ευΨυχία- ΘΕΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ- Παπαδοπούλου Ελένη- Κουραβάνας Νικόλαος: Το παιδί μου θέλει να αυτοκτονήσει…

Τι μπορώ να κάνω για να το σώσω;

Ο Σεπτέμβριος είναι ένας δύσκολος μήνας από όλες τις απόψεις, καθώς μικροί και μεγάλοι ερχόμενοι από το χαλαρό πρόγραμμα των διακοπών του Αυγούστου, προσπαθούν να προσαρμοστούν σε μια καθόλου χαλαρή πραγματικότητα. Οι μεν στην ρουτίνα και τις απαιτήσεις του σχολείου και οι δε στην ρουτίνα και τις απαιτήσεις της εργασίας τους, που οπωσδήποτε προϋποθέτουν ένα πιο αυστηρό πρόγραμμα που συνήθως συνεπάγεται περισσότερο άγχος και/ή στρες. Ίσως, όχι τυχαία, η 10^η Σεπτεμβρίου έχει επιλεγεί από τον Π.Ο.Υ. ως η παγκόσμια ημέρα πρόληψης της αυτοκτονίας. Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε το θέμα σχετικά με την αυτοκτονία παιδιών και εφήβων. Θα πρέπει όμως να ξεκαθαρίσουμε ότι οι συμβουλές που περιλαμβάνονται σε αυτό το άρθρο σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την ψυχοθεραπεία, απλώς αποσκοπούν στο να ενημερωθούν οι γονείς και να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με την αυτοκτονία και το πώς να δημιουργήσουν ένα ασφαλές περιβάλλον για ένα παιδί που βρίσκεται σε κίνδυνο.

Στο σημείο αυτό θα παραθέσουμε λίγα στατιστικά στοιχεία για να αντιληφθούμε καλύτερα το μέγεθος του προβλήματος. Η αυτοκτονία στις μέρες μας αποτελεί ένα ζήτημα που έχει αποκτήσει παγκόσμιες διαστάσεις, καθώς σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. , περίπου κάθε 40 δευτερόλεπτα κάποιος άνθρωπος αυτοκτονεί, ενώ υπολογίζεται ότι οι απόπειρες που δεν επιφέρουν το θάνατο είναι 20 φορές συχνότερες. Μάλιστα, τα τελευταία 45 χρόνια, οι δείκτες αυτοκτονίας παγκοσμίως έχουν αυξηθεί κατά 60%. Επίσης, η αυτοκτονία συγκαταλέγεται μεταξύ των τριών κύριων αιτιών θανάτου για τις ηλικίες μεταξύ 15 – 44 ετών, τόσο στους άνδρες, όσο και στις γυναίκες. Για τις χώρες των Ευρωπαϊκών χωρών εκτιμάται ότι οι αυτοκτονίες κάθε χρόνο ξεπερνούν τους θανάτους που οφείλονται σε τροχαία ατυχήματα (odigos_sxoleia_new_2.pub (klimaka.org.gr).

Όσον αφορά στα παιδιά-εφήβους, καταρχάς θα πρέπει να αναφέρουμε ότι αυτοκτονίες μπορούν να συμβούν ανεξαρτήτως κοινωνικο – οικονομικού στρώματος και ενώ τα κορίτσια υπερτερούν αριθμητικά στις απόπειρες αυτοκτονίας, τελικά το ποσοστό αυτοκτονιών είναι υψηλότερο για τα αγόρια. Το ηλικιακό φάσμα όπου σημειώνονται αυτοκτονίες με μεγαλύτερη συχνότητα είναι μεταξύ 15 και 24 ετών για τον ανδρικό φύλο. Κατά την περίοδο της εφηβείας παρατηρούνται «αυτοκτονικά ισοδύναμα», δηλαδή συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο την σωματική ακεραιότητα και τη ζωή του εφήβου, δίχως όμως να υφίσταται συνειδητή επιθυμία θανάτου. Κάποια παραδείγματα είναι η κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ, η επικίνδυνη οδήγηση οχημάτων χωρίς δίπλωμα κοκ (Propago.gr).

Συνεπώς, τα στοιχεία δείχνουν ότι θα πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά το ζήτημα κι όσο καλύτερα είμαστε ενημερωμένοι, τόσο καλύτερα μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε. Έτσι, οι γονείς θα πρέπει να είναι καταρχάς παρατηρητικοί, ανοικτοί ως προς την επικοινωνία με το παιδί τους και διαθέσιμοι για να παράσχουν την απαραίτητη υποστήριξη και βοήθεια μειώνοντας τον κίνδυνο τραυματισμού από απόπειρα αυτοκτονίας και/ή προλαμβάνοντας την αυτοκτονία.

Αν, λοιπόν, το παιδί σας έχει εκφράσει σκέψεις γύρω από την αυτοκτονία ή αν έχει αποπειραθεί, τότε υπάρχουν κάποιες ενέργειες που μπορείτε να κάνετε για να διαμορφώσετε ένα ασφαλέστερο περιβάλλον. Αν για πρώτη φορά το παιδί σας, σας εκμυστηρεύεται ή σας απειλεί ότι σκοπεύει να αυτοκτονήσει, τότε μη διστάσετε να καλέσετε το προσωπικό σας γιατρό και να αναφέρετε τι συμβαίνει. Το παιδί σας βλέποντας να κάνετε κάτι τέτοιο, θα αντιληφθεί ότι παίρνετε στα σοβαρά τις απειλές του κι ότι πλέον δικαιολογείστε στο να αυξήσετε την εποπτεία και την παρακολούθησή του. Από την άλλη κι εσείς θα επωφεληθείτε ως προς το πώς να χειριστείτε καλύτερα την κατάσταση.

Οπωσδήποτε, οι απειλές για αυτοκτονία μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τους γονείς, αλλά οι γονείς δε θα πρέπει να πέσουν στην παγίδα μακροσκελών και μακροχρόνιων συζητήσεων για την αυτοκτονία. Αυτό είναι δουλειά του ψυχιάτρου και του ψυχολόγου που θα ξεκινήσει άμεσα να παρακολουθεί το παιδί. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να αποφύγουν τις λογομαχίες, ούτως ώστε να διασφαλίσουν ένα ήρεμο και ασφαλές περιβάλλον.

Το παιδί σας, ίσως να σας ζητήσει να απουσιάζει από το σχολείο. Μην δεχθείτε μια τέτοια συμπεριφορά και μην καλύψετε τυχόν απουσίες του, γιατί δε θα μάθει ότι οι πράξεις του έχουν συνέπειες, με αποτέλεσμα να επαναλάβει και να ενεργήσει με παρόμοιο τρόπο στο μέλλον.

Ως προς το πρακτικό κομμάτι τώρα. Αφαιρέστε ή κλειδώστε όλα τα αιχμηρά αντικείμενα όπως ξυράφια, ψαλίδια, τσιμπιδάκια, βελόνες, μαχαίρια, εργαλεία κοπής κοκ. Απομακρύνετε εκτός από αιχμηρά αντικείμενα επίσης, σχοινιά, κορδόνια ή ακόμη και σεντόνια, τα οποία είναι ευκολότερο να χρησιμοποιηθούν σαν σχοινί. Επίσης, εύφλεκτα υγρά ή υγρά όπως κόλλες, βερνίκια, διαλυτικά, χρώματα κ.α. των οποίων η κατάποση χρησιμοποιείται ως τρόπος απόπειρας αυτοκτονίας. Ακόμη, τα φάρμακα, είτε συνταγογραφούμενα είτε όχι, θα πρέπει να φυλάσσονται σε κουτί που κλειδώνει ή ακόμη καλύτερα σε χρηματοκιβώτιο, διασφαλίζοντας ότι το κλειδί θα παραμένει πάντα στην κατοχή του γονέα κι ότι το παιδί σε καμία περίπτωση δε θα έχει πρόσβαση σε αυτό. Αν το παιδί σας παίρνει ήδη φάρμακα, φροντίστε ώστε να του τα χορηγεί ο ένας από τους δυο γονείς και να μην μένει όλο το κουτί των φαρμάκων έξω, αλλά μόνο το χάπι, δηλαδή η δόση της κάθε μέρας. Έχετε επίσης, πάντα δίπλα στο σταθερό τηλέφωνο τον αριθμό του κέντρου δηλητηριάσεων για να τηλεφωνήσετε άμεσα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Αν κάποιος γονέας έχει στην κατοχή του κάποιο όπλο, τότε θα πρέπει μαζί με τα φάρμακα να φυλάσσεται κι αυτό στο χρηματοκιβώτιο.

Καλό είναι να πάρετε το κλειδί του δωματίου του παιδιού σας για να μπορείτε να ελέγχετε τι κάνει κι αν είναι καλά ανά πάσα στιγμή, ακόμη και κατά τη διάρκεια της νύχτας. Εξασφαλίστε ότι όλα τα παράθυρα και οι πόρτες στο σπίτι πριν κοιμηθείτε είναι κλειδωμένα. Εάν το παιδί σας γίνει επιθετικό απέναντί σας κι αρχίσει να σας χτυπά, μην το χτυπήσετε για να το κάνετε να σταματήσει, αλλά συγκρατήστε το με τέτοιο τρόπο που να μην μπορεί να βλάψει εσάς ή τον εαυτό του και προσπαθήστε να το ενθαρρύνετε να χρησιμοποιήσει τις δεξιότητες και τις τεχνικές που έχει μάθει στην προσωπική του ψυχοθεραπεία με τον ψυχολόγο και τον ψυχίατρό του. Αναλόγως με το παιδί ή την περίσταση, κάποιες φορές οι βαθιές εισπνοές και η αντίστροφη μέτρηση βοηθούν στην ρύθμιση τους άγχους κατά τη διάρκεια της κρίσης. Ίσως, βοηθηθεί το παιδί με το να εστιάσει σε ένα σημείο και να πει φωναχτά γιατί είναι αναστατωμένο. Μερικές φορές, το να δώσετε στο παιδί σας μια παγοκύστη ή να το πιτσιλίσετε το πρόσωπό του με πολύ κρύο νερό μπορεί να βοηθήσει, εάν φυσικά είναι πρόθυμο να δεχτεί αυτή την τεχνική.

Μια δυνατή και μεγάλη αγκαλιά από τον γονιό μπορεί να φανεί εξίσου αποτελεσματική. Μετά την αποκλιμάκωση της έντασης, η ήρεμη και καθησυχαστική επικοινωνία μπορεί να φανεί ακόμη πιο χρήσιμη.

Γενικά, μην επιτρέψετε στο παιδί σας να βγει μόνο του από το σπίτι, αλλά εξηγείστε του ότι θα πρέπει να βγείτε μαζί έξω και μην το αφήνετε ποτέ μόνο του στο σπίτι. Αν είναι μεγάλη ανάγκη να φύγετε, πάρτε το μαζί σας, έστω κι αν σκοπεύετε να λείψετε για πολύ λίγο. Φροντίστε το παιδί σας να συνοδεύεται από και προς το σχολείο ή σε άλλες του δραστηριότητες.

Σε μια τόσο δύσκολη περίοδο, συνήθως οι γονείς σκέφτονται ότι για να κάνουν το παιδί να αποσπαστεί ή να ξεχαστεί από τις αυτοκτονικές ιδέες του, θα ήταν καλό να προσθέσουν στο πρόγραμμά του κάποιες διαφορετικές δραστηριότητες ή πιο διασκεδαστικές. Μην κάνετε κάτι τέτοιο! Στόχος είναι να μην συνδέσει το παιδί τον αυτοκτονικό ιδεασμό του με τη λήψη ιδιαίτερης προσοχής.

Προσπαθήστε να ενισχύσετε τη δική σας ενεργητική ακρόαση, ενθαρρύνοντας το παιδί σας να επικοινωνεί πιο αποτελεσματικά μαζί σας, δίχως να το κρίνετε, αλλά παρέχοντας πολλή αγάπη κι ενσυναίσθηση. Η ψυχοθεραπεία αποτελεί το κλειδί που θα βοηθήσει το παιδί/έφηβο να εξαλείψει τις απειλητικές για την ζωή του σκέψεις και συμπεριφορές. Σιγά σιγά, και μέσα στο θεραπευτικό πλαίσιο και σε συνδυασμό με το ήρεμο περιβάλλον στο σπίτι, το παιδί θα αυξήσει την ψυχική του ανθεκτικότητα και την ικανότητά του να αυτό-συγκρατείται και να έχει έναν καλύτερο έλεγχο των συναισθημάτων του. Ο ρόλος των γονιών είναι συνεπικουρικός στην ψυχοθεραπεία και εξαιρετικά σημαντικός για τη διατήρηση της ασφάλειας κι ενός κλίματος ηρεμίας και θαλπωρής που θα οδηγήσει σε γρηγορότερη αποκατάσταση (How to Secure the Environment for a Suicidal Teen | Psychology Today).

Παρακάτω παρατίθενται κάποια χρήσιμα τηλέφωνα και ιστοσελίδες στα οποία μπορείτε να βρείτε πληροφορίες σχετικά με τις σκέψεις ή απειλές για αυτοκτονία:

Δίνοντας έμφαση στον τομέα της πρόληψης και της έγκαιρης αντιμετώπισης «Το Χαμόγελο του Παιδιού» λειτουργεί:

την Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056, η οποία είναι διαθέσιμη πανελλαδικά, 24ώρες το 24ωρο, 365 ημέρες τον χρόνο. Στελεχωμένη αποκλειστικά από εξειδικευμένους Κοινωνικούς Λειτουργούς και Ψυχολόγους παρέχει δωρεάν και με σεβασμό στο απόρρητο την απαραίτητη ψυχοσυναισθηματική υποστήριξη σε κάθε παιδί και ενήλικα που αναζητά διέξοδο και βοήθεια.

Την εφαρμογή Chat 1056, ένα νέο τρόπο επικοινωνίας για να αισθάνονται παιδιά και νέοι την ασφάλεια να επικοινωνούν με γραπτά μηνύματα, συμμετέχει στην πλατφόρμα CyberTipline του Εθνικού Κέντρου για τα Εξαφανισμένα και θύματα εκμετάλλευσης παιδιά (NCMEC) η οποία αποτελεί το Διεθνές Κεντρικό Σύστημα Αναφοράς για τη διαδικτυακή εκμετάλλευση παιδιών.

Live Διαδικτυακές Εκπομπές «ΡΩΤΑ ΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ» με διάφορες θεματικές, συμπεριλαμβανομένου και του φαινόμενου της Αυτοκτονίας. Βρείτε στο διαδίκτυο και παρακολουθήστε το «ΡΩΤΑ ΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ» με τίτλο «Αυτοκτονίες Εφήβων. Μπορούμε να τις προλάβουμε;»