Έχετε ακούσει ποτέ για το φαινόμενο Dunning-Kruger; Το φαινόμενο αυτό πήρε το όνομά του από δυο ερευνητές κοινωνικούς ψυχολόγους, τους David Dunning και Justin Kruger, οι οποίοι και το περιέγραψαν πρώτοι. Τι ακριβώς όμως είναι αυτό το φαινόμενο; Λοιπόν, στην αρχική τους μελέτη οι ερευνητές αυτοί πραγματοποίησαν κάποιες έρευνες όπου οι συμμετέχοντες που σημείωσαν τη χαμηλότερη βαθμολογία σε τεστ γραμματικής, χιούμορ και λογικής, έτειναν επίσης, να υπερεκτιμούν σε υπερβολικά μεγάλο βαθμό το πόσο καλή ήταν η απόδοσή τους.
Μάλιστα, σε ένα πείραμα, οι Dunning και Kruger, ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να αξιολογήσουν κάποια αστεία. Κάποιοι από τους συμμετέχοντες ήταν εξαιρετικά ανεπαρκείς στο να καθορίσουν τι θα έβρισκαν σαν αστείο οι άλλοι, ωστόσο περιέγραψαν τον εαυτό τους ως εξαιρετικούς κριτές του χιούμορ. Οι Dunning και Kruger, διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι με χαμηλές ικανότητες, δεν έχουν μόνο χαμηλές επιδόσεις, αλλά επίσης, ότι δεν είναι σε θέση να αξιολογήσουν και να εκτιμήσουν την ποιότητα της δουλειάς τους. Επιπροσθέτως, τα άτομα με χαμηλές επιδόσεις δεν είναι σε θέση εκτός από τις δικές τους, να αναγνωρίσουν τα επίπεδα των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων των άλλων ανθρώπων και ως εκ τούτου θεωρούν τον εαυτό τους σταθερά καλύτερο, ικανότερο και πιο ενημερωμένο σε σύγκριση με όλους τους άλλους. Η ανικανότητά τους αυτή να εκτιμήσουν τις δικές τους ικανότητες και τις ικανότητες των άλλων, μετατρέπει τους ανθρώπους αυτούς σε αποπροσανατολισμένους, μπερδεμένους ή και επιφυλακτικούς όπως είχε γράψει ο ίδιος ο David Dunning σε ένα άρθρο για το επιστημονικό περιοδικό Pacific Standard. Για να γίνουν πιο κατανοητά αυτά που αναφέραμε μέχρι εδώ, θα σας δώσουμε κάποια παραδείγματα. Ίσως, να θυμάστε κάποιο περιστατικό όπου βρισκόσασταν σε δείπνο σε μια εορταστική οικογενειακή συγκέντρωση και κάποιο μέλος της ευρύτερης οικογένειας ξεκινά μια εκτενή συζήτηση για ένα θέμα παρουσιάζοντας τον εαυτό του ότι γνωρίζει σε βάθος το θέμα για το οποίο μιλά, δηλώνοντας ευθαρσώς ότι έχει δίκιο και θυμώνει με όποιον διαφωνεί, δηλώνοντας ότι η γνώμη όλων όσων διαφωνούν είναι ανόητη, ανενημέρωτη ή απλά λάθος. Φυσικά, σε όλους είναι ξεκάθαρο ότι το άτομο αυτό δεν έχει ιδέα για τι μιλάει, ωστόσο συνεχίζει να κουβεντιάζει, ουσιαστικά αγνοώντας τη δική του άγνοια!
Ακόμη, σκεφτείτε λόγου χάρη, εκείνους τους μαθητές που αποτυγχάνουν στις εξετάσεις σημειώνοντας εξαιρετικά χαμηλές βαθμολογίες, αλλά που βγαίνοντας από την αίθουσα πιστεύουν ότι έχουν γράψει για άριστα κι όταν μαθαίνουν για την χαμηλή τους επίδοση, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι άξιζαν μια πολύ υψηλότερη βαθμολογία κι ότι αδικήθηκαν. Υπερεκτιμούν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους και είναι ανίκανοι να δουν την φτωχή τους απόδοση.
Φαίνεται πως η αυτοπεποίθηση αυτών των ατόμων τροφοδοτείται από κάτι που μοιάζει με γνώση, αλλά που δεν είναι πραγματική γνώση. Αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να έχει μεγάλη επίδραση στις αποφάσεις αυτών των ατόμων, στις ενέργειες στις οποίες προβαίνουν, αλλά και στον τρόπο που σκέφτονται για τον εαυτό τους και για τους άλλους.
Επομένως, το φαινόμενο Dunning-Kruger, αποτελεί μια γνωστική προκατάληψη, όπου τα άτομα δε συνειδητοποιούν ότι έχουν περιορισμένες γνώσεις ή ικανότητες και μάλιστα τις υπερεκτιμούν πιστεύοντας ότι είναι ικανότεροι και με περισσότερες γνώσεις από τους άλλους. Με πιο απλά λόγια, τα άτομα αυτά μη γνωρίζοντας τις ελλείψεις τους, υποθέτουν ότι δεν έχουν ελλείψεις, εφαρμόζοντας σε υπερθετικό βαθμό τη μεροληψία που λίγο ως πολύ έχουμε όλοι μας: «πιστεύουμε ότι οι επιλογές μας είναι οι πιο λογικές και οι πιο βέλτιστες». Αν και το φαινόμενο Dunning-Kruger, δεν είχε ερευνηθεί επιστημονικά μέχρι τα τέλη του 20ου αι., ήταν γνωστό από πολύ παλιά, π.χ. ο Κάρολος Δαρβίνος είχε πει: «η άγνοια γεννά πιο συχνά αυτοπεποίθηση από τη γνώση».
Αν αισθάνεστε ότι έχετε πέσει κι εσείς στην παγίδα του φαινομένου Dunning-Kruger, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να αποφύγετε να ξανά πέσετε στην ίδια παγίδα. Ξεκινήστε από να αμφισβητήσετε τις ίδιες τις απόψεις σας και τα συμπεράσματα που βγάζετε. Συζητήστε με τους άλλους ή αναζητήστε ανθρώπους που έχουν μεγαλύτερη τεχνογνωσία σε ένα θέμα και ζητήστε από αυτούς να σας κάνουν εποικοδομητική κριτική. Προσπαθήστε να μελετήσετε ένα θέμα που νομίζετε ότι γνωρίζετε καλά, ακόμη περισσότερο και σε βάθος, σημειώνοντας πριν τι μελέτη του τι γνωρίζετε και σημειώστε μετά τη μελέτη του αυτά που μάθατε κι έπειτα κάντε τη σύγκριση.
Αν δεν είστε σίγουροι ότι έχετε πέσει στην παγίδα του φαινομένου Dunning-Kruger, κάντε το εξής: αναρωτηθείτε αν έχετε ακούσει ποτέ επικρίσεις από διαφορετικούς ανθρώπους ότι δεν γνωρίζετε το θέμα για το οποίο συζητούσατε και προσπαθήστε να θυμηθείτε αν τους είχατε αγνοήσει ή αν τους είχατε απορρίψει. Επίσης, προσπαθήστε να ανατρέξετε σε εκείνους τους τομείς της ζωής σας για τους οποίους αισθάνεστε σίγουροι ότι τους γνωρίζετε 100%. Αναρωτηθείτε αν αυτά που γνωρίζετε ισχύουν και δώστε προσοχή σε όσους έχουν διαφορετικές απόψεις από εσάς. Αυτό θα το καταφέρετε αν ζητήσετε ανατροφοδότηση από άτομα τα οποία εμπιστεύεστε και που γνωρίζετε ότι έχουν υψηλή γνώση ή εξειδίκευση στον τομέα που σας ενδιαφέρει. Να είστε ανοικτοί στην εποικοδομητική κριτική και αντισταθείτε στην παρόρμηση να γίνετε αμυντικοί. Δεν χρειάζεται να προσποιείστε ότι ξέρετε κάτι, το οποίο δεν ξέρετε. Δεν υπάρχει κανείς ο οποίος γνωρίζει τα πάντα. Θυμηθείτε τα λόγια του Σωκράτη: «Ἓν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα», δηλαδή ότι ένα ξέρω, ότι δεν ξέρω τίποτα, και δώστε προτεραιότητα στη συνέχιση της προσωπικής σας μάθησης και ανάπτυξης.
Πηγές:
An Overview of the Dunning-Kruger Effect (verywellmind.com)
Dunning-Kruger effect | Definition, Examples, & Facts | Britannica
Dunning-Kruger Effect | Psychology Today
Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου