Σχέσεις ανάμεσα σε ενήλικα παιδιά και ηλικιωμένους γονείς

Πόσο «τριγωνικές» μπορούν να γίνουν οι σχέσεις ανάμεσα σε ενήλικα παιδιά και τους ηλικιωμένους γονείς; Πόσο μπορούν οι γονείς να παρεμβαίνουν στα παιδιά και πόσο τα παιδιά δέχονται ή ανέχονται αυτές τις παρεμβάσεις;

Είναι σημαντικό για τους ηλικιωμένους γονείς να μπορούν να εμπλέκονται σε κρίσιμα ζητήματα που αφορούν την οικογένεια και να νιώθουν ότι μπορούν να πάρουν θέση σ’ αυτά, ότι συνεχίζει να μετράει η γνώμη τους και ότι έχουν έναν ακόμη ενεργητικό ρόλο στη ζωή. Στον κύκλο της ζωής, οι ηλικιωμένοι έχουν υπάρξει τα κύρια και βασικά πρόσωπα αναφοράς στη δική τους οικογένεια και σε πολλές περιπτώσεις δεν μπορούν να δεχτούν ότι δεν είναι ή και δεν μπορούν να είναι τα πρόσωπα αναφοράς για τις οικογένειες των παιδιών τους. 

Οι ικανοποιητικοί δεσμοί ανάμεσα στους γονείς και τα ενήλικα παιδιά τους εξαρτώνται από ένα σύνολο παραγόντων, όπως τα καλύτερα επίπεδα της υγείας, τις στάσεις των ίδιων των ηλικιωμένων απέναντι στο γήρας και η καλύτερη ποιότητα των σχέσεων που ήδη υπάρχουν. Όσο πιο ασφαλείς, σταθερούς και βαθιά θεμελιωμένους δεσμούς έχουν οι ηλικιωμένοι και όσο πιο απασχολημένοι είναι με δικές τους δραστηριότητες και αλληλεπιδράσεις τόσο καλύτερες σχέσεις έχουν με τα παιδιά τους.  

Ταυτόχρονα, οι ικανοποιητικοί δεσμοί ανάμεσα στους γονείς και τα ενήλικα παιδιά τους συμβάλλουν σε υψηλότερα επίπεδα ευημερίας των γονέων, καθώς και σε μειωμένα αρνητικά συναισθήματα, προβλήματα υγείας και ψυχολογικά προβλήματα. Οι κοινωνικές επαφές και αλληλεπιδράσεις συμβάλλουν στην ευημερία των ατόμων και μειώνουν την ένταση και το άγχος που βιώνουν. 

Πώς παρεμβαίνουν οι ηλικιωμένοι στην οικογένεια των παιδιών τους όταν εμφανίζονται συγκρούσεις και αρνητικές καταστάσεις; Στην περίπτωση των συγκρούσεων οι ηλικιωμένοι γονείς έχουν την τάση να παίρνουν τη μια από τις δύο πλευρές και να οξύνουν τις εντάσεις ή να προσπαθούν να αποφορτίσουν τα παιδιά από τα προβλήματα που βιώνουν. Ένα από τα προβλήματα που αναφέρονται συχνά είναι οι σχέσεις που συνεχίζουν να παραμένουν έντονες και δε χαλαρώνουν παρά την ηλικία των παιδιών. 

Ένα κύριο ερώτημα είναι ποια είναι τα θέματα που προκαλούν περισσότερες εντάσεις στη σχέση ανάμεσα στα παιδιά και στους ηλικιωμένους γονείς; Τα πιο βασικά θέματα είναι η συχνότητα και ο βαθμός της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης, οι συνήθειες και οι επιλογές ζωής που κάνουν τα παιδιά, οι πρακτικές που ακολουθούν στην ανατροφή των παιδιών τους και οι αξίες με τις οποίες γαλουχούν τα παιδιά τους, οι ιδεολογίες –θρησκευτικές και πολιτικές- που ακολουθούν, τα εργασιακά ζητήματα και οι επιλογές επαγγέλματος καθώς και οι συνήθειες στο νοικοκυριό και οι τρόποι συντονισμού και διατήρησης της καθημερινότητας.    

Όλα τα παραπάνω ζητήματα απασχολούν και τις δύο πλευρές και συχνά αποτελούν θέμα έντασης. Τα παιδιά ενδιαφέρονται περισσότερο για την επικοινωνία και τον τύπο της αλληλεπίδρασης, ενώ οι ηλικιωμένοι γονείς δίνουν πιο μεγάλη έμφαση στις συνήθειες και τις επιλογές που κάνουν τα παιδιά ως προς τον τρόπο ζωής. Οι παρεμβάσεις των ηλικιωμένων προς τα ενήλικα παιδιά συμβάλλει στην αίσθηση ότι ακόμη μπορούν να έχουν λόγο στη ζωή του παιδιού τους, προσπαθώντας να το προστατεύσουν από κακοτοπιές, να το συμβουλεύσουν, να το καθοδηγήσουν προς τον σωστό δρόμο. Πολλές φορές ξεχνούν την ηλικία του παιδιού τους αλλά και ότι μπορεί να στηριχθεί στα δικά του πόδια και στις δικές του δυνάμεις. 

Μέσα από τις διαρκείς παρεμβάσεις των ηλικιωμένων γονέων προς τα ενήλικα παιδιά, τα τελευταία δεν θα καταφέρουν ποτέ να μεγαλώσουν, να αναλάβουν τις δικές τους ευθύνες, να λάβουν τις δικές τους αποφάσεις και να αναγνωρίσουν τα δικά τους λάθη. Από την άλλη μεριά, οι ηλικιωμένοι γονείς δεν απαλλάσσουν ποτέ τον εαυτό τους από την ευθύνη και τις υποχρεώσεις, από το βάρος που φέρουν για τις επιλογές των παιδιών τους. Πόσο παρεμβαίνουν οι γονείς και πόσο τα παιδιά αφήνονται σε αυτές τις παρεμβάσεις; Πόσο αυτή η αλληλεπίδραση εξελίσσεται σε μια σιωπηλή συμφωνία τριγωνοποίησης, όπου χάνονται τα όρια ανάμεσα σε γονείς και παιδιά και ανάμεσα στην οικογένεια που έφτιαξε το παιδί και την πατρική του οικογένεια; 

Βιβλιογραφία

Clarke, E.J., Preston, M., Raskin, J. & Bengtson, V.L. (1999). Types of conflicts and tensions between older parents and adult children. Gerontologist, 39 (3), 261-270.