Εικόνα του εαυτού- αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση στην τρίτη ηλικία...

Η εικόνα του εαυτού αφορά το πώς εμείς οι ίδιοι βλέπουμε τον εαυτό μας εσωτερικά και εξωτερικά. Πρόκειται για μια εικόνα που εμείς τη διαμορφώνουμε κι εμείς οι ίδιοι τη διατηρούμε. Μεγαλώνοντας αυτή η εικόνα αλλάζει, ενώ σε αυτό συμβάλλουν και οι κοινωνικές πεποιθήσεις. Τι περιμένουμε, τι θεωρούμε ότι περιμένουμε και τι εικόνα έχουμε πριν ακόμη φτάσουμε στην τρίτη ηλικία;

Άμεσα συνδεδεμένα με την εικόνα του εαυτού είναι η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθηση, που ακολουθούν μια πορεία που επηρεάζεται από την ηλικία και τα εξωτερικά και εσωτερικά στοιχεία του εαυτού μας. Για να αναπτύξουμε μια θετική εικόνα του εαυτού, σε όποια ηλικία και αν είμαστε, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα δυνατά και αδύνατα σημεία μας, να έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εαυτό μας, να εστιάσουμε την προσοχή μας σε μικρές καθημερινές επιτυχίες, να αγαπάμε τον εαυτό μας, να ανακαλύπτουμε δραστηριότητες που μας ευχαριστούν, να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης και αντιμετώπισης των πραγμάτων γύρω μας…

Η αυτοεκτίμηση αναφέρεται στη συναισθηματική πλευρά του ατόμου και σχετίζεται με την άποψη του ατόμου για την αξία του ως άτομο. Επηρεάζεται από τις φιλοδοξίες, επιδιώξεις και τις υποκειμενικές αξιολογήσεις του ατόμου σχετικά με την επίτευξη ή όχι των επιδιωκόμενων στόχων του. Αφορά την θετική ή αρνητική στάση του ατόμου απέναντι στον εαυτό. Η αυτοπεποίθηση αφορά τη συμπεριφορά του ατόμου καθώς το άτομο θεωρεί ότι μπορεί να τα καταφέρει. 

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στην προσωπική, κοινωνική ή επαγγελματική ζωή του ατόμου, ενώ ταυτόχρονα τα προβλήματα αυτά οδηγούν σε μείωση της αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης.  

Κατά τη διάρκεια της τρίτης ηλικίας, η αυτοεκτίμηση θεωρείται ότι μειώνεται αισθητά, καθώς υπάρχουν αλλαγές τόσο στο σώμα όσο και σε κοινωνικό επίπεδο (απομόνωση). Ωστόσο, σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει με ποιο τρόπο ο καθένας προσεγγίζει τα γηρατειά. Θεωρείται ότι καθοριστική είναι η προσωπικότητα του ατόμου, ενώ ο καθένας βιώνει τα γηρατειά ανάλογα με το πώς έζησε. Ο βασικός στόχος είναι να συμφιλιωθούμε με το χρόνο που έχει περάσει, ενώ μέσα από την πείρα της ζωής μπορούμε να προσαρμοστούμε και να αποδεχθούμε αυτές τις αλλαγές. Το άτομο μέσα από την εσωτερική ανάπτυξη και ωρίμανση μπορεί να αντιμετωπίσει με καλύτερο τρόπο την εμφάνιση δυσκολιών και αλλαγών. Ωστόσο, σε περίπτωση εμφάνισης μιας αναπηρίας ή ασθένειας κλονίζεται τόσο η ψυχολογία μας όσο και η εικόνα του εαυτού, με αποτέλεσμα να βιώνουμε μια απειλή του εαυτού μας και της ζωής μας. Για να μην κλονιστεί η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή μας θα πρέπει να ανακαλύψουμε κομμάτια του εαυτού μας που παραμένουν δυνατά και μπορούν να μας βοηθήσουν. 

Τα γηρατειά είναι μια έννοια που από μικρή ηλικία μας προκαλεί φόβο. Ωστόσο, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας, χαρακτηρίζονται από αλλαγές και ελλείμματα, στα οποία καλούμαστε να προσαρμοστούμε. 

Ο φόβος της επικείμενης γήρανσης συνδέεται με πλήθος ψυχολογικών προβλημάτων και κυρίως με την κατάθλιψη. Οι αλλαγές στον οργανισμό με την πάροδο της ηλικίας μπορούν να ταξινομηθούν σε μεταβολές στο γνωστικό τομέα, στην προσωπικότητα και στην προσαρμογή. Όσον αφορά τον πρώτο, παρατηρείται αδυναμία πρόσκτησης νέας γνώσης, η οποία όμως δεν ισχύει, εφόσον τα καινούρια ερεθίσματα αναφέρονται σε δεξιότητες, που ήδη κατείχε το άτομο. 

Αν και τα σημάδια της γήρανσης είναι ορατά εξωτερικά, το άτομο έχει πολλά κέρδη λόγω της ώριμης σκέψης. Εμφανίζει αυξημένη κρίση, παγιωμένοι και τελειοποιημένοι νοητικοί χάρτες, ικανότητα πρόβλεψης των μελλοντικών δράσεων, αυξημένη συναισθηματική νοημοσύνη, βαθιά επεξεργασία των πληροφοριών, εξισορρόπηση των αμυνών και ρεαλιστικές προσδοκίες. Η αυτοεκτίμηση εξαρτάται από την κοινωνική σύγκριση, από τη δυνατότητα ελέγχου των γεγονότων της ζωής και από την αυτοαξιολόγηση, τη διαφορά δηλαδή μεταξύ του ιδεατού και πραγματικού εαυτού.   

Παπαδοπούλου Ελένη- Ψυχολόγος