Τριγωνικές σχέσεις: Το γενεόγραμμα

Το τρίγωνο αναπαριστά τη σχέση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, οι οποίοι όμως φέρνουν ένα τρίτο πρόσωπο στη σχέση τους. Η λειτουργία της κάθε δυάδας σε ένα τρίγωνο εξαρτάται και επηρεάζει τις άλλες δύο. 

Στο πλαίσιο της συστημικής προσέγγισης υπάρχει ένα σύνολο συνηθισμένων σχεσιακών σχηματισμών που αφορούν στις σχέσεις και που αποτελούν ένα βασικό σχήμα για την ερμηνεία των γενεογραμμάτων. Ο σχηματισμός τριγώνων στις οικογένειες συνεπάγεται ότι δύο άνθρωποι φέρνουν ένα τρίτο στη σχέση τους. Αυτό συνήθως αποσκοπεί λειτουργικά στο να μειωθούν οι δυσκολίες στην αρχική δυάδα. Για παράδειγμα, δύο μέλη της οικογένειας μπορεί να συνδεθούν για να βοηθήσουν ένα τρίτο, το οποίο στην περίπτωση αυτή χαρακτηρίζεται ως «θύμα», ή να συμμαχήσουν εναντίον ενός τρίτου προσώπου, που σ’ αυτή την περίπτωση χαρακτηρίζεται ως «ο κακός». 

Η συμπαιγνία των δύο προσώπων σε σχέση με το τρίτο πρόσωπο είναι το προσδιοριστικό χαρακτηριστικό ενός τριγώνου. Έτσι η συμπεριφορά οποιουδήποτε μέλους ενός τριγώνου αποτελεί λειτουργία της συμπεριφοράς των άλλων.

«Οποιοδήποτε τρίγωνο έχει την τάση να αποτελεί, επίσης, μέρος ενός μεγαλύτερου συστημικού προτύπου στενά διαπλεκόμενων τριγώνων. Έτσι, το ξέσπασμα ενός παιδιού με φορτική μητέρα δεν είναι μόνο λειτουργία της σχέσης ανάμεσα στη μητέρα και στο παιδί, αλλά μπορεί να είναι επίσης μια λειτουργία της σχέσης ανάμεσα στη μητέρα και σ’ έναν απόμακρο πατέρα, ή ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο κι έναν παππού από τη μεριά του πατέρα, που αναμειγνύεται υπερβολικά στα οικογενειακά πράγματα, ή ανάμεσα σε ‘έναν ή πολλούς ενηλίκους και σε ένα πρόωρα ανεπτυγμένο μεγαλύτερο αδελφό. 

Στόχος είναι η υγιής ανάπτυξη, που συνεπάγεται διαφοροποίηση μέχρι του σημείου να μπορεί κανείς να λειτουργήσει ανεξάρτητα σε κάθε σχέση και να μην ακολουθεί αυτόματα ένα συγκεκριμένο σχήμα σχέσης με ένα άτομο λόγω της σχέσης που το άτομο αυτό έχει με ένα άλλο πρόσωπο. Όταν υπάρχει μεγάλη ένταση μέσα σε ένα σύστημα, είναι συνηθισμένο φαινόμενο δύο άνθρωποι να συμμαχούν ως προς έναν τρίτο για να εκτονωθεί η ένταση. Διαφοροποίηση σημαίνει να φτάσει κανείς στο σημείο όπου μπορεί να έχε σχέσεις σε προσωπική βάση παρά με βάση τη σχέση που το πρόσωπο αυτό έχει με κάποιον άλλο, δηλαδή μια κόρη θα μπορούσε να έχει μια στενή σχέση με τη μητέρα της ακόμα κι αν ο πατέρας της, με τον οποίο είναι επίσης πολύ κοντά, βρίσκεται σε σύγκρουση με τη μητέρα της. 

Το γενεόγραμμα είναι ένα πολύτιμο ερμηνευτικό εργαλείο για να συμπεράνουμε την πιθανή ύπαρξη τριγώνων έχοντας μόνο μερική γνώση των σχέσεων μέσα στην οικογένεια» (σελ. 159-160). 

