Παθολογικό πένθος

Ποια είναι τα είδη του παθολογικού πένθους;

 

Ποια είναι τα όρια ανάμεσα στο φυσιολογικό και στο παθολογικό πένθος;

Με την πάροδο του χρόνου παρατηρείται μια αύξηση στην αποδεκτή διάρκεια του πένθους. Επίσης, για έναν σημαντικό αριθμό φυσιολογικών από άλλες απόψεις ατόμων, κάποιες πλευρές του πένθους θα συνεχίσουν να υπάρχουν σε όλη του τη ζωή. Κάποιοι άνθρωποι εξακολουθούν να εκδηλώνουν αντιδράσεις πένθους με την ίδια ένταση ακόμα και μετά το πέρας αρκετού χρόνου. Υπάρχουν άνθρωποι που καθηλώνονται στη διεργασία του θρήνου και δεν μπορούν να μειώσουν την ένταση της σχέσης που είχαν με τον μακαρίτη. Κάποιοι βιώνουν υπερβολικό θυμό, ενοχή, αυτομομφή και κατάθλιψη για ιδιαίτερα παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Ένας άνθρωπος που βιώνει μακροχρόνια οδύνη και πένθος μπορεί να αισθάνεται ότι δεν υπάρχει τίποτα στο οποίο μπορεί να ελπίζει και να προσβλέπει και ενδέχεται να συνεχίσει να θρηνεί για την απώλεια που υπέστη ακόμα και μετά από πολλά χρόνια. Πολλά άτομα που έχουν χηρεύσει δεν αποδέχονται ποτέ πλήρως τον θάνατο των συζύγων τους. 

 

«Η παντελής έλλειψη συναισθηματικής εμπλοκής στον θάνατο είναι ένα αντίστοιχο προβληματικό πρότυπο συμπεριφοράς κάποιων πενθούντων, ενώ ενδέχεται ορισμένοι άνθρωποι να μην εκδηλώνουν κανένα απολύτως συναίσθημα ως απόκριση στην απώλεια που υπέστησαν. Δεν αισθάνονται ούτε δυσφορία ούτε κάποιο από τα συνήθη συμπτώματα του πένθους. Αρνούνται τα συναισθήματά τους και μπορεί ακόμα και να εμποδίζουν τους άλλους να αναφέρονται στην απώλεια. Απωθούν τα απειλητικά συναισθήματα καθώς τους είναι ιδιαίτερα επώδυνα και δεν μπορούν να τα αντέξουν. Συνήθως, εκείνοι που παλεύουν με τη χρόνια οδύνη αισθάνονται ιδιαίτερα αδύναμοι να αναλάβουν το τρομαχτικό συναισθηματικό έργο του πένθους. Αντ’ αυτού, μπορεί να εκδηλώνουν μόνιμα συμπτώματα κατάθλιψης, τα οποία κάποιες φορές συγκαλύπτονται από μια πληθώρα σωματικών ενοχλήσεων.

Κατά συνέπεια, ως παθολογικό πένθος μπορεί να οριστεί οποιουδήποτε είδους θρήνος που βρίσκεται πέραν των ορίων της νόρμας. Αν θεωρήσουμε ότι η εκδήλωση πένθους έχει μια κανονική κατανομή, τότε οι συμπεριφορές που βρίσκονται στα άκρα μπορεί να θεωρηθούν μη φυσιολογικές. Έχει υποστηριχθεί ότι υπάρχουν οι ακόλουθες κατηγορίες παθολογικού πένθους:

Καθυστερημένο πένθος- η εμπειρία του πένθους είναι η συνήθης, αλλά απλώς παρουσιάζεται με καθυστέρηση.  

Απόν πένθος- φαίνεται να υπάρχει άρνηση, χωρίς καμία ανοιχτή έκφραση πένθους.

Χρόνιο πένθος- παρατεταμένο πένθος, χωρίς ενδείξεις βελτίωσης, το οποίο χαρακτηρίζεται από υψηλό επίπεδο άγχους και ενοχής.

Ανεπίλυτο πένθος- παρατεταμένο πένθος, αλλά με κάποιες ενδείξεις βελτίωσης.

Ανεσταλμένο πένθος- στο οποίο το άτομο είναι πλήρως ανήμπορο να μιλήσει για την απώλεια.

Σε αντίθεση με τις συνήθεις ψυχολογικές συμβουλές, κάποιοι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι όταν αντιμετωπίζει κάποιον τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, μπορεί να είναι καλύτερο να αποφεύγει να σκέφτεται υπερβολικά το γεγονός και να κάνει διαρκώς προσπάθειες να του προσδώσει κάποιο νόημα. Αυτό μπορεί να ισχύει ιδιαίτερα για τις περιπτώσεις όπου ο νεκρός ήταν νεαρής ηλικίας και η κατανόηση του θανάτου του είναι εξαιρετικά δύσκολη» (σελ. 726-727).

Επίσης, στην περίπτωση ενός αναμενόμενου θανάτου υπάρχει και το προκαταβολικό πένθος, που ακολουθεί το ίδιο μοτίβο των αντιδράσεων που εκδηλώνονται μετά την έλευσή του. Κατά την περίοδο αναμονής, ο άνθρωπος που θα μείνει πίσω έχει την ευκαιρία να αποδεσμευτεί συναισθηματικά από τον ετοιμοθάνατο. Ωστόσο, υπάρχουν και έρευνες που δείχνουν ότι τα άτομα που γνωρίζουν ότι θα χάσουν ένα αγαπημένο τους πρόσωπο συνδέονται ακόμη πιο έντονα  μαζί του, με αποτέλεσμα να είναι πιο δύσκολος ο αποχωρισμός στη συνέχεια.

  

Πηγή:

DiMatteo, R.M. & Martin, L.R. (2011). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας. Εκδόσεις Πεδίο.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.