Η Θεωρία του Πνευμονογαστρικού νεύρου (The Polyvagal Theory)

Η έρευνα, αλλά και η εμπειρία, δείχνουν ότι οι ραγδαίες κοινωνικές εξελίξεις και τα δυσμενή βιώματα της ζωής έχουν αντίκτυπο στην σωματική και την ψυχική υγεία τεράστιων τμημάτων του παγκόσμιου πληθυσμού. Κάποιες από τις συνέπειες είναι οι εξής παρακάτω: συναισθηματικές διαταραχές, ακουστική υπερευαισθησία, δυσκολίες μάθησης και προσοχής, άγχος κοκ, κι ενώ οι παραδοσιακές θεραπευτικές προσεγγίσεις βοηθούν κάποιους, άλλοι που είναι στο φάσμα του αυτισμού ή σε άλλες καταστάσεις όπως ΔΕΠΥ ή μετα-τραυματικό στρες (PTSD), εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση για την επιστήμη. 

 

Η Θεωρία του Πνευμονογαστρικού νεύρου ή η «επιστήμη της αίσθησης ασφάλειας», αποτελεί μια από τις σημαντικές ερευνητικές εξελίξεις που μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τις προκλήσεις μας, προσφέροντάς μας ένα θεμελιώδες πλαίσιο υποστήριξης χωρίς επεμβατικούς τρόπους. Μπορεί να έχει αντίκτυπο εσωτερικά, δηλαδή στο πώς νιώθουμε και τι σκεφτόμαστε, αλλά και εξωτερικά, στο πώς συνδεόμαστε με τους άλλους και τον κόσμο γύρω μας.

Ιδανικά, μπορούμε:

Ø  Να νιώθουμε καλύτερα, απαντώντας αποτελεσματικά στις προκλήσεις της ζωής (ανταπόκριση αντί για αντίδραση), αντικαθιστώντας τη συναισθηματικά φορτισμένη αντιδραστικότητα με ελεγχόμενη ανταπόκριση και ψυχική ανθεκτικότητα.

Ø  Να σκεφτόμαστε καλύτερα, αυξάνοντας τις πιθανότητες για πρόσβαση στην ανώτερη μάθηση και τη γνώση. Μαθαίνουμε να διατηρούμε σημαντικά γεγονότα και έννοιες που μας δίνουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και κοινωνική συνεισφορά.

Ø  Να συνδεόμαστε καλύτερα, χτίζοντας θετικές κοινωνικές σχέσεις που θα βασίζονται στην ειλικρίνεια. 

 

Τα τελευταία χρόνια έχουν λάβει χώρα σπουδαίες επιστημονικές εξελίξεις που μας έχουν βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την λειτουργία του νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου. Έτσι, πλέον γνωρίζουμε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος διακρίνεται από μια ικανότητα που ονομάζεται «νευροπλαστικότητα», δηλαδή είναι σε θέση να αλλάζει ως απόκριση στην διέγερση. Οι εξελίξεις στον επιστημονικό τομέα βοήθησαν τον Δρ. Stephen Porges, να αναπτύξει την «θεωρία του Πνευμονογαστρικού νεύρου», εστιάζοντας στο τι συμβαίνει στο σώμα και το νευρικό σύστημα και εξηγώντας πώς η αίσθηση της ασφάλειας ή της απειλής ή του κινδύνου, μπορεί να επηρεάσει την συμπεριφορά μας. Με άλλα λόγια, η «θεωρία του Πνευμονογαστρικού νεύρου» παρέχει το επιστημονικό εκείνο πλαίσιο που μέσω μη επεμβατικών τρόπων, μπορεί να βοηθήσει ως προς την αλλαγή και την βελτίωση του τρόπου με τον οποίο αισθανόμαστε, σκεφτόμαστε και συνδεόμαστε με τους άλλους.

