Γιατί αμφιβάλλω διαρκώς για τον εαυτό μου;

Η Karyl McBride αναφέρει ότι ενώ υπήρξε θεραπεύτρια για πολλές γυναίκες, παρατήρησε ότι με πολλές από αυτές «μοιραζόταν τα ίδια συμπτώματα: υπερευαισθησία, αναποφασιστικότητα, υπερβολική ευσυνειδησία, έλλειψη πίστης στον εαυτό μου, αποτυχίες στις στενές σχέσεις, έλλειμμα αυτοπεποίθησης ανεξάρτητα από τα επιτεύγματά μας, καθώς και ένα γενικευμένο αίσθημα ανασφάλειας». «Όπως κι εγώ, οι πελάτισσές μου ένιωθαν από πάντα πως από τη ζωή τους έλειπε κάτι κεφαλαιώδες, κάτι που έμοιαζε να σχετίζεται με τη διαστρεβλωμένη εικόνα που είχαν για τον εαυτό τους και την ανασφάλεια που στοίχειωναν την ενήλικη ζωή τους. Όπως κι εγώ, ποτέ δεν ένιωθαν επαρκείς:

‘Πάντα αμφισβητώ, εκ των υστέρων, τον εαυτό μου. Παίζω ξανά και ξανά μια συζήτηση μέσα στο κεφάλι μου κι αναρωτιέμαι πώς θα μπορούσα να την είχα χειριστεί αλλιώς – ή κάνω το ίδιο, απλώς και μόνο για να απολαύσω την ντροπή που νιώθω. Τις περισσότερες φορές αντιλαμβάνομαι πως δεν υπάρχει καμιά λογική αιτία για να ντρέπομαι, όμως συνεχίζω να νιώθω το ίδιο. Έχω στ’ αλήθεια αγωνία για το τι σκέπτονται οι άλλοι για μένα’ (Τζιν, 54 ετών).

‘Συχνά με συγχαίρουν για ότι έχω πετύχει –το μάστερ μου στην επικοινωνία, την επιτυχημένη καριέρα μου στις δημόσιες σχέσεις, εκείνο το παιδικό βιβλίο που έγραψα- όμως εγώ δεν φαίνεται να αποδίδω στον εαυτό μου τα εύσημα που μάλλον δικαιούμαι. Αντίθετα, αυτομαστιγώνομαι για αυτά που θεωρώ πως δεν έκανα καλά, ή που θα όφειλα να είχα κάνει καλύτερα. Υποστηρίζω τόσο ένθερμα τους φίλους μου, αλλά γιατί να μην μπορώ να κάνω το ίδιο στον εαυτό μου;’ (Έβελιν, 35 ετών).       

‘Έχω πει στον άντρα μου να χαράξει στην ταφόπλακά μου το εξής, όταν θα πεθάνω: ‘Προσπάθησε, προσπάθησε, προσπάθησε, προσπάθησε- κι ύστερα πέθανε’ (Σούζαν, 62 ετών).

Έπειτα από χρόνια έρευνας και κλινικής εργασίας, άρχισα να διακρίνω πως τα εξουθενωτικά συμπτώματα, που μοιραζόμουν με τόσες γυναίκες πελάτισσές μου, είχαν τη ρίζα τους σε ένα ψυχολογικό πρόβλημα που ονομάζεται ναρκισσισμός- και ειδικότερα, στον ναρκισσισμό των μητέρων μας… Κατάλαβα πως υπάρχουν μητέρες που έχουν τόσο μεγάλες συναισθηματικές ανάγκες και είναι τόσο απορροφημένες από τον εαυτό τους, που αδυνατούν να δώσουν στις κόρες τους συναισθηματική υποστήριξη και άνευ όρων αγάπη. Και είδα πως οι προβληματικές σχέσεις των πελατισσών μου με τις μητέρες τους, όπως και η σχέση που έχω εγώ με τη δική μου, συνδέονταν ξεκάθαρα με το θέμα του μητρικού ναρκισσισμού» (σελ. 31-33).

