Σχολικός εκφοβισμός

Τι είναι ο Σχολικός Εκφοβισμός: χρήση βίας ή απειλών μεταξύ των μαθητών με σκοπό την πρόκληση πόνου και αναστάτωσης ή κοροϊδίας και «διασκέδασης»

Κριτήρια για καθορισμό του εκφοβισμού:

v  Είναι μια επιθετική συμπεριφορά

v  Πραγματοποιείται κατ’ επανάληψη και στη διάρκεια του χρόνου

v  Μέσα σε μια διαπροσωπική σχέση που χαρακτηρίζεται από δυσαναλογία εξουσίας

Τι ΔΕΝ είναι Σχολικός Εκφοβισμός: όταν τα εμπλεκόμενα παιδιά είναι ίσης δύναμης, σωματικής διάπλασης, κοινωνικής θέσης και πολιτισμού, έχουν παρόμοια συναισθηματική αντίδραση (επιθετικότητα/ θυμός/ ένταση και από τις δύο πλευρές και όχι επιθετικότητα από τη μία πλευρά και φόβος- αδυναμία αντίδρασης από την άλλη πλευρά), όταν είναι πειράγματα που προκαλούν γέλιο και διασκέδαση σε όλα τα εμπλεκόμενα παιδιά.

Είδη εκφοβισμού

Ø  Σωματική βία: σωματική επίθεση, χαστούκια, γροθιές, κλοτσιές, σπρωξίματα, τράβηγμα μαλλιών

Ø  Λεκτική βία: λεκτική επίθεση, βρισιές, κοροϊδία, ομοφοβικά σχόλια, χειρονομίες, ταπείνωση με ύβρεις ή εκφοβισμούς, σαρκασμός, ειρωνεία, ψευδείς φήμες

Ø  Συναισθηματική βία: κρυμμένη επιθετικότητα ή εχθρότητα, σκόπιμη απομόνωση, αποκλεισμός και περιθωριοποίηση από ομάδες συνομηλίκων, κρύψιμο βιβλίων ενός μαθητή συστηματικά, σκίσιμο ή πέταμα των βιβλίων και των πραγμάτων του, κλέψιμο αντικειμένων

Ø  Σεξουαλική βία: χειρονομίες, υποβιβασμός με απρεπή αγγίγματα ή κινήσεις, ανεπιθύμητα αγγίγματα, χυδαία γράμματα και εικόνες, πειράγματα

Ø  Ηλεκτρονικός εκφοβισμός: μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, 

μέσω online συνομιλιών (chat rooms), κινητών τηλεφώνων, κλήσεων 

με απειλητικό ή ταπεινωτικό περιεχόμενο

Όλα τα παιδιά μπορούν να παίξουν το ρόλο του θύτη και του θύματος. Ο θύτης μπορεί να γίνει θύμα κάποιων ισχυρότερων ή να γίνει θύμα σε ένα άλλο πλαίσιο.

Κάποια παιδιά που υπήρξαν θύματα σχολικού εκφοβισμού όταν ήταν πιο μικρά μεγαλώνοντας έγιναν θύτες προκαλώντας επεισόδια σχολικού εκφοβισμού.

Βασικά χαρακτηριστικά του θύτη και του θύματος

Θύμα	Θύτης
Χαμηλή αυτοεκτίμηση	Νιώθει ότι έχει ισχύ/ εξουσία
Κοινωνική απομόνωση-  απόσυρση	Κυριαρχική συμπεριφορά
Απώλεια ενδιαφέροντος  για τη ζωή	Συναισθηματική στέρηση-  άγχος
Φόβος, ταραχή, απειλή, θλίψη	Εμπειρίες βίας- κακοποίησης
Ενοχές,  ενοχικά συναισθήματα	Ανασφάλεια, παρορμητισμός,  απόρριψη
Μη επιθετικότητα ή  παθητικότητα	Είναι οξύθυμο, χωρίς  ενσυναίσθηση
Ανασφάλεια, έλλειψη   δυναμικότητας	Αυταρχική/ αντικοινωνική  προσωπικότητα
Αδυναμία υπεράσπισης  του εαυτού	Επιθετικότητα και προς τους  ενήλικες
Απώθηση αναμνήσεων	Βία= μαγκιά
Μη δημοφιλές  άτομο	Αδιαφορία ή παραμέληση από  γονείς
Φοβίες και όνειρα καταδίωξης	Δεν γεννιέται θύτης
Παραβατικές  συμπεριφορές	Αίσθημα ανεπάρκειας-  κατωτερότητας
Έλλειψη εμπιστοσύνης  στους άλλους	Αδυναμία συνεργασίας/  αυτοελέγχου
Νιώθει αδύναμο/ ανίσχυρο	Ανάγκη ελέγχου της ομάδας-  αρχηγός
Ντροπαλό, σιωπηλό, αγχωμένο,   μοναχικό	Αδυναμία διαχείρισης της    ματαίωσης
Φόβος απόρριψης	Δυσκολία έκφρασης  συναισθημάτων
Έλλειψη διεκδικητικότητας	Αδυναμία τήρησης κανόνων- ορίων

Πως θα διαπιστώσετε ότι το παιδί είναι θύμα εκφοβισμού

Συχνά οι μαθητές αποσιωπούν αυτό που τους συμβαίνει επειδή δεν θέλουν να μπλέξουν τους 

γονείς τους ή γιατί ντρέπονται ή φοβούνται κι έτσι υποφέρουν σιωπηλά.

Αν διαπιστώσετε αλλαγές 

στη συμπεριφορά του, 

τότε ίσως το παιδί σας 

θυματοποιείται στο 

σχολείο όταν:

Ø  Γίνεται επιθετικό ή υπερβολικά ανήσυχο, 

ευερέθιστο, νευρικό, αμυντικό

Ø  Έχει ανεξήγητες μελανιές και χτυπήματα, 

δίνει απίθανες, μη πειστικές εξηγήσεις

Ø  Προκαλεί φασαρίες και επιτίθεται στο σπίτι

Ø  Εκφοβίζει ή θυματοποιεί άλλα παιδιά ή τα 

αδέρφια τους

Ø  Φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό του

Ø  Δείχνει ανήσυχο, ιδιαίτερα ευαίσθητο, χάνει την αυτοπεποίθησή του

Ø  Κάνει αδικαιολόγητες απουσίες από το σχολείο ή καθυστερεί να πάει ή αργεί να

 επιστρέψει στο σπίτι ή έχει μειωμένη διάθεση ή αρνείται να πάει στο σχολείο με πρόσχημα 

κάποια αδιαθεσία 

ή αρνείται να συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις, εκδρομές και δραστηριότητες

Ø  Σχεδόν καθημερινά πηγαίνει από διαφορετικό δρόμο στο σχολείο

Ø  Συχνά χάνει τα πράγματά του, έχει σημάδια στο σώμα του ή σκισμένα ρούχα

Ø  Σας ζητά συχνά χρήματα επειδή έχασε τα δικά του

Ø  Έχει εφιάλτες συχνά, κλαίει πριν κοιμηθεί, κλαίει χωρίς να υπάρχει κάποιος εμφανής 

λόγος, εμφανίζει απώλεια όρεξης ή βουλιμία

Ø  Πέφτει η σχολική του επίδοση, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί, δεν έχει κίνητρα 

για μάθηση,  δεν θέλει να τραβά την προσοχή, δεν συμμετέχει μέσα στην τάξη

Ø  Απειλεί να αυτοκτονήσει

     Το παιδί θα πρέπει να καταλάβει ότι αν του συμβεί κάτι, πρέπει να μιλήσει.

     Δεν είναι μόνο του!

     Δεν δέχεται μόνο αυτό τέτοιου είδους συμπεριφορές.

     Πολλά παιδιά πέφτουν θύματα εκφοβισμού από τους συμμαθητές τους.

     Το παιδί θα πρέπει να καταλάβει ότι δε φταίει το ίδιο- Μπορεί να το βοηθήσουν!

     Ο σχολικός εκφοβισμός τραυματίζει ψυχικά το παιδί.

     Ο σχολικός εκφοβισμός δεν προκαλεί γέλιο και δεν γίνεται για πλάκα, προκαλεί πόνο.

***********************************************************************

    Τι πρέπει να κάνει ο γονιός;

·         Όταν διαπιστώσετε ότι το παιδί σας έχει πέσει θύμα βίαιης συμπεριφοράς στο σχολείο 

πρέπει να διερευνήσετε τι ακριβώς έχει συμβεί.

·         Πρέπει να απευθύνεστε στο βασικό καθηγητή/ δάσκαλο του παιδιού σας και 

στο διευθυντή του σχολείου.

·         Συζητήστε το θέμα με άλλους γονείς στο σύλλογο γονέων και κηδεμόνων του σχολείου.

·         Είναι σημαντικό η βία να σταματά εγκαίρως, πρώτον για να μην κλιμακώνεται και 

δεύτερον για να μην αισθάνεται το παιδί ανυπεράσπιστο- αβοήθητο.

·         Είναι σύνηθες το παιδί που γίνεται θύμα σε βίαια επεισόδια να γίνει κι αυτό με τη 

σειρά του θύτης.

***********************************************************************

    Πως χειρίζεται ο γονιός το παιδί;

o   Συζητήστε με τον έφηβο τα συναισθήματα που νιώθει

o   Βεβαιώστε τον ότι δεν ευθύνεται ο ίδιος

o   Σταθείτε δίπλα του, να σας νιώθει κοντά του, όχι όμως με ασφυκτικό τρόπο

o   Διερευνήστε αν γίνεται εύκολος στόχος και ποιοι είναι οι λόγοι, προσπαθήστε να τους 

αλλάξετε. Μήπως δείχνει ιδιαίτερα συνεσταλμένος, παθητικός και εσωστρεφής; Μήπως δεν 

ξέρει να υπερασπίζεται τον εαυτό του; Μήπως πρέπει να του ενισχύσετε την αυτοεκτίμηση 

και αυτοπεποίθησή του;

o   Είναι σημαντικό να μάθει να μη δείχνει ότι φοβάται, στενοχωριέται ή τα χάνει όταν κάποιος 

τον εκφοβίζει. Να βάζει όρια όταν τον ενοχλούν.

o   Να συνεχίζει να προσπαθεί σε κάτι που τον δυσκολεύει αντί να τα παρατάει.

o   Να ενισχύει τη φιλία με άλλους εφήβους που εμπιστεύεται και να τους μιλήσει για αυτό που 

συμβαίνει.

o   Να αποδεχτεί τις διαφορές ή ιδιαιτερότητες του και να καταλάβει ότι η μοναδικότητα του 

καθενός είναι ένα στοιχείο που του δίνει αξία.

o   Να αναγνωρίσει τα θετικά του σημεία και να μάθει να τα προβάλλει αγνοώντας τα κακόβουλα 

σχόλια των θυτών.

o   Ο στόχος είναι να αποκτήσει το παιδί το δυναμικό ώστε να μάθει μόνο του να βάζει όρια στη συμπεριφορά των άλλων και να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά διαφωνίες και αντιπαραθέσεις.

*********************************************************************

    Τι πρέπει να πούμε στο παιδί- θύμα

o   Δεν φταις εσύ. Μην πιστεύεις αυτά που σου λένε, δεν σε χαρακτηρίζουν και δεν σε προσδιορίζουν. Πολλά παιδιά αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους περιστατικά.

o   Μην απαντάς στις κοροϊδίες, μην στεναχωριέσαι για αυτά που σου λένε, δείξε αδιαφορία και ότι δεν σε αγγίζουν. Μην δείχνεις φόβο, γιατί δεν είσαι μόνος.

o   Μπορείς να τους κοιτάξεις στα μάτια και ευγενικά και με σταθερή φωνή να τους 

ζητήσεις να σταματήσουν να σε ενοχλούν.

o   Μίλησε για αυτά που σου συμβαίνουν και συζήτησε όσα σε ενοχλούν.

o   Προσπάθησε να μην κάθεσαι απομονωμένος και να βρίσκεσαι μαζί με φίλους σου.

*********************************************************************

    

     Πώς πρέπει να αντιμετωπίσουν την κατάσταση οι γονείς του παιδιού- θύτη;

o   Να εφαρμόσουν πιο σταθερά και συνεπή όρια στο παιδί, να υπάρχουν κανόνες 

στο σπίτι, 

να μην υπάρχουν συμπεριφορές βίας και κακοποίησης στο σπίτι 

(Δεν χρησιμοποιούμε τη 

σωματική τιμωρία για να συμμορφωθεί το παιδί και να σταματήσει να χρησιμοποιεί 

τη βία, γιατί είναι σαν να ενθαρρύνουμε αυτό που θέλουμε να αποθαρρύνουμε).

o   Να συζητήσουν με το παιδί για αυτό που έχει συμβεί, χωρίς φωνές, τιμωρίες και 

εντάσεις (οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπο και θα πρέπει να διατηρήσουν την 

ψυχραιμία τους)

o   Να εξηγήσουν στο παιδί τις συνέπειες και τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς του 

και να το  ρωτήσουν πώς πιστεύουν ότι ένιωθε το παιδί- θύμα

o   Να είναι συναισθηματικά κοντά στο παιδί και να φροντίζουν τις βιολογικές, 

συναισθηματικές και ψυχολογικές του ανάγκες

o   Να του δίνουν πρωτοβουλίες και ευθύνες, να το ενθαρρύνουν για συμμετοχή 

σε ομάδες και αθλήματα.

o   Να επαινούν το παιδί κάθε φορά που είναι συνεργάσιμο και φιλικό.

o   Να ενθαρρύνουν το διάλογο και τη συζήτηση, την έκφραση συναισθημάτων.

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.