Επιλεκτική Αλαλία (Μέρος Ά)

Οδηγός γονέων: Πώς να βοηθήσετε ένα παιδί με επιλεκτική αλαλία…

Τα παιδιά με επιλεκτική αλαλία (ΕΑ) είναι ομιλητικά στο σπίτι, αλλά δεν μιλούν σε δημόσια περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένου του σχολείου. Ο εν λόγω οδηγός που τώρα διαβάζετε απευθύνεται σε γονείς και δασκάλους που αναρωτιούνται εάν ένα συγκεκριμένο παιδί έχει (ΕΑ) ή αναρωτιούνται πώς να βοηθήσουν τα παιδιά με (ΕΑ), ώστε αυτά να βρουν τις φωνές τους.

Τι είναι η επιλεκτική αλαλία;

Όταν τα παιδιά δεν μπορούν να μιλήσουν μπροστά σε συγκεκριμένα άτομα ή σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα, μπορεί να έχουν μια διαταραχή άγχους που ονομάζεται επιλεκτική αλαλία (ΕΑ). Ένα κοινό χαρακτηριστικό για τα παιδιά με (ΕΑ) είναι συνήθως να μιλούν και να κουβεντιάζουν πολύ στο σπίτι με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, αλλά να παραμένουν σιωπηλά στο σχολείο. Οι γονείς συνήθως αρχίζουν να παρατηρούν σημάδια (ΕΑ) όταν ένα παιδί είναι τριών ή τεσσάρων ετών. Η διαταραχή μπορεί να μην διαγνωστεί έως ότου τα παιδιά μπουν στην περίοδο της σχολικής ηλικίας, τότε που τα προβλήματα με την ομιλία γίνονται πιο εμφανή.

Ένα παιδί με (ΕΑ) μπορεί να παρακολουθήσει για ένα ολόκληρο έτος ή και περισσότερο μια τάξη χωρίς να μιλήσει ούτε για μια φορά στους δασκάλους, τους συμβούλους ή τους συνομηλίκους του. Συνήθως, τα παιδιά με (ΕΑ) έχουν ήπιους και ευγενικούς τρόπους στο περιβάλλον της τάξης, οπότε η σιωπή τους μπορεί να παρερμηνευθεί ως ντροπή και ως εκ τούτου ποτέ δεν αντιμετωπίζεται ως πιθανό εμπόδιο στη μάθησή τους. Επιπλέον, οι παιδίατροι αρκετές φορές λένε στους γονείς ότι η «συστολή» αυτή που παρατηρούν στο παιδί τους θα περάσει, με αποτέλεσμα να αποθαρρύνουν τους γονείς να αναζητήσουν θεραπεία.

Η επιλεκτική αλαλία μπορεί να προκαλέσει σημαντικές δυσκολίες στη ζωή ενός παιδιού. Μπορεί να επηρεάσει την απόδοση των παιδιών στο σχολείο, τόσο ακαδημαϊκά όσο και κοινωνικά. Μπορεί να αποτρέψει τα παιδιά από το να ζητήσουν βοήθεια εάν τη χρειάζονται, όπως λόγου χάρη να μην πουν στη δασκάλα ότι είναι ανάγκη να πάνε στην τουαλέτα. Επίσης, η (ΕΑ) μπορεί να αποτρέψει τα παιδιά από τη συμμετοχή τους σε πολλές διασκεδαστικές δραστηριότητες που απαιτούν προφορική επικοινωνία ή ακόμη και να χάσουν ημερομηνίες για παιχνίδια, εκδρομές και άλλες δραστηριότητες, αφού αποφεύγουν να επικοινωνούν. Τα καλά νέα είναι ότι με τη σωστή βοήθεια, τα παιδιά με (ΕΑ) μπορούν να βελτιωθούν.

Σημάδια Επιλεκτικής Αλαλίας:

• Το παιδί μιλά ελεύθερα στο σπίτι, αλλά μεταμορφώνεται, εντελώς ή ως επί το πλείστον σε σιωπηλό στο σχολείο ή μπροστά σε αγνώστους

• Αδυναμία να μιλήσει το παιδί ακόμη και σε οικείους ενήλικες (τους γονείς) παρουσία άλλων ατόμων

• Δυσκολία συνομιλίας με συνομηλίκους στο σχολείο

• Φαίνεται σαν «απενεργοποιημένο» ή σαν «παράλυτο» σε κοινωνικές συγκεντρώσεις

• Το παιδί χρησιμοποιεί χειρονομίες, εκφράσεις του προσώπου ή γνέφει για να επικοινωνήσει, αντί να μιλήσει

Καταρρίπτοντας τους μύθους

Η επιλεκτική αλαλία είναι σχετικά σπάνια, οπότε οι άνθρωποι, ακόμη και οι παιδίατροι ή άλλοι ειδικοί, μπορεί να μην την αναγνωρίσουν αμέσως ή να προβούν σε εσφαλμένη διάγνωση πιστεύοντας ότι πρόκειται για αυτισμό ή για διαταραχή επικοινωνίας. Οι άνθρωποι μπορεί επίσης να πιστεύουν λανθασμένα ότι ένα παιδί δεν μιλάει επειδή αυτό είναι ισχυρογνώμων ή «πνεύμα αντιλογίας».

Στην πραγματικότητα, τα παιδιά με (ΕΑ) είναι εξαιρετικά αγχωμένα και δεν μπορούν να μιλήσουν, ακόμη και όταν το θέλουν. Με άλλα λόγια, ένα παιδί με (ΕΑ) δεν αρνείται να μιλήσει, αλλά στην πραγματικότητα ΔΕΝ μπορεί να μιλήσει.

Υπάρχει επίσης μια διαδεδομένη παρανόηση ότι τα παιδιά αυτά δεν μπορούν να μιλήσουν, επειδή σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν βιώσει κάποιο ψυχικό τραύμα. Στην πραγματικότητα, τα παιδιά που σταματούν να μιλούν μετά από μια τραυματική εμπειρία είναι συνήθως σιωπηλά σε όλες τις καταστάσεις, όχι σε συγκεκριμένα κοινωνικά περιβάλλοντα, όπως συμβαίνει με την (ΕΑ).

Τέλος, δεν είναι ασυνήθιστο για τους συγγενείς να πιστεύουν ότι ένα παιδί με (ΕΑ) είναι «απλά ντροπαλό» και ότι θα πάψει να ντρέπεται όταν «θα μεγαλώσει». Αλλά αυτά τα παιδιά είναι πολύ περισσότερο από ντροπαλά… βασικά μοιάζουν σαν να «παγώνουν», εξαιτίας του άγχους τους. Όσο περισσότερο ένα παιδί δεν μιλά κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, τόσο περισσότερο θα συνηθίζει στο να μη μιλά και τόσο πιο δύσκολο θα είναι για το ίδιο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.

 

Θεραπεία

Τα καλά νέα είναι ότι η επιλεκτική αλαλία μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη σωστή φροντίδα. Τα παιδιά με (ΕΑ) ανταποκρίνονται καλύτερα στην Γνωστική Συμπεριφορική θεραπεία (CBT), η οποία εστιάζεται στο να βοηθήσει αυτά τα παιδιά να μάθουν να μιλούν σε νέες συνθήκες, κατά τη διάρκεια νέων δραστηριοτήτων και με νέους ανθρώπους.