Επομένως, η ανασφάλεια και η διαρκής αμφιβολία για τον εαυτό, καθώς και η έλλειψη ικανοποίησης μπορεί να πηγάζουν από την απουσία φροντίδας και αγάπης από τη μητέρα, που δεν είναι παρούσα για να την προσφέρει. Και είναι πολύ πιθανό ούτε η ίδια να την είχε πάρει από τη δική της τη μητέρα. 

Η συγκεκριμένη ειδικός επικέντρωσε το ενδιαφέρον της στη σχέση μητέρας- κόρης, καθώς η μητέρα- νάρκισσος βλέπει την κόρη της, πολύ περισσότερο σε σύγκριση με τον γιο της, «ως αντανάκλαση και προέκταση του εαυτού της, παρά ως μια ξεχωριστή προσωπικότητα με τη δική της ταυτότητα. Ασκεί πίεση στην κόρη της να δρα και να αντιδρά στον κόσμο και στα όσα την περιβάλλουν με τον ακριβή τρόπο που θα το έκανε η μαμά, αντί με έναν τρόπο που να ανταποκρίνεται σε ότι νιώθει η κόρη. Έτσι, η κόρη πασχίζει πάντοτε να βρει τον σωστό τρόπο να ανταποκριθεί, ούτως ώστε να κερδίσει την αγάπη και την αποδοχή της μητέρας. Και δεν αντιλαμβάνεται πως οι συμπεριφορές που θα ευχαριστήσουν τη μητέρα της είναι εντελώς αυθαίρετα ορισμένες, προσδιορισμένες μόνο από αυτά που απασχολούν εγωκεντρικά τη μητέρα της. Το πιο επιζήμιο είναι πως η μητέρα- νάρκισσος δεν αποδέχεται ποτέ την κόρη της απλά και μόνο για αυτό που είναι, πράγμα που η κόρη έχει απελπιστικά ανάγκη, προκειμένου να μεγαλώσει και να γίνει μια γυναίκα σίγουρη για τον εαυτό της» (σελ. 35).           

Ποια είναι τα δέκα κεντριά που συναντώνται στη σχέση ανάμεσα στη μητέρα και την κόρη και συνδέονται με τον ναρκισσισμό της μητέρας;

1. Πιάνετε τον εαυτό σας να πασχίζει διαρκώς να κερδίσει την αγάπη, την προσοχή και την αποδοχή της μητέρας σας αλλά νιώθετε πως ποτέ δεν μπορείτε να την ευχαριστήσετε.

2. Η μητέρα σας δίνει περισσότερη προσοχή στο πως φαίνεται κάτι, παρά στο πώς σας κάνει να νιώθετε.

3. Η μητέρα σας σας ζηλεύει.

4. Η μητέρα σας δεν στηρίζει τις υγιείς εκφράσεις του εαυτού σας, κυρίως όταν αυτές έρχονται σε αντίθεση με τις δικές της ανάγκες ή την απειλούν.

5. Καθετί στην οικογένεια περιστρέφεται γύρω από τη μαμά.

6. Η μητέρα είναι ανίκανη να αισθανθεί πως νιώθουν οι άλλοι.

7. Η μητέρα σας δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα δικά της συναισθήματα.

8. Η μητέρα είναι πάντα επικριτική, απορριπτική και αποδοκιμαστική.

9. Η μητέρα σου σου συμπεριφέρεται σαν σε φίλη, όχι κόρη.

10. Στη σχέση με τη μητέρα δεν υπάρχουν όρια ούτε δοτικότητα.

Karyl McBride. (2018). Υπάρχει χώρος για μένα; Οι περιπέτειες του ναρκισσισμού στην εποχή μας μέσα από τις σχέσεις μάνας- κόρης. Αθήνα: Πορφύρα.