Τρίγωνα γονέων/ παιδιών

«Όταν αναπτυχθεί ένταση ανάμεσα στους δύο γονείς, είναι πιθανό να τη λύσουν συνδεόμενοι ο ένας με τον άλλο και εστιάζοντας την προσοχή τους στο παιδί τους. Ανεξάρτητα από το συγκεκριμένο συναισθηματικό πρότυπο που εμφανίζεται είναι η σύνδεση δύο ανθρώπων σε σχέση με έναν τρίτο που προσδιορίζει τις τριγωνικές σχέσεις. Τα γενεογράμματα είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για την αναγνώριση τέτοιων τριγώνων, γιατί τα δομικά  πρότυπα, οι πληροφορίες γύρω από τον κύκλο ζωής, και συγκεκριμένα δεδομένα για δυαδικές σχέσεις συχνά κάνουν προφανείς τις αναμενόμενες τριάδες που έχουν πιθανότητα να γίνουν τρίγωνα» (σελ. 160).

Συνηθισμένα τρίγωνα ζευγαριών

«Εκτός από τα παιδιά το ζευγάρι μπορεί να συμπεριλάβει άλλα πρόσωπα ή πράγματα σαν μέρος του τριγώνου του. Το πιο συνηθισμένο τρίγωνο ζευγαριών είναι το τρίγωνο που συμπεριλαμβάνει έναν από τους γονείς του ζευγαριού. Η κλασική περίπτωση είναι αυτή που αφορά ένα χαϊδεμένο γιο, τη μητέρα του και τη σύζυγό του. Η μητέρα εφόσον είχε επενδύσει αρκετά στο μοναχοπαίδι της, φαίνεται πως θα εναντιωθεί στην επιλογή του γιου της. Έτσι μπορούμε να προβλέψουμε την ύπαρξη ενός ζευγαριού- πεθεράς μετά τον γάμο, όπου η πεθερά εναντιώνεται σθεναρά απέναντι στο φλερτ και την επιλογή για γάμο του γιου της. Μετά τον γάμο συνήθως εμφανίζονται περίοδοι σύγκρουσης και εντάσεων ανάμεσα στη νύφη και την πεθερά της. 

Το τρίγωνο ζευγαριού- πεθερικών μπορεί να πάρει διάφορες μορφές. Είναι πιθανό οι σύζυγοι να μετατοπίσουν τις συγκρούσεις τους εστιάζοντας στα προβλήματα της μητέρας του συζύγου. Ή πάλι η σύζυγος μπορεί να κατηγορήσει την πεθερά της για τις ελλείψεις του συζύγου της, ενώ η πεθερά κατηγορεί τη  σύζυγο επειδή κρατάει το ‘’αγαπημένο της αγοράκι’’ μακριά της.  Και ο σύζυγος ίσως να διασκεδάζει αφήνοντας τη μητέρα του και τη γυναίκα του να τσακώνονται μεταξύ τους- πιθανώς να δυσκολεύεται να επικοινωνήσει και με τις δυο τους. Είναι μια περίπτωση του τύπου τσακωθείτε μεταξύ σας. 

Ένα άλλο κοινό τρίγωνο ζευγαριών έχει να κάνει με μια ερωτική σχέση. Προφανώς, μια εξωσυζυγική σχέση έχει επιπτώσεις σε ένα γάμο και μπορεί να εξελιχθεί σε μείζον πρόβλημα ακόμα κι αν ο γάμος επιβιώσει. Η εξωσυζυγική σχέση μπορεί να αφαιρέσει λίγη από την ένταση σε μια συγκρουσιακή σχέση δίνοντας μια διέξοδο στον ένα από τους δύο συζύγους ή μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του ζευγαριού από βαθύτερα προβλήματα. Η τριγωνική εξωσυζυγική σχέση μπορεί να συνεχίζεται ή να ανήκει στο παρελθόν» (σελ. 166-168).

«Το γενεόγραμμα επιτρέπει στον ειδικό να ανακαλύψει έντονες σχέσεις μέσα στην οικογένεια και, με δεδομένη τη δομή της οικογένειας και τη θέση της στον κύκλο ζωής, να κάνει υποθέσεις γύρω από τα σημαντικά τριγωνικά σχήματα και τα όρια αυτής της οικογένειας. Η κατανόηση τέτοιων τριγωνικών σχημάτων είναι ουσιαστική για τον σχεδιασμό της θεραπευτικής παρέμβασης. Η ‘’αποτριγωνοποίηση’’ είναι μια σημαντική θεραπευτική διαδικασία μέσω της οποίας τα μέλη της οικογένειας μαθαίνουν να αποδεσμεύονται από άκαμπτα τριγωνικά σχήματα» (σελ. 181).

Μόνικα Μακ Γκόλντρικ & Ράντι Γκέρσον. (1999). Το γενεόγραμμα. Εργαλείο αξιολόγησης για την οικογένεια. Αθήνα: Κέδρος.