Η διαπροσωπική συγγνώμη

Η λέξη ‘συγγνώμη’ στις διαπροσωπικές σχέσεις καθορίζεται ως η στάση των ανθρώπων να μεταστρέφουν αρνητικές σκέψεις, συναισθήματα και πράξεις που έχουν για ένα πρόσωπο που τους έβλαψε σε θετικές σκέψεις, συναισθήματα και πράξεις προς το ίδιο πρόσωπο. Η έννοια της συγχωρητικότητας προσεγγίζεται φιλοσοφικά, νομικά, θεολογικά, ψυχολογικά και παιδαγωγικά, ενώ συνδέεται με την ηθική στις διαπροσωπικές σχέσεις. 

 

Μέσα από έρευνες φαίνεται ότι άνθρωποι που έχουν πληγωθεί βαθιά εξαιτίας αδικιών που διέπραξαν άλλοι, μπορούν να βρουν ανακούφιση μέσα από τη συγχώρεση του θύτη. Επίσης, σε προγράμματα για βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων εφαρμόζονται παρεμβάσεις που στηρίζονται στη συγγνώμη.

Σύμφωνα με τον Ντεριντά, συγγνώμη είναι ένα δώρο που παρέχεται από το θύμα στον θύτη και που οφείλεται αποκλειστικά σε μια εσωτερική διάθεση και βούληση, χωρίς όρους και χωρίς να παίζουν ρόλο τα κίνητρα ή η συμπεριφορά του ατόμου που προξένησε το κακό.

Από την οπτική της φιλοσοφίας, η συγγνώμη είναι «η ικανότητα να υπερβαίνει το άτομο τις αρνητικές σκέψεις και διαθέσεις που έχει για ένα άλλο πρόσωπο που του έχει προκαλέσει κακό, χωρίς να αρνείται στον εαυτό του το δικαίωμα να έχει τις αρνητικές αυτές σκέψεις και διαθέσεις. Επίσης, να προσπαθεί να βλέπει τον εχθρό του με συμπάθεια, φιλανθρωπία και αγάπη.

Από την οπτική της ψυχολογίας, η συγγνώμη ορίζεται ως «η ψυχολογική διαδικασία που συντελείται, όταν ένα άτομο πληγωθεί βαθιά από κάποιο άλλο πρόσωπο και αντί να νιώσει πικρία και να εκδηλώσει οργή και διάθεση αντεκδίκησης, ανακόπτει τα συναισθήματα αυτά μέσα του και παρέχει στον φταίχτη τη χωρίς όρους αποδοχή του ως ανθρώπινης ύπαρξης» (σελ. 26).

Η συγγνώμη οδηγεί το ίδιο το άτομο σε μείωση των αρνητικών συναισθημάτων, όπως είναι ο θυμός, το μίσος, η εχθρότητα, η περιφρόνηση και η λύπη. Πρόκειται για μια αργή διαδικασία, που χρειάζεται χρόνο… Το άτομο που συγχωρεί σταματά να σκέπτεται αρνητικά για τον φταίχτη και δεν ασχολείται με την αντεκδίκηση. Τα αρνητικά συναισθήματα μετατρέπονται σε ουδέτερα. Η συγγνώμη προϋποθέτει την πρόθεση του ατόμου για πρόκληση του κακού. Η προσβολή μπορεί να είναι φυσική, ηθική ή συναισθηματική, προκαλώντας παρατεταμένη αρνητική ψυχική κατάσταση. Η συγγνώμη θα πρέπει να αποφασίζεται ελεύθερα και δεν επιβάλλεται.

Όσον αφορά την ψυχολογική διαδικασία της συγγνώμης, είναι σημαντικό το άτομο να αναγνωρίσει τις αρνητικές ψυχολογικές συνέπειες της προσβολής ή αδικίας που βίωσε. Το άτομο μετά την προσβολή βιώνει ένα σύνολο από αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως οργή, αυτοαμφιβολία, ψυχικός πόνος, πικρία της αδικίας και έμμονη ιδέα ή πάθος και μια διάθεση αντεκδίκησης. Το άτομο νιώθει την ανάγκη να βρει κάποια λύση στο πρόβλημα, έτσι ώστε να σταματήσει να βιώνει τις οδυνηρές συνέπειες που του προκάλεσε. Στη συνέχεια οδηγείται στη συγγνώμη με σκοπό την αποκατάσταση της ψυχικής γαλήνης. Είναι ένας τρόπος απελευθέρωσης από τη μνησικακία. Η συγγνώμη δεν σημαίνει απαραίτητα την εφαρμογή στρατηγικών συμφιλίωσης.

 

Πηγή:

Κακαβούλης, Α.Κ. 1998. Η συγγνώμη στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ψυχοπαιδαγωγική θεώρηση. Ελληνικά Γράμματα.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.