Το Σύνδρομο του Διογένη: Εξαθλίωση στην τρίτη ηλικία

Ένα σύνδρομο που μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα που βρίσκονται στην τρίτη ηλικία είναι το Σύνδρομο του Διογένη. Πρόκειται για ένα ψυχιατρικό σύνδρομο που περιλαμβάνει ακραία παραμέληση της ατομικής και οικιακής υγιεινής και καθαριότητας του ατόμου, το οποίο δεν αντιλαμβάνεται την κατάσταση ως προβληματική ούτε μπαίνει στη διαδικασία της αυτοκριτικής για τον τρόπο που ζει. Εμφανίζεται σε ηλικιωμένα άτομα και το πιο πιθανό είναι το άτομο να μένει μόνο του και η εξαθλίωση που βιώνει δεν αποδίδεται σε οικονομικά προβλήματα. Συνήθως, το άτομο ανήκει στη μεσαία κοινωνική τάξη, ενώ η κατάσταση που βιώνει μπορεί να του προκαλέσει το θάνατο. 

Ο Διογένης ζούσε σε ένα πιθάρι, χωρίς όμως να υπάρχουν πληροφορίες για το αν παραμελούσε την ατομική του υγιεινή. Ωστόσο, επιλέχθηκε το όνομα του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου για να περιγράψει την εξαθλίωση που βιώνει ένας ηλικιωμένος, χωρίς απαραίτητα να είναι οικονομικοί οι λόγοι αυτής της εξαθλίωσης. Για το σύνδρομο έχουν χρησιμοποιηθεί διάφοροι όροι, όπως γεροντική κατάρρευση ή άνοια, ή γεροντικό ερημικό σύνδρομο, καθώς ο Διογένης είχε επιλέξει να εγκαταλείψει τις ανέσεις της ζωής και να ζει μέσα σε ένα πιθάρι και να συντηρείται μέσω της επαιτείας για την εξασφάλιση της τροφής. 

Βασικά χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου συνδρόμου είναι η υπερβολική αδιαφορία του ατόμου για τον εαυτό του, οικιακή εξαθλίωση, κοινωνική απόσυρση και απομόνωση, απάθεια, αποθησαυρισμός (συγκέντρωση άχρηστων αντικειμένων) και απουσία ντροπής του ατόμου για την κατάσταση που ζει. Ακόμη, το άτομο εμφανίζει συμπτώματα κατατονίας και σωματικής εξαθλίωσης, εξαιτίας των συνθηκών που ζει. Κάποια από τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται στο συγκεκριμένο σύνδρομο θεωρείται ότι δεν αφορούν τον Διογένη, ο οποίος επιζητούσε την ανθρώπινη συντροφιά, ενώ είχε επιλέξει να ζει μια άκρως λιτή και μινιμαλιστική ζωή, χωρίς περιττά υλικά αγαθά κι επομένως, χωρίς τη συσσώρευση αγαθών.

Το Σύνδρομο του Διογένη μπορεί να συνυπάρχει με ψυχιατρικές διαταραχές, όπως παρανοειδής διαταραχή, διαταραχή διάθεσης ή άνοια. Το άτομο στις περισσότερες περιπτώσεις αρνείται τη βοήθεια και δεν αντιμετωπίζει την κατάσταση ως προβληματική. Συνήθως, θεωρεί τον τρόπο ζωής του ως μια προσωπική επιλογή, αποδίδοντάς τον ως μια ζωή κοντά στη φύση, ως ένα τρόπο αυτεπάρκειας, μια απελευθέρωση από συναισθήματα και μια προσπάθεια για ένα διαφορετικό τρόπο κοινωνικής οργάνωσης.

Βιβλιογραφία

Biswas, P., Ganguly, A., Bala, S., Nag, F., Choudhary, N., & Sen, S. (2013). Diogenes syndrome: A case report. Case Reports in Dermatological Medicine, doi:  10.1155/2013/595192.

Clark, A.N., Mankikar, G.D., & Gray, I. (1975). Diogenes syndrome. A clinical study of gross neglect in old age. Lancet 1 (7903), 366–368.  

Hanon, C. Pinquier, C., Gaddour, N., Said, S., Mathis, D., & Pellerin, J. (2004). Diogenes syndrome: A transnosographic approach. Encephale, 30 (4), 315-322.