Το πνευμονογαστρικό νεύρο είναι ο συνδετικός κρίκος που ενώνει το μυαλό και το σώμα, και αποτελεί το μακρύτερο νεύρο στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, που εκτείνεται από το εγκεφαλικό στέλεχος μέχρι το κόλον. Είναι το κέντρο εσωτερικού ελέγχου μας, που επιτρέπει στον εγκέφαλο να παρακολουθεί και να λαμβάνει πληροφορίες που σχετίζονται με πολλές από τις σωματικές μας λειτουργίες.  Επιπροσθέτως, το πνευμονογαστρικό νεύρο είναι υπεύθυνο για την ρύθμιση πολλών κρίσιμων παραμέτρων της ανθρώπινης φυσιολογίας, όπως λόγου χάρη, της αρτηριακής πίεσης, των παλμών της καρδιάς, της ομιλίας, της πέψης, της εφίδρωσης κ.α. Μέσω της νευροαντίληψης, το σώμα λαμβάνει πληροφορίες, ενώ το πνευμονογαστρικό νεύρο επεξεργάζεται τα σήματα και τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος γύρω μας, καθορίζοντας πώς θα αντιδράσουμε μέσω των παρακάτω τριών φυσιολογικών καταστάσεων:

1)    Παρασυμπαθητική/κοιλιακή κατάσταση: αποτελεί την κατάσταση εκείνη που είναι επικεντρωμένη στον «πραγματικό εαυτό» μας, όπου συμβαίνει όλη η κοινωνική αλληλεπίδραση, η σύνδεση και η γνώση.

2)   Συμπαθητική κατάσταση: όπου υφίσταται το αίσθημα απειλής ή κινδύνου και η ανάγκη είτε «πάλης», είτε «φυγής» (fight or flee) από μια κατάσταση προς αναζήτηση ασφάλειας.

3)   Ραχιαία κατάσταση: όπου υφίσταται «πάγωμα» (freeze), όταν αισθανόμαστε ότι η ζωή μας απειλείται τόσο άμεσα που ακινητοποιούμαστε. 

 

Πώς αναπτύσσονται το μυαλό και το σώμα;

Η ανάπτυξη επέρχεται σταδιακά, καθώς οι υψηλότερες εγκεφαλικές δεξιότητες αναπτύσσονται, αφού τεθούν σε μια σταθερή αισθητηριακή και συναισθηματική βάση. Κάποιες όμως φορές το αισθητηριακό θεμέλιο δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως, ενώ άλλοτε η συναισθηματική μας ρύθμιση κλονίζεται από τις αλλαγές που συμβαίνουν στην ζωή μας και τότε αυτό που συμβαίνει είναι να μην «λειτουργούμε» καλά. Όταν μιλούμε για υψηλότερες εγκεφαλικές δεξιότητες ή λειτουργίες, εννοούμε την μάθηση, την επικοινωνία και την εστίαση/συγκέντρωση, κι αυτές εξαρτώνται από το πόσο καλά μπορούμε να επεξεργαστούμε τις εισερχόμενες πληροφορίες, δηλαδή τα ερεθίσματα που δεχόμαστε από το περιβάλλον γύρω μας τόσο σε αισθητηριακό, όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο.

Πιστεύεται ότι το άτομο με την καθοδήγηση από ειδικούς μπορεί να εκπαιδεύσει το νευρικό του σύστημα, προκειμένου να είναι πιο συνειδητοποιημένο, ρυθμισμένο κι ανθεκτικό, ούτως ώστε να αισθάνεται ασφαλές, χαρούμενο και υγιές και να ανταποκρίνεται πιο αποτελεσματικά στις προκλήσεις της ζωής. Για την επίτευξη αυτών των αποτελεσμάτων, κάποιες από τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι προγράμματα μουσικής, κίνησης, αναπνοής, διαλογισμού, γλωσσικών ασκήσεων που θρέφουν το νευρικό σύστημα, επιτρέποντας διαρκείς και ουσιαστικές αλλαγές στην ψυχοσωματική κατάσταση επιφέροντας βελτίωση στην ποιότητα της ζωής. Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επισκεφτείτε την σελίδα: polyvagalinstitute.org.

 

Πηγή:

Polyvagal Theory Explained: The Science of Feeling Safe - Unyte Integrated Listening

 

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.