Εάν ανησυχείτε ότι το παιδί σας μπορεί να έχει (ΕΑ), θα πρέπει να λάβετε μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση από ειδικό που να καθορίζει επακριβώς τη διάγνωση. Η αξιολόγηση θα πρέπει να εξετάζει συγκεκριμένα τις συνθήκες υπό τις οποίες το παιδί σας μιλά καθώς και που και με ποιους δε μιλά κι επίσης εάν υφίστανται και συνυπάρχουσες καταστάσεις (όπως άλλες διαταραχές άγχους). Μια αξιολόγηση θα αποκλείσει επίσης άλλες διαγνώσεις, όπως μια διαταραχή επικοινωνίας ή γλωσσική διαταραχή, οι οποίες θα μπορούσαν επίσης να προκαλέσουν περιορισμένη ομιλία.

 

Εύρεση της σωστής ομάδας θεραπείας

Τα παιδιά με (ΕΑ) δεν πρέπει ποτέ να πιέζονται για να μιλήσουν. Ο ρυθμός της θεραπείας θα πρέπει να είναι βαθμιαίος και τα παιδιά δεν πρέπει να κληθούν να κάνουν κάτι που είναι πολύ δύσκολο για αυτά. Αντ 'αυτού, η θεραπεία πρέπει να ακολουθεί εξειδικευμένες τεχνικές θεραπείας συμπεριφοράς που ενθαρρύνουν την ομιλία και, στη συνέχεια, να ενισχύουν τις επιτυχημένες εμπειρίες ομιλίας με πολλά αυτοκόλλητα επιβράβευσης που αρέσουν πολύ στα παιδιά καθώς και με άλλα μικρά κίνητρα. Αυτή η μικρή αλλά σημαντική πρόοδος βοηθά τα παιδιά να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και τα προετοιμάζει για μελλοντικές εμπειρίες που προοδευτικά θα γίνονται ακόμη πιο απαιτητικές.

Η εντατική Γνωστική Συμπεριφορική θεραπεία, όπως το πρόγραμμα Brave Buddies℠, αποδείχθηκαν πολύ επιτυχημένα για τη θεραπεία της (ΕΑ). Αντί για συνεδρίες με κλινικούς ψυχολόγους για μία ώρα την εβδομάδα, τα παιδιά σε εντατική ομαδική θεραπεία μπορούν να συμμετέχουν σε ημερήσιες ή εβδομαδιαίες συνεδρίες. Αυτή η συγκεντρωμένη εστίαση βοηθάει στην έναρξη της θεραπείας δίνοντας στα παιδιά ακόμη μεγαλύτερα και πιο άμεσα οφέλη.

 

Θεραπεία που κινείται στον πραγματικό κόσμο

Για να είναι αποτελεσματικό ένα πρόγραμμα θεραπείας, τα παιδιά πρέπει να μάθουν πώς να μιλούν σε καθημερινές καταστάσεις - όχι μόνο στο γραφείο του ψυχολόγου. Αυτό σημαίνει ότι οι κλινικοί ψυχολόγοι πρέπει να μοντελοποιούν τη θεραπεία γύρω από πραγματικές συνθήκες και καταστάσεις. Για παράδειγμα, επειδή τα παιδιά με (ΕΑ) συνήθως δυσκολεύονται να μιλήσουν στο σχολείο, το ομαδικό πρόγραμμα του Brave Buddies πραγματοποιείται σε μια προσομοιωμένη τάξη και ακολουθεί μια τυπική σχολική μέρα, με δραστηριότητες όπως για παράδειγμα μια πρωινή συζήτηση, κάποια θεατρική παρουσίαση ή αφήγηση, καθώς και διάλειμμα για κολατσιό. Αυτό βοηθά τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν τις δεξιότητες ομιλίας που αναπτύσσουν συζητώντας μεταξύ τους όταν επιστρέφουν στην πραγματική τους τάξη. Επίσης, οι «εκδρομές» κατά τη διάρκεια της θεραπείας, σε μέρη όπως το πάρκο ή το κατάστημα παγωτού κτλ, είναι επίσης σημαντικά, επειδή βοηθούν τα παιδιά να κάνουν πρακτική, δηλαδή να μιλούν σε πραγματικές συνθήκες, της πραγματικής ζωής όπου συνήθως θα έμεναν σιωπηλά.

Μαθαίνοντας να αντιμετωπίζετε το άγχος

Είναι σημαντικό όλοι οι άνθρωποι στη ζωή ενός παιδιού να συμμετέχουν στη θεραπεία, επειδή η (ΕΑ) είναι μια διαταραχή στην οποία οι άλλοι προσπαθούν να προσαρμοστούν, πράγμα που μπορεί εν τέλει να έχει αντίθετα αποτελέσματα και να δυσκολέψει τη θεραπεία. Για παράδειγμα, εάν γνωρίζετε ότι το παιδί σας αγχώνεται όταν βρίσκεστε σε ένα εστιατόριο και έχει έρθει η σειρά του για να παραγγείλει, τότε εσείς απαντάτε αυτόματα για το τι θέλει να φάει το παιδί σας. Ενώ η πρόθεσή σας είναι να μειώσετε το άγχος του παιδιού σας, έχετε υπόψη πως αυτό το μοτίβο «διάσωσης» ενισχύει την πιθανότητα να συνεχίσει το παιδί σας να αγχώνεται κάθε φορά που θα πρέπει να πει στο σερβιτόρο τι θα επιθυμούσε να φάει.

Αντί να «σώζετε» το παιδί σας από το άγχος του, εσείς οι γονείς και οι φροντιστές ,μπορείτε να τα βοηθήσετε να μάθουν να αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις μόνα τους ως μέρος του προγράμματος θεραπείας τους. Ο ψυχολόγος του παιδιού σας πρέπει να παρέχει καλές στρατηγικές και συμβουλές για να καταφέρετε μαζί να αντιμετωπίσετε το άγχος. Ενώ το άγχος του παιδιού σας μπορεί να μην μειωθεί εντελώς, η ικανότητά του να ανέχεται και να διαχειρίζεται το άγχος του θα αυξηθεί.

 

Το κλειδί είναι η πρακτική 

Τα παιδιά με (ΕΑ) έχουν εξασκηθεί στο να μην μιλούν. Σκεφτείτε πόσες φορές την ημέρα έχει δεχθεί ερωτήσεις το παιδί σας στο σχολείο που δεν απαντά. Η θεραπεία βοηθά να αντιστραφεί αυτό δίνοντας στα παιδιά την εμπειρία του να μιλούν σε καταστάσεις ακόμη κι όταν αυτά αισθάνονται άγχος. Δεδομένου ότι τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο στο σπίτι από ό, τι με έναν ψυχολόγο, οι γονείς αποτελούν ζωτικό κομμάτι της θεραπείας. Οι ψυχολόγοι πρέπει να διδάξουν στους γονείς πώς να ενισχύσουν τις δεξιότητες που τα παιδιά μαθαίνουν στη θεραπεία. Οι γονείς πρέπει πρώτα οι ίδιοι να μάθουν συγκεκριμένους τρόπους για να ενθαρρύνουν την ομιλία του παιδιού τους και να αναζητήσουν ευκαιρίες για να βοηθήσουν το παιδί τους να συνεχίσει να δημιουργεί όσο το δυνατόν περισσότερες θετικές εμπειρίες ομιλίας.

 

Συνεργασία των γονιών με το σχολείο

Ως μέρος ενός ολοκληρωμένου προγράμματος θεραπείας, είναι εξαιρετικά σημαντικό να συνεργαστείτε με το σχολείο του παιδιού σας. Συχνά, το πρώτο βήμα είναι ως γονείς να εξηγήσετε στους δασκάλους κάποια πράγματα για την (ΕΑ), ώστε να κατανοήσουν τους λόγους που το παιδί σας έχει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά. Να έχετε υπόψη ότι πολλοί εκπαιδευτικοί δεν έχουν ακούσει για τη συγκεκριμένη διαταραχή και η σιωπή ενός παιδιού μπορεί να εκληφθεί ως έλλειψη κατανόησης των μαθημάτων ή χαμηλής νοημοσύνης, ή ότι δεν είναι πρόθυμο να μάθει ή ότι απλά είναι αντιδραστικό. Και όπως ακριβώς οι γονείς, έτσι και οι δάσκαλοι μπορούν να προσαρμοστούν στη σιωπή ενός παιδιού ή να στραφούν σε άλλα παιδιά που απαντούν στις ερωτήσεις τους, κάτι που δε θα βοηθήσει το παιδί σας με (ΕΑ) να βελτιωθεί.

Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να καταλάβουν τι είναι η (ΕΑ) και να επιμορφωθούν προκειμένου να αποκτήσουν όλες εκείνες τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που βοηθούν τα παιδιά με (ΕΑ) να μιλήσουν. Ο ψυχολόγος του παιδιού σας θα πρέπει να σας παρέχει συγκεκριμένες συμβουλές σχετικά με τον καλύτερο τρόπο συνεργασίας σας με το σχολείο. Ενδεχομένως να δοθούν περαιτέρω συμβουλές στους γονείς, ώστε να διαμορφωθεί κάποιο ειδικό πρόγραμμα παρακολούθησης για τα παιδιά του σχολείου με (ΕΑ).

 

Φαρμακευτική αγωγή

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία αποτελεί ιδανική επιλογή για τη θεραπεία της (ΕΑ), αλλά η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να είναι εξίσου χρήσιμη ειδικά για παιδιά με τη διαταραχή της (ΕΑ), τα οποία δεν αποκομίζουν επαρκή οφέλη μόνο με τη Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεία. Οι γονείς θα πρέπει να περιμένουν να δουν αποτελέσματα σχετικά γρήγορα από τη Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεία. Εάν το παιδί δεν παρουσιάζει βελτίωση μετά από ένα μήνα, τότε οι γονείς θα πρέπει να συμβουλευτούν κάποιο παιδοψυχίατρο ο οποίος θα συνταγογραφήσει φάρμακα.

Συνήθως, ένας ψυχίατρος παιδιών και εφήβων θα χρησιμοποιήσει κάποιο τύπο αντικαταθλιπτικού φαρμάκου. Τα SSRI (δηλ. οι επιλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης) είναι αντικαταθλιπτικά φάρμακα πολύ αποτελεσματικά για τις διαταραχές άγχους όπως η (ΕΑ). Σε αντίθεση με τα φάρμακα ταχείας δράσης κατά του άγχους, τα SSRI χρειάζονται αρκετές εβδομάδες για να αποδώσουν και επίσης βοηθούν τα παιδιά να είναι λιγότερο εσωστρεφή καθώς και να συμμετέχουν σε μια μακροπρόθεσμη θεραπεία.

Τα παιδιά μπορεί να υποχρεωθούν να ακολουθήσουν την φαρμακευτική αγωγή έως και 9-12 μήνες, έτσι ώστε να έχουν πλήρη οφέλη από αυτή. Εάν για το παιδί σας απαιτείται να συνταγογραφηθεί φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι ο ψυχολόγος του βρίσκεται σε στενή επικοινωνία με τον ψυχίατρο που του συνταγογραφεί, ώστε να μπορεί να συντονίσει καλύτερα την ψυχοθεραπεία και να παρακολουθεί τον τρόπο με τον οποίο το παιδί σας ανταποκρίνεται. Ο ψυχίατρος που συνταγογραφεί θα πρέπει κατά προτίμηση να είναι ψυχίατρος παιδιών και εφήβων και να είναι εξοικειωμένος και έμπειρος στη θεραπεία παιδιών με (ΕΑ).

 

Πηγή:

Child Mind Institute. (2020). Parents Guide: How to Help a Child with Selective Mutism. Retrieved from https://childmind.org/guide/parents-guide-to-sm/.

 

Ελεύθερη μετάφραση κειμένου: Κουραβάνας Νικόλαος

Επιμέλεια κειμένου: Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, Msc.