Ερωτευμένοι με τον έρωτα;

Γιατί αναζητούμε τον έρωτα όλο και περισσότερο και τον βρίσκουμε όλο και λιγότερο;

Ο έρωτας ως αυτοπραγμάτωση

«Όταν ο παππούς μου και η γιαγιά μου παντρεύτηκαν, δεν είχαν επιλογή. Οι πατεράδες τους δούλευαν στα τρένα. Τα είχαν συμφωνήσει, η Μαρίχεν και ο Βίλλι, με πέντε χρόνια διαφορά ηλικίας, ταίριαζαν. Αυτό κράτησε για πάνω από πενήντα χρόνια, ποτέ τους δεν ταίριαξαν. Ο παππούς μου και η γιαγιά μου δεν το επέλεξαν. Ούτως ή άλλως βέβαια τίποτα δεν επέλεξαν μόνοι τους: τον έρωτά τους, το επάγγελμά τους, τον τόπο κατοικίας τους, τον γιατρό τους, την πίστη τους, τον τρόπο ζωής τους, τον τηλεφωνικό παροχέα τους, τη διαδικτυακή τους κοινότητα, την ομάδα ομολόγων τους, ούτε και τον ψυχοθεραπευτή τους. Όλα ήταν στη θέση τους, οι απαιτήσεις ήταν ελάχιστες…».

«Όταν παντρεύτηκαν οι γονείς μου, είχαν δικαίωμα επιλογής. Ήξεραν τη ζωή, αλλά μόνο λίγο. Παντρεύτηκαν νωρίς, η μητέρα μου ήταν είκοσι δύο. Ήταν τέλη της δεκαετίας του ’50. Ο πατέρας μου δε χρειάστηκε να πάει στρατό, αφού κατ’ εξαίρεση δεν υπήρχε στρατός. Αντ’ αυτού μπόρεσε να σπουδάσει κι έγινε σχεδιαστής, κάτι πολύ καινούργιο τότε στη Γερμανία. Η χώρα γινόταν όλο και πλουσιότερη. Οι γονείς μου είχαν την επιλογή να δοκιμάσουν μια εναλλακτική ζωή, ενώ εγκατέλειψαν τις αξίες των γονιών τους» (σελ. 257-258).

Και πηγαίνοντας στο σήμερα… «Δε ζούμε πια φυσιολογικές ζωές, όπως οι παππούδες μας, έχουμε επιλεγόμενες ζωές, ή για την ακρίβεια ‘’υβριδικές ζωές’’. Επιλέγουμε από μια όλο και μεγαλύτερη ποικιλία δυνατοτήτων διαβίωσης, εξάλλου είμαστε υποχρεωμένοι να επιλέξουμε. Είμαστε αναγκασμένοι να αυτοπραγματωθούμε, γιατί χωρίς αυτή την αυτοπραγμάτωση είμαστε πρόδηλα το απόλυτο τίποτα. Το να αυτοπραγματωθούμε βέβαια δε σημαίνει τίποτε άλλο από το να επιλέξουμε μεταξύ δυνατοτήτων. Όποιος δεν έχει επιλογή δεν μπορεί καν να αυτοπραγματωθεί. Όποιος από την άλλη πρέπει να αυτοπραγματωθεί δεν μπορεί να παραιτηθεί από την επιλογή. Άλλωστε η εξαιρετική ευκαιρία ‘’Να είσαι ο εαυτός σου!’’ αποτελεί ταυτόχρονα μια ζοφερή απειλή. Τι θα συμβεί αν αποτύχω;

Στον έρωτα επίσης προσδοκούμε σήμερα όσο το δυνατόν περισσότερα, γιατί μας αξίζει. Στις σχέσεις μας εξακολουθούμε ίσως να αναζητάμε ένα κοινωνικό στήριγμα. Ακόμη περισσότερο όμως αναζητάμε μια ιδανική δυνατότητα αυτοπραγμάτωσης μέσω του ρομαντικού έρωτα. 

