Τριχοτιλλομανία

Η τριχοτιλλομανία είναι μια διαταραχή που πλέον εντάσσεται στις ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές, ενώ μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν διαταραχή παρόρμησης. Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της και πως εκδηλώνεται;

Χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενο τράβηγμα των μαλλιών ή τριχών από διάφορα μέρη του σώματος με αποτέλεσμα την απώλεια αυτών, που μπορεί να είναι σε ορατά ή μη σημεία του σώματος. Το άτομο κάνει διαρκώς προσπάθειες να μειώσει ή να σταματήσει τη συμπεριφορά αυτή, χωρίς όμως να τα καταφέρνει. Η συμπεριφορά του τραβήγματος προκαλεί συναισθήματα δυσφορίας και έκπτωση ως προς τη λειτουργικότητά του στον κοινωνικό, επαγγελματικό ή κάποιο άλλο τομέα. Το τράβηγμα και η απώλεια των μαλλιών δεν οφείλεται σε ιατρική κατάσταση ή σε κάποια άλλη ψυχιατρική διαταραχή (DSM-5). Οι περιοχές από τις οποίες το άτομο μπορεί να τραβάει τις τρίχες του πιο συχνά είναι τα μαλλιά του κεφαλιού, τα φρύδια, οι βλεφαρίδες, το πρόσωπο, τα χέρια, τα πόδια, οι μασχάλες ή το εφηβαίο. Επίσης, μπορεί να τραβά τις τρίχες από άλλους ανθρώπους, ή από κούκλες, κατοικίδια ζώα και υλικά με τρίχες, όπως είναι τα χαλιά (Franklin et al., 2008. Flessner et al., 2008). 

Η ηλικία έναρξης της διαταραχής τοποθετείται στην παιδική ή εφηβική ηλικία, στις περισσότερες περιπτώσεις, ενώ μπορεί να διαρκέσει χρόνια παρουσιάζοντας εξάρσεις και υφέσεις. Κατά την παιδική ηλικία θεωρείται ότι γίνεται πιο έντονη στην ηλικία των 5-8 ετών και κατά την εφηβεία στην ηλικία των 13-14 ετών. Το κάθε επεισόδιο μπορεί να διαρκέσει από λίγα λεπτά έως λίγες ώρες της ημέρας (Christenson & Mansueto, 1999).

Η συμπεριφορά αυτή του ατόμου μπορεί να γίνεται με αυτόματο τρόπο, χωρίς να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής του ατόμου. Το άτομο δηλαδή εκείνη τη στιγμή έχει μειωμένη αίσθηση του υποκειμενικού ελέγχου. Ακόμη, μπορεί να εμφανίζεται σε καταστάσεις που το άτομο βιώνει έντονο άγχος και ψάχνει τρόπους εκτόνωσης. Όμως, μπορεί να πρόκειται για μια στοχευμένη πράξη, στην οποία το άτομο προχωρά για να μειώσει τα δυσάρεστα συναισθήματα έντασης ή διέγερσης που νιώθει ή να αντλήσει ικανοποίηση, ανακούφιση ή και ευχαρίστηση μέσα από αυτή την πράξη. Ενδέχεται να είναι κι ένας τρόπος να βγει το άτομο από την ανία που νιώθει κάποιες φορές, ένας τρόπος χαλάρωσης ή και ένας τρόπος να προκαλέσει ένα είδος διέγερσης στον εαυτό του (Flessner et al., 2008).

Το άτομο εκτός από το τράβηγμα των μαλλιών/ τριχών εμφανίζει ένα σύνολο από τελετουργικές συμπεριφορές που συνδέονται με την ενασχόλησή του με τις τρίχες, όπως χάιδεμα της τρίχας με τα χείλια, γλείψιμο ή μάσημα των τριχών ή κατάποση αυτών, τοποθέτηση των τριχών με συγκεκριμένο τρόπο ή στη σειρά, αναζήτηση συγκεκριμένων τριχών που δεν τις θεωρεί υγιείς και πρέπει να τις καταστρέψει, έντονο άγγιγμα, χτένισμα, στριφογύρισμα ή πιάσιμο των μαλλιών (Duke et al., 2010).

Οι επιπτώσεις της τριχοτιλλομανίας είναι εμφανείς σε σωματικό επίπεδο. Εκτός από την απώλεια των τριχών, καταστρέφεται ο θύλακας της τρίχας, επηρεάζοντας και τις καινούργιες τρίχες που θα βγουν, ενώ μπορεί να εμφανιστούν μολύνσεις ή ερεθισμοί στο δέρμα. Συνήθως, το άτομο προσπαθεί να κρύψει τη συμπεριφορά του από το περιβάλλον, καθώς νιώθει αμηχανία ή ντροπή για αυτή. Η τριχοτιλλομανία συνδέεται με αυξημένα επίπεδα κινητικότητας του ατόμου (Franklin et al., 2008), ενώ τα άτομα που πάσχουν από τριχοτιλλομανία θεωρείται ότι βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση διαταραχών διάθεσης ή διαπροσωπικών προβλημάτων. Ακόμη, παρουσιάζουν δυσκολίες ή αποφυγή εμπλοκής σε δημόσιες ή κοινωνικές δραστηριότητες, ενώ νιώθουν μη ελκυστικά, νιώθουν ντροπή και θλίψη, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση ή τάσεις μυστικοπάθειας (Townsley Stemberger et al., 2000).

Στο πλαίσιο της θεραπείας, με τη χρήση γνωσιακής- συμπεριφορικής παρέμβασης, είναι σημαντικό το άτομο να αναγνωρίσει τα ερεθίσματα που συνδέονται με την επιθυμία ή με το τράβηγμα των τριχών, καταγράφοντας τα επεισόδια του τραβήγματος. Επίσης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν υποκατάστατα για τη συνήθεια της κινητικής συμπεριφοράς του ατόμου, όπως μπαλάκι αντι-στρες και σφίξιμο της γροθιάς. Είναι σημαντικό να μειωθούν και τα επίπεδα άγχους του ατόμου, αλλά και να βρεθούν δραστηριότητες και πράγματα από τα οποία αντλεί ικανοποίηση και ευχαρίστηση το άτομο. Η γνωσιακή- συμπεριφορική θεραπευτική παρέμβαση έχει βρεθεί ότι είναι αποτελεσματική για την αντιμετώπιση της τριχοτιλλομανίας (Bloch et al., 2007).

 

Βιβλιογραφία

Bloch, M.H., Landeros- Weisenberger, A., Dombrowski, P., Kelmendi, B., Wegner, R., Nudel, J., Pittenger, C., Leckman, J.F., & Coric, V. (2007). Systematic review: Pharmacological and behavioral treatment for trichotillomania. Biological Psychiatry, 62 (8), 839- 846.

Christenson, G.A., & Mansueto, C.S. (1999). Trichotillomania: Descriptive characteristics and phenomenology. In D.J., Stein, G.A. Christenson & E. Hollander (Eds.), Trichotillomania. American Psychiatric Press.

Duke, D.C., Keeley, M.L., Geffken, G.R., & Strorch, E.A. (2010). Trichotillomania: A current review. Clinical Psychology Review, 30 (2), 181- 193.

Flessner, C.A., Conelea, C.A., Woods, D.W., Franklin, M.E., Keuthen, N.J., & Cashin, S.E. (2008). Styles of pulling in trichotillomania: Exploring differences in symptom severity, phenomenology, and functional impact. Behaviour Research and Therapy, 46 (2), 345- 357.

Franklin, Μ.Ε., Flessener, C.A., Woods, D.W., Meuthen, N.J., Piacentini, J.C., Moore, P., Stein, D., Cohen, S.B., & Wilson, M.A. (2008). The child and adolescent trichotillomania impact project: Descriptive psychopathology, comorbidity, functional impairment, and treatment utilization. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 29 (6), 493- 500. 

Townsley Stemberger, R.M., Thomas, A.M., Mansueto, C.S., & Gaardner Carter, J. (2000). Personal toll of trichotillomania: Behavioral and interpersonal sequelae. Journal of Anxiety Disorders, 14 (1), 97- 104.