Εναισθησία ή ενόραση μέσα στην ψυχοθεραπευτική ομάδα

Στο πλαίσιο της ομαδικής θεραπείας, οι θεραπευόμενοι μπορούν να αποκτήσουν εναισθησία ή ενόραση τουλάχιστον μέσα από τέσσερα διαφορετικά επίπεδα:

1. Τα  άτομα μπορούν να αποκτήσουν μια πιο αντικειμενική άποψη για τη διαπροσωπική τους παρουσία. Μπορούν για πρώτη φορά να μάθουν πως τους βλέπουν οι άλλοι άνθρωποι, για παράδειγμα σφιγμένους, ζεστούς, πομπώδεις, σαγηνευτικούς, απόμακρους, κ.α. 

2. Τα άτομα μπορούν να κατακτήσουν μια κατανόηση των πιο σύνθετων διαδραστικών μοτίβων της συμπεριφοράς τους. Μπορεί να τους γίνουν σαφή διάφορα μοτίβα από ένα ευρύτατο ρεπερτόριο: ότι εκμεταλλεύονται τους άλλους, ότι επιδιώκουν τον συνεχή θαυμασμό, ότι σαγηνεύουν και έπειτα απορρίπτουν ή αποσύρονται, ότι ανταγωνίζονται αδυσώπητα, ότι εκλιπαρούν για αγάπη, ότι σχετίζονται μόνο με τον θεραπευτή, ή μόνο μ τους άνδρες ή μόνο με τις γυναίκες της ομάδας.

3. Οι θεραπευόμενοι μπορούν να μάθουν γιατί κάνουν ό,τι κάνουν στους άλλους ανθρώπους ή με άλλους ανθρώπους (εναισθησία κινήτρων).  Πιο συγκεκριμένα, να μάθουν γιατί συμπεριφέρονται με αυτόν ή τον άλλο τρόπο, θεωρώντας πως αν εκφράσουν μια διαφορετική συμπεριφορά θα οδηγηθούν σε καταστροφή. Για παράδειγμα, «οι απόμακροι, αποσυνδεδεμένοι θεραπευόμενοι μπορεί να καταλάβουν ότι αποφεύγουν την εγγύτητα, επειδή φοβούνται ότι οι άλλοι θα τους καταπιούν και ότι θα χάσουν τον εαυτό τους, οι ανταγωνιστικοί, εκδικητικοί, ελεγκτικοί θεραπευόμενοι μπορεί να καταλάβουν ότι τους τρομάζει η βαθιά, ακόρεστη λαχτάρα τους για φροντίδα, οι συνεσταλμένοι, δουλοπρεπείς άνθρωποι μπορεί να τρέμουν την έκρηξη της απωθημένης, καταστροφικής οργής τους» (σελ. 90).

4. Τέλος, η γενετική εναισθησία αφορά την προσπάθεια να κατανοήσουν οι θεραπευόμενοι πως κατάληξαν να είναι έτσι όπως είναι. Η γένεση των τωρινών μοτίβων συμπεριφοράς μπορεί να γίνει εμφανής μέσα από τα πρώιμα βιώματα του ατόμου από την οικογένεια και το περιβάλλον. 

Κάθε θεραπευτής μπορεί να συναντήσει θεραπευόμενους με διαφορετικά επίπεδα εναισθησίας ή με διαφορετικά είδη εναισθησίας. Μπορεί ο θεραπευόμενος να εμφανίσει σημαντική κλινική μεταβολή χωρίς καμία εναισθησία, για αυτό δεν είναι ξεκάθαρος ο ρόλος της εναισθησίας στη θεραπεία. 

Με βάση τα λόγια του Fonagy, ενός γνωστού ψυχαναλυτή, «Η ανάκτηση παρελθόντων βιωμάτων μπορεί να είναι ωφέλιμη, αλλά το κλειδί για την αλλαγή είναι η κατανόηση των τωρινών τρόπων μας να συνυπάρχουμε με τον άλλον. Για τον σκοπό αυτό ίσως χρειαστεί να τροποποιηθούν και οι αναπαραστάσεις του εαυτού και των άλλων, και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο στο εδώ και τώρα. Με άλλα λόγια, ο μηχανισμός που επιφέρει την αλλαγή είναι η πραγματική, λεπτό προς λεπτό, εμπειρία θεραπευόμενου και θεραπευτή μέσα στη θεραπευτική σχέση» (σελ. 91).

Yalom, I.D. (2017). Θεωρία και Πράξη της Ομαδικής Ψυχοθεραπείας. Αθήνα: Αγρά, σελ. 85-92.