Ρομαντισμός είναι η ιδέα να εντάξουμε στο πλαίσιο του έρωτα το φευγαλέο φάντασμα της ερωτοληψίας, προσδίδοντάς του αιώνια όψη σε ένα πορτρέτο ζωγραφισμένο από εμάς τους ίδιους… Ότι κι αν θεωρούνταν ο ρομαντισμός σε προγενέστερες εποχές, σε καμία περίπτωση δεν ήταν κάτι που προοριζόταν για το λαό. Ο ρομαντισμός δεν ήταν μια ρεαλιστική προσδοκία των κοινών θνητών. Ήταν η καλλιτεχνική φαντασία μιας ανώτερης τάξης, ένα πάθος των προνομιούχων.

Σήμερα αντιθέτως ο ρομαντισμός είναι μια πανταχού παρούσα απαίτηση. Όποιος μιλά για έμφυλο έρωτα αναφέρεται στο πάθος και στην κατανόηση, την αναστάτωση και την τρυφερότητα σε όλα τα στρώματα του πληθυσμού. Μπορεί βέβαια αναστενάζοντας να επικρίνουμε το γεγονός ότι ο ερωτικός μας σύντροφος στερείται το ένα η το άλλο…

Ακόμα κι αν ο πλούτος δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένος και το χάσμα μεταξύ φτωχών και πλουσίων διευρύνεται, ακόμη κι αν στη δική μας κατώτερη τάξη γίνεται λόγος για ‘’εκπαιδευτική καταστροφή’’, η απαίτηση για ευτυχία –και στον έρωτα- υπάρχει σχεδόν παντού…» (σελ. 259-260).

Είναι κακή η αυτοπραγμάτωση;

«Οι κρίσεις πάνω σε αυτή τη νέα μορφή ερωτικών σχέσεων διαφέρουν έντονα μεταξύ τους. Ότι για τους μεν συνιστά θρίαμβο της ελευθερίας, ανώτατη βαθμίδα μιας θετικής ‘ατομικοποίησης’ ή ‘εξατομίκευσης’, είναι κατ’ άλλους βδέλυγμα. Ο Ιταλός φιλόσοφος Γκαλιμπέρτι θεωρεί την απαίτηση για αυτοπραγμάτωση μέσω του έρωτα αυτολύπηση και κατάχρηση. ‘’Ο χώρος μέσα στον οποίο το εγώ μπορεί να απολαύσει τη ζωή του χωρίς κανέναν περιορισμό έχει γίνε θέατρο ενός ακραίου ατομικισμού, όπου άνδρες και γυναίκες αναζητούν το εγώ τους μέσα στο εγώ του άλλου. Στη σχέση τους ενδιαφέρει περισσότερο να αναπτύξουν και να εξελίξουν τον εαυτό τους παρά η δημιουργία ενός δεσμού με τον άλλο. ένα είδος αυτολύπησης το οποίο δεν μπορεί πλέον να βρει έκφραση μέσα σε μια κοινωνία όπου η ταυτότητα του καθενός προσδιορίζεται ανάλογα με την καταλληλότητα και τη λειτουργικότητά του εντός του συστήματος. Εξαιτίας αυτού του παράξενου συνδυασμού, ο έρωτας γίνεται στην εποχή μας εκ των ων ουκ άνευ για τη δική μας αυτοπραγμάτωση, συγχρόνως δε ανέφικτος όσο ποτέ άλλοτε. Αυτό που αναζητάμε στην ερωτική σχέση δεν είναι ο άλλος, αλλά η αυτοπραγμάτωση μέσω του άλλου. Το εσύ γίνεται μέσο του εγώ» (σελ. 261).

Τι είναι λοιπόν ο έρωτας;

«Ο έρωτας είναι προπάντων μια ανιδιοτελής φροντίδα για την ύπαρξη αυτού που αγαπάμε και για όσα την ευνοούν. Όποιος αγαπάει εύχεται να προκόβει και να ζει καλά το αγαπημένο του πλάσμα, και μάλιστα όχι για να υπηρετήσει με αυτόν τον τρόπο άλλους σκοπούς… Για όποιον αγαπάει οι συνθήκες, υπό τις οποίες διαβιώνει το αγαπημένο του πλάσμα, είναι αφ’ εαυτών σημαντικές, ανεξάρτητα από το πώς σχετίζονται με τα άλλα πράγματα» (σελ. 261-262).

Richard David Precht. (2009). Έρωτας. Ένα απειθάρχητο συναίσθημα. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.