Καταρχάς, αν όχι όλοι, οι περισσότεροι, γνωρίζουμε τι είναι οι Πανελλαδικές Εξετάσεις για την εισαγωγή των μαθητών/τριών του Λυκείου στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας. Αυτό που ίσως δεν είναι οικείο στους περισσότερους είναι ο ψυχολογικός όρος «αντιγεγονική σκέψη». Σε περίπτωση αποτυχίας στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, δηλαδή όταν κάποιος/α μαθητής/τρια δεν καταφέρει να εισαχθεί σε κάποιο ΑΕΙ ή ΑΤΕΙ ή όταν εισέρχεται τελικά σε κάποια Σχολή που δεν αποτελεί την πρώτη προτίμηση, τότε οι αρνητικές σκέψεις κυριαρχούν και κατακλύζουν το άτομο με έναν εξαιρετικά ιδιάζοντα τρόπο.
Συνήθως το άτομο σκέφτεται ότι έφταιγε ένα και μόνο λάθος μιας απάντησης κάποιας ερώτησης κι έτσι ασυναίσθητα οι υποψήφιοι αυτής της κατηγορίας επιδίδονται σε αυτό που ονομάζεται αντιγεγονική σκέψη, δηλαδή, αρχίζουν να φαντάζονται τι θα συνέβαινε αν απαντούσαν διαφορετικά σε αυτή την ερώτηση. Δίνουν βαρύνουσα σημασία σε μία και μόνο ερώτηση και θεωρούν ότι ήταν αυτό το λάθος της συγκεκριμένης ερώτησης που τους στέρησε την επιτυχία. Η σκέψη τους καθώς οι μέρες περνούν γίνεται εμμονική σχετικά με το τι θα είχε συμβεί αν δεν είχαν απαντήσει λάθος σε αυτή την ερώτηση, υποβαθμίζοντας τη σημασία των άλλων ερωτήσεων ή τη σημασία των λαθών που έκαναν σε άλλες ερωτήσεις. Με απλά λόγια, θα ταίριαζε η φράση «βλέπουν το δέντρο και χάνουν το δάσος» (Aronson, 2020).
Θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η αντιγεγονική σκέψη έχει πολύ μεγάλη επίδραση και επιρροή στις συναισθηματικές αντιδράσεις των υποψηφίων και ουσιαστικά δίνουν έμφαση σε ένα λάθος και απογοητεύονται βάζοντας παρωπίδες στον ίδιο τους τον εαυτό σχετικά με το τι έφταιξε και τελικά δεν μπορέσανε να αποδώσουνε με τον τρόπο που θα θέλανε. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι η αξιολόγηση της επίδοσης ή της απόδοσής και το να βρεθεί «τι πήγε στραβά» έχει εξαιρετική σημασία, καθώς αν οι υποψήφιοι καταφέρουν να δουν και να εντοπίσουν τα λάθη τους, τότε έχουν πολλές πιθανότητες να μην τα επαναλάβουν στο μέλλον. Επιπροσθέτως, η μετατροπή της σκέψης σε εμμονική, επαναλαμβάνοντας μέσα στο μυαλό τη φράση: «τι θα είχε συμβεί αν…», «Αν…απαντούσα διαφορετικά…», «Αν… κάτι έκανα διαφορετικά…», προϋποθέτει σπατάλη πολλής σκέψης και πολλής ψυχικής ενέργειας σε κάτι το οποίο ούτως ή άλλως δεν θα μπορούσε να αποτραπεί ή να αλλάξει… Οπότε, σε τι βοηθά όλη αυτή η συλλογιστική της προσκόλλησης σε ένα συμβάν του παρελθόντος;
Βεβαίως, είναι δύσκολο να δεχτεί κάποιος ότι μια στιγμή, με μια απίστευτα μικρή διάρκεια δεν αλλάζει, κι αυτό σχετίζεται με τη δυσκολία διαχείρισης της ματαίωσης ενός γεγονότος που επέδρασε με έναν αρνητικό τρόπο στη ζωή μας. Έτσι, το άτομο επιδίδεται σε αυτό που η ψυχολογία αποκαλεί ως «μηρυκασμό», δηλαδή επικεντρώνεται ξανά και ξανά στα αρνητικά πράγματα της ζωής του, και αυτό σύμφωνα με τους Lyubomirsky, Layus et al., (2015), συμβάλλει στην κατάθλιψη. Οπότε, δεν χρειάζεται και ούτε χρησιμεύει σε κάτι το να αναμοχλεύει κανείς διαρκώς γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν και είχαν αρνητικές συνέπειες όπως μια κακή βαθμολογία σε ένα διαγώνισμα, διότι επίσης το να αφιερώνουμε τόση ενέργεια και τόσο χρόνο από τη ζωή μας σε παρελθοντικά γεγονότα, μας αποτρέπει από το να διαχειριστούμε καλύτερα τις επόμενες κινήσεις μας και το τι θα κάνουμε στο μέλλον, τι στόχους θα θέσουμε.
Σίγουρα μια αποτυχία μας επηρεάζει, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε να ξανά προσπαθήσουμε αν το θέλουμε τόσο πολύ ή να κάνουμε κάποιες άλλες επιλογές. Πάντοτε έχουμε επιλογές και θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι μπορούμε να φτάσουμε στο στόχο μας και από διαφορετικούς δρόμους. Δεν υπάρχει μονάχα ένας δρόμος που μπορεί να μας οδηγήσει εκεί που θέλουμε. Έτσι, αντί να μηρυκάζουμε, καλό είναι να αφιερώσουμε τον χρόνο και την ενέργειά μας για να δούμε τι δυνατότητες έχουμε στη διάθεσή μας προκειμένου να κάνουμε σοφές επιλογές και να μην επαναλάβουμε τις αστοχίες ή τα λάθη μας.
Πηγές:
Aronson, E. Et al. (2020). Κοινωνική ψυχολογία. Τζιόλας.
Lyubomirsky, S., Layous, K., et al., (2015). Thinking about rumination: The scholarly contributions and intellectual legacy of Susan Nolen Hoeksema. Annual Review of Clinical Psychology, 11, 1-22.
Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου