Διαδικτυακός εκφοβισμός (cyber-bullying)

Το διαδίκτυο

·         αποτελεί ένα φυσικό περιβάλλον για τα παιδιά και τους εφήβους (μεγάλη εξοικείωση)

·         συμβάλλει στην απόκτηση εμπειριών

·         ικανοποιεί τις κοινωνικές ανάγκες

·         ψυχαγωγεί και είναι μέσο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης

Διαδικτυακός εκφοβισμός: τι είναι;

·         Είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο 

·         Σκόπιμες, αρνητικές δραστηριότητες ενός ή περισσότερων μαθητών για μια εκτεταμένη χρονική περίοδο, που περιλαμβάνει:

·         Επαναλαμβανόμενες, άμεσες επιθέσεις προς μαθητή ή μαθητές που δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, όπως του διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου

·         Βία που εκδηλώνεται από θύτη ή θύτες (δράστες) προς το θύμα ή τα θύματα, ενώ σχεδόν πάντα υπάρχουν οι παρατηρητές (παρευρισκόμενοι)

·         Άμεσες επιθέσεις, μηνύματα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (προσβλητικά, απειλητικά, χυδαία, έκφραση θυμού, αγένειας), ιστοσελίδες, blogs, παραβίαση κωδικών, hacking, διασυρμός με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης

·         Αποστολή ή δημοσίευση υλικού που περιέχει ευαίσθητες, ιδιωτικές ή ενοχλητικές πληροφορίες

·         Προσέγγιση μέσω σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και chatrooms

Το διαδίκτυο και η απόσταση που υπάρχει:

·         μειώνει το αίσθημα ευθύνης

·         αυξάνει την από-εξατομίκευση

·         αυξάνει την απώλεια ελέγχου

·         μειώνει τα όρια και τους περιορισμούς της κοινωνικής συμπεριφοράς

Οι «παρευρισκόμενοι» στον κυβερνοχώρο:

·         μπορεί να παίξουν έναν ενεργητικό ρόλο στη θυματοποίηση του ατόμου

·         συνήθως εμπλέκονται στον εκφοβισμό

·         π.χ. όταν ανεβαίνει μια εικόνα στο Facebook εύκολα οι παρευρισκόμενοι θα σχολιάσουν καθώς δεν αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως θύτη

Αίτια διαδικτυακού εκφοβισμού

Ø  Θυμός

Ø  Απογοήτευση

Ø  Εκδίκηση

Ø  Ψυχαγωγία- διασκέδαση

Ø  Τρόπος πρόκλησης γέλιου

Ø  Αναζήτηση δύναμης/ αποδοχής/ εξουσίας

Ø  Απουσία ενσυναίσθησης: Τα παιδιά- θύτες και παρατηρητές δεν έχουν την ικανότητα να μπουν στη θέση του άλλου και να κατανοήσουν πώς νιώθει το θύμα εξαιτίας της συμπεριφοράς τους – δεν μπορούν να αναγνωρίσουν, να κατανοήσουν και να μοιραστούν συναισθήματα με τους άλλους.

Ø  Τα παιδιά- θύτες και παρατηρητές δεν έχουν μάθει να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και χρησιμοποιούν τη βία ως ένα τρόπο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης

Κύκλος του εκφοβισμού

Η εμπειρία της θυματοποίησης δημιουργεί έναν παράγοντα που διατηρεί και διευκολύνει τον εκφοβισμό

Η αίσθηση της απομόνωσης και της αβοηθησίας που βιώνει το θύμα του διαδικτυακού εκφοβισμού ενισχύει τη συμπεριφορά του θύτη

Οι θύτες του διαδικτυακού εκφοβισμού συχνά γίνονται θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού (Στη βία υπάρχει συχνή εναλλαγή ρόλων)

Επιπτώσεις του διαδικτυακού εκφοβισμού

·         Ψυχολογικές, σωματικές και γνωστικές

·         Άγχος, θυμός

·         Συμπτώματα κατάθλιψης

·         Φόβοι και φοβίες

·         Τάσεις αυτοκτονίας

·         Κοινωνική απόσυρση

·         Απομόνωση από φίλους και δραστηριότητες

·         Αλλαγές στη διάθεση, τη συμπεριφορά και την όρεξη

·         Διαταραχές στον ύπνο

·         Άρνηση για το σχολείο- σχολική αποτυχία

·         Συχνές απουσίες

·         Βία και επιθετικότητα στο σχολείο ή σε άλλα περιβάλλοντα

·         Συναισθηματικές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια και μετά τη χρήση της τεχνολογίας

Πρόληψη

v  Μιλάμε με τα παιδιά για τον εκφοβισμό

v  Όταν έχουμε υποψίες μιλάμε ανοιχτά με το παιδί- ξεκινάμε από τη δική μας αγωνία

v  Ελέγχουμε το ιστορικό στον υπολογιστή του παιδιού

v  Έχουμε πρόσβαση στο λογαριασμό email του παιδιού και περιστασιακά το ελέγχουμε, αφού εξηγήσουμε στο παιδί το γιατί

v  Λέμε στα παιδιά πόσο σοβαρό είναι για το παιδί που βιώνει τον εκφοβισμό

v  Βελτιώνουμε την αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση του παιδιού

v  Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μιλούν σε κάποιον που εμπιστεύονται για οτιδήποτε συμβεί

v  Καλή σχέση –επικοινωνία των παιδιών με γονείς- εκπαιδευτικούς: σχέση εμπιστοσύνης

v  Παροχή στήριξης στο παιδί- ακούμε φόβους, ανησυχίες, προβληματισμούς- Ενθάρρυνση να μην φοβούνται να πουν οτιδήποτε θέλουν

v  Στο πλαίσιο της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης μιλάμε στο παιδί για το σεξ, εξοικειώνουμε το παιδί με το σώμα του, το μαθαίνουμε να το σέβεται

v  Καθοδήγηση/ ενημέρωση/ ευαισθητοποίηση των μαθητών

v  Ενίσχυση της ομαδικότητας και της αλληλοϋποστήριξης των μαθητών της τάξης

v  Ενίσχυση του συλλογικού ενδιαφέροντος

v  Ενδυνάμωση της ενσυναίσθησης των παιδιών

v  Ενθάρρυνση να μιλούν για τα συναισθήματά τους

Στο σπίτι- Οι γονείς φροντίζουν:

ü  Ο υπολογιστής να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο, όπου θα υπάρχει ο έλεγχος

ü  Να χρησιμοποιούν λογισμικά ελέγχου/ blocking/ φίλτρα

ü  Να συνεργάζονται με τους εκπαιδευτικούς του σχολείου, ώστε να συζητούν για τις επιδόσεις του παιδιού και τυχόν αλλαγές στη συμπεριφορά

ü  Να ενθαρρύνουν τη συζήτηση για το σχολείο και πώς περνάει το παιδί στο σχολείο

ü  Να αφιερώσουν χρόνο να χρησιμοποιήσουν μαζί το διαδίκτυο

Τι λέμε στο παιδί:

¨  Δεν απαντάς σε περίεργα μηνύματα- σε μηνύματα που δεν γνωρίζεις τον αποστολέα, σε απειλητικά ή εκφοβιστικά μηνύματα, καθώς αυτή η αντίδραση ενθαρρύνει το θύτη να συνεχίσει να απειλεί

¨  Μας δείχνεις το μήνυμα ή το υλικό που δέχθηκες

¨  Να σκεφτείς πολύ πριν στείλεις προσβλητικές εικόνες κάποιου συμμαθητή σου μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μηνύματος στο κινητό, διευρύνοντας τον κύκλο των υποστηρικτών του θύτη

¨  Όταν αντιληφθείς κάποια συμπεριφορά εκφοβισμού μέσω του διαδικτύου να το κοινοποιήσεις σε κάποιον ενήλικα (γονέα, δάσκαλο) που εμπιστεύεσαι

¨  Αν δεχτείς κάποιο αγενές μήνυμα ή εικόνα για κάποιον άλλο να μην την προωθήσεις, αλλά να γνωστοποιήσεις το συμβάν

¨  Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να σε απειλεί και να σε εκφοβίζει μέσω του διαδικτύου

¨  Θα πρέπει να φροντίζεις ώστε να μην γνωρίζει κανείς τον κωδικό σου και να μην επιτρέπεις σε άλλους να χρησιμοποιούν το δικό σου κινητό

¨  Να μην δίνεις προσωπικές πληροφορίες στο διαδίκτυο που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους άλλους, όπως πραγματικό όνομα, ηλικία, διεύθυνση ή αριθμό τηλεφώνου

¨  Να μην στέλνεις φωτογραφίες μέσω του διαδικτύου και να μην κανονίζεις να συναντιέσαι με κανέναν που γνωρίζεις στο διαδίκτυο

¨  Να αλλάζεις ψευδώνυμο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Τι κάνουμε αν υποπτευόμαστε περίπτωση κακοποίησης;

:  ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ!!! - Είναι σημαντικό να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας, ώστε να μην μεταδώσουμε την ένταση και τους φόβους στο παιδί

:  Μιλάμε με το παιδί

:  Δεν το πιέζουμε. Το κάθε παιδί έχει τους δικούς του ρυθμούς και χρειάζεται το δικό του χρόνο για να επεξεργαστεί όσα έχουν συμβεί

:  Ακούμε προσεκτικά χωρίς να μιλάμε

:  Δεν δείχνουμε θυμό ή στεναχώρια- μπορεί να αποθαρρύνουν το παιδί να μιλήσει περισσότερο ή να δημιουργήσουν ενοχές στο παιδί

:  Ζητάμε βοήθεια και καθοδήγηση: αστυνομία, Κέντρο Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας, Χαμόγελο του Παιδιού, Ιατροδικαστική Υπηρεσία Αθηνών, Συνήγορος του Πολίτη, Τμήμα Ηλεκτρονικού Εγκλήματος

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.