Παρεμβαίνουσα μη- κατευθυντικότητα στη ζωή μας

Η μη-κατευθυντικότητα αποτελεί μια προσέγγιση που επικεντρώνεται σε μια σχέση συνεργασίας με τον άλλο, όπου γίνεται προσπάθεια να επιτευχθεί ένας στόχος που έχει καθοριστεί από αυτόν. Η συγκεκριμένη προσέγγιση βρίσκεται ανάμεσα στον φροϋδισμό και τον ροτζερισμό, εστιάζοντας στη σύνθεση του εξωτερικού με το εσωτερικό. Εστιάζει, δηλαδή, στις εσωτερικές δυνάμεις του ατόμου, αλλά και στις εσωτερικές δυνάμεις που είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης με τον έξω κόσμο. 

 

«Ο άνθρωπος είναι ενταγμένος πολύ βαθιά μέσα στην πραγματικότητα και οι εσωτερικές του τάσεις τον φέρνουν σε επαφή με αυτήν» (Lobrot, 2015: 25-26).

Η παρεμβαίνουσα μη- κατευθυντικότητα στηρίζεται σε δύο κύριες αρχές, εκ των οποίων η πρώτη αφορά «το άκουσμα της επιθυμίας» του ίδιου του ατόμου και η δεύτερη αναφέρεται στη δουλειά που γίνεται μέσα σε ένα πλαίσιο συνεργασίας και εμπλοκής, όπου τα ίδια άτομα δεν έχουν τους ίδιους ρόλους. 

Αν επιβάλλουμε σε κάποιον αυτό που εμείς επιθυμούμε ή θεωρούμε σωστό είναι πολύ πιθανό να νιώσει καταναγκασμό, δηλαδή περιορισμό και μείωση της δράσης του αλλά και της ελευθερίας για δράση. Το άτομο νιώθει επίσης στέρηση των κερδών που θα αποκόμιζε από την πράξη, με αποτέλεσμα να βιώνει ματαίωση. Έτσι, το άτομο καταλήγει στην ψυχολογική αναδραστικότητα, δηλαδή στην αντίδραση ώστε να μπορέσει να αποκαταστήσει τη χαμένη του ελευθερία για δράση. Το άτομο νιώθει μια έντονη επιθυμία για κίνηση και δράση μέσα στον χώρο, μια ασυγκράτητη ανάγκη να τοποθετηθεί στο άλλο άκρο από αυτό που νιώθει ότι του επιβάλλουν. Πρόκειται για μια θεωρία που προέρχεται από τον χώρο της κοινωνικής ψυχολογίας, με κύριο εκφραστή τον Brehm. 

Ο Brehm πραγματοποιεί έναν διαχωρισμό ανάμεσα στην αντίδραση στον καταναγκασμό και στη ματαίωση που προκύπτει από τον καταναγκασμό. Η αντίδραση στον καταναγκασμό οφείλεται στην επιθυμία του ατόμου να διαφυλάξει την ελευθερία δράσης του, ενώ η ματαίωση αποτελεί το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της άρνησης να ικανοποιήσει το άτομο μια επιθυμία, κυρίως όταν η άρνηση αυτή έχει διάρκεια στον χρόνο. 

«Οι άνθρωποι υποφέρουν όταν τους αρνούμαστε αυτό που θέλουν, όμως, όντας υποχρεωμένοι να ζήσουν χωρίς αυτό, με τον καιρό, χάνουν το ενδιαφέρον τους για αυτό που ήθελαν και το ξεχνούν. Οπότε εκείνοι που θέλουν να επιβάλουν έναν καταναγκασμό θεωρούν ότι κέρδισαν!» (Lobrot, 2015: 40).

Το ζήτημα της κατευθυντικότητας το συνδέει, ο Lobrot, με τον αποπροσανατολισμό από τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες και τους στόχους του ατόμου, με αποτέλεσμα να νιώθει καταναγκασμό, που οφείλεται στις απειλές που ενεργοποιούν φόβους. Όταν κάποιος στερεί από το άτομο πράγματα που επιθυμεί, τότε το άτομο νιώθει ματαίωση και επιθυμεί ακόμη περισσότερο αυτά που του έχουν στερήσει. «Η κατευθυντικότητα στο μέτρο που μας προσανατολίζει αλλού, μας κάνει να ασχολούμαστε και να πειραματιζόμαστε με άλλα αντικείμενα» (Lobrot, 2015: 44). Στόχος της κατευθυντικότητας είναι η αποτροπή από τις κατευθύνσεις που το άτομο έχει επιλέξει και ο προσανατολισμός ή η επιβολή κατευθύνσεων που θα το οδηγήσουν αλλού, αλλάζοντας τη ζωή και προσδίδοντας ένα νέο νόημα σ’ αυτή. 

Ο άνθρωπος μπορεί να επιθυμεί μόνο ο ίδιος για τον εαυτό του, καθώς η κάθε πράξη που επιλέξει αποτελεί ταυτόχρονα και μέρος του εαυτού του, η πράξη εντάσσεται στη γραμμή πλεύσης του. Το άτομο είναι σημαντικό να μάθει να αγαπά τον εαυτό του, που προϋποθέτει ότι θα πρέπει να είναι αφοσιωμένο στις δικές του αξίες και στον εαυτό. Στόχος της επιλογής μιας πράξης είναι η ικανοποίηση και η ευχαρίστηση του ατόμου, ενώ το άτομο είναι ένα ψυχικό ον που επικεντρώνεται στον ίδιο του τον εαυτό. 

Η μη κατευθυντικότητα στηρίζεται στο ότι το μη- κατευθυντικό άτομο επιδιώκει τους ίδιους στόχους και κινείται προς την ίδια κατεύθυνση με το άτομο για το οποίο παρεμβαίνει. Η μη κατευθυντικότητα συμβάλλει στη δημιουργία συναισθηματικών δεσμών καθώς και κοινωνικών δεσμών. Η επιλογή της μη κατευθυντικότητας είναι αυτή που μας προστατεύει από τις συνέπειες που έχει η επιθυμία, καθώς δίνει τη δυνατότητα να δημιουργηθεί μια άλλη δυναμική στο πλαίσιο των σχέσεων και στη συμμετοχή σε κοινωνικές ομάδες.

Lobrot, M. (2015). Ζώντας μαζί. Η παρεμβαίνουσα μη- κατευθυντικότητα στη ζωή μας. Αθήνα: Αρμός.