Διαβάζοντας Φρόυντ: «Τρία ιστορικά ασθενείας»

Ο Ράττενμαν

Ο Πρόεδρος Σρέμπερ

Ο Βόλφσμαν

 

«Πώς δούλευε ο Φρόυντ με τους ασθενείς του; Από πού αντλούσε υλικό για τις θεωρίες του, αλλά και πως χρησιμοποιούσε τις θεωρίες του ως ψυχαναλυτής, ως γιατρός που ασκούσε και εφάρμοζε την ψυχανάλυση πρακτικά για θεραπευτικούς σκοπούς;

Είναι ευτύχημα που ο μεγάλος θεωρητικός Φρόυντ μας επέτρεψε με τα ιστορικά ασθενείας που κατέγραψε να τον παρακολουθήσουμε και στην πρακτική του. Από το πλήθος των ασθενών του ξεχώρισε τις χαρακτηριστικές εκείνες περιπτώσεις, τους υποδειγματικούς ασθενείς, όπως τους αποκαλούσε, που συγκεντρώνουν στο πρόσωπό τους σε έντονον και συχνά ακραίον βαθμό διαταραχές, βλάβες και πάθη που τους καθιστούν υποδειγματικούς , κατάλληλους κατά συνέπεια να αποδώσουν και υποδειγματικές αναλύσεις.

Αυτά τα τρία ιστορικά ασθενείας, που αντιστοιχούν στις περιπτώσεις τριών διάσημων ασθενών του Φρόυντ, του Ράττενμαν, του Προέδρου Σρέμπερ και του Βόλφσμαν, είναι λοιπόν αναλύσεις που διέρρηξαν την ιατρική εχεμύθεια και την υπό μορφή σημειώσεων πρόχειρη καταