Ο εαυτός κατά τον William James

Σύμφωνα με τον William James, υπάρχουν δύο αντιλήψεις του εαυτού, ο εαυτός ως εγώ ή εμπειρικός εαυτός (Me) και ο εαυτός ως Εγώ ή εαυτός που ασκεί το γνωρίζειν ή καθαρό ego.

Ο εμπειρικός εαυτός ή εγώ περιλαμβάνει όλα όσα ονομάζει το άτομο ως δικά του, δηλαδή όλα όσα μπορεί να αποκαλεί δικά του, αυτά που του ανήκουν και τα οποία έχει καταφέρει να αποκτήσει, εσωτερικά και εξωτερικά. Ο εμπειρικός εαυτός αποτελείται από τον υλικό εαυτό (τα αγαθά), από τον κοινωνικό εαυτό (αυτός που είναι γνωστός στους άλλους) και τον πνευματικό εαυτό (η συνείδηση του ατόμου). Πρόκειται για το υποκειμενικό βίωμα, την εμπειρία του ατόμου, τον εαυτό ως αντικείμενο της εμπειρίας.

Από την άλλη, ο James αναφέρεται στο Εγώ ή τον εαυτό που ασκεί το γνωρίζειν, περιγράφοντας έναν ανώτερο εαυτό, που υπερβαίνει τον εμπειρικό εαυτό. Το Εγώ είναι ο εαυτός ως υποκείμενο της εμπειρίας.

Η διάκριση του James αντιστοιχεί στην περιγραφή του φαινομενικού εαυτού, που συνδέεται με το περιεχόμενο της συνείδησης που σχετίζεται με τον εαυτό και του μεταφυσικού εαυτού, που αντιπροσωπεύει το πρόβλημα της υποκειμενικότητας του συνόλου της συνειδητής εμπειρίας.

Το εγώ ως ένα αντικείμενο της εμπειρίας στηρίζεται στη φαινομενολογία της αυτοσυνείδησης. Οι λέξεις εγώ και εαυτός, στον βαθμό που προκαλούν συναίσθημα και υποδηλώνουν συναισθηματική αξία είναι αντικειμενικοί προσδιορισμοί, δηλαδή όλα τα πράγματα που έχουν τη δύναμη να παράγουν σε ένα ρεύμα συνείδησης ενθουσιασμό ενός συγκεκριμένου είδους. Πρόκειται για μια μορφή βιωματικής ποιότητας της ιδιότητας του εαυτού, που περιλαμβάνει τα φυσικά αντικείμενα, τα πολιτιστικά τεχνουργήματα, τα ανθρώπινα όντα και τις νοητικές διαδικασίες. Με βάση το εγώ, δεν μιλάμε για το σπίτι μας ή το σώμα μας, αλλά μόνο για τις συνειδητές αναπαραστάσεις τους. Θα μπορούσε να περιγραφεί και ως σύνολο του περιεχομένου της συνείδησης που βιώνεται ως αυτοσυσχετιζόμενη. Ο εαυτός μπορεί να γίνει κατανοητός ως ένα υποσύνολο ενός συνόλου όλων αυτών των πιθανών εμπειριών.  

 

Πηγή:

Wozniak, M. (2018). “I” and “Me”: The Self in the context of consciousness. Frontiers in Psychology, 9, 1656. 

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.