα. Ο Higgins εκτός από τον ιδανικό εαυτό προτείνει και τον εαυτό του «πρέπει», ή αλλιώς του καθήκοντος, που αναφέρεται σε μια πτυχή της αυτοαντίληψης που περιλαμβάνει τα καθήκοντα, τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις. Ο ιδανικός εαυτός συνδέεται με τις προσωπικές ελπίδες, τις φιλοδοξίες και τις επιθυμίες του ατόμου.
Οι ασυμφωνίες ανάμεσα στον πραγματικό και τον ιδανικό εαυτό οδηγούν σε συναισθήματα που σχετίζονται με την κατήφεια. Αν υπάρχει μεγάλη απόκλιση ανάμεσα σε αυτό που το άτομο θεωρεί ιδανικό για τον εαυτό του και σε αυτό που βιώνει τότε μπορεί να νιώσει απογοήτευση, θλίψη, ακόμη και κατάθλιψη. Οι ασυμφωνίες ανάμεσα στον πραγματικό εαυτό και τον εαυτό του πρέπει οδηγούν σε συναισθήματα με την αναστάτωση. Αν υπάρχει μεγάλη απόκλιση ανάμεσα στον εαυτό του πρέπει και σε αυτό που βιώνει το άτομο τότε νιώθει φόβο, απειλή ή άγχος.
Για να μπορέσουμε να διερευνήσουμε τον εαυτό και τα συναισθήματα του ατόμου σχετικά με τον εαυτό είναι σημαντικό το άτομο να περιγράψει πως είναι στην πραγματικότητα (πραγματικός εαυτός ) και πως θα ήθελαν να είναι σε ιδανικό επίπεδο (ιδανικός εαυτός). Όσο μεγαλύτερες είναι οι ασυμφωνίες τόσο πιο ευάλωτα είναι τα άτομα σε αρνητικές συναισθηματικές εμπειρίες.
Σε μια έρευνα ο Higgins με τους συνεργάτες του διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι με μεγάλες ασυμφωνίες ανάμεσα στον πραγματικό και τον ιδανικό τους εαυτό ήταν πιο πιθανό να νιώσουν κατάθλιψη, ενώ οι άνθρωποι με ασυμφωνία ανάμεσα στον πραγματικό εαυτό και τον εαυτό του πρέπει είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να νιώθουν άγχος.
Η θεωρία του Higgins συνδέεται όχι μόνο με τον Rogers, αλλά και με τον Bandura. Ο Higgins ανέλυσε τις προδιαγραφές και ασυμφωνίες του εαυτού, τα συναισθήματα και τα κίνητρα των ατόμων. Ο ίδιος υποστήριξε ότι ο καθένας αξιολογεί το γεγονός με διαφορετικούς τύπους προδιαγραφών. Μια βασική διάκριση είναι ανάμεσα σε προδιαγραφές που αναπαριστούν ιδανικά και σε προδιαγραφές του πρέπει, καθώς ορισμένες προδιαγραφές αξιολόγησης αναπαριστούν επιτεύγματα που οι άνθρωποι θα ήθελαν ιδανικά να πετύχουν. Πρόκειται για τύπους συμπεριφοράς που συγκεντρώνουν μια θετική αξιολόγηση από το άτομο. Ο Higgins τις ονομάζει ιδανικές προδιαγραφές ή πτυχές του ιδανικού εαυτού. Αντίθετα, ορισμένες προδιαγραφές αξιολόγησης αναπαριστούν προδιαγραφές επιτευγμάτων που οι άνθρωποι αισθάνονται ότι πρέπει ή οφείλουν να επιτύχουν. Πρόκειται για καθήκοντα ή ευθύνες και ονομάζονται προδιαγραφές του καθήκοντος ή στοιχεία του εαυτού του καθήκοντος.
Ανάλογα με τους τύπους προδιαγραφών προκαλούνται και διαφορετικοί τύποι αρνητικών συναισθημάτων. Οι άνθρωποι βιώνουν αρνητικά συναισθήματα όταν υπάρχει μια δυσαρμονία ανάμεσα στο πως είναι τα πράγματα στην πραγματικότητα ή τον πραγματικό τους εαυτό και σε μια προσωπική προδιαγραφή. Οι ασυμφωνίες του εαυτού είναι γνωστικοί μηχανισμοί, που συνεισφέρουν στη συναισθηματική εμπειρία. Επίσης, υπάρχουν ασυμφωνίες με διαφορετικές προδιαγραφές –ιδανικές προδιαγραφές έναντι προδιαγραφών του καθήκοντος- που γεννούν διαφορετικά συναισθήματα. Οι ασυμφωνίες ανάμεσα στον πραγματικό και τον ιδανικό εαυτό προκαλούν θλίψη ή κατήφεια, ενώ η αποτυχία να ανταποκριθούμε στις προσωπικές μας προδιαγραφές είναι απώλεια θετικών εκβάσεων, απώλεια που επιφέρει θλίψη. Οι ασυμφωνίες ανάμεσα στον ιδανικό εαυτό και τον εαυτό του καθήκοντος προκαλούν ταραχή και άγχος. Η πιθανότητα να μην εκπληρώσουμε τις υποχρεώσεις μας συνιστά μια ενδεχόμενη αρνητική έκβαση που είναι απειλητική.
Μέσα από μια σχετική έρευνα του Higgins βρέθηκε ότι τα άτομα που οι περιγραφές του εαυτού διακρίνονταν από πολλές ασυμφωνίες ανάμεσα στο πραγματικό και στο ιδανικό έτειναν προς τη θλίψη αλλά όχι και προς το άγχος όταν σκέφτονταν το αρνητικό γεγονός. Τα άτομα που είχαν ιδιότητες όπου κυριαρχούσαν οι ασυμφωνίες του πραγματικού εαυτού με τον εαυτού του καθήκοντος ένιωθαν άγχος αλλά δεν ένιωσαν θλίψη.
Πηγή:
Cervone & Pervin. Θεωρίες προσωπικότητας. Έρευνα και εφαρμογές. Gutenberg, 2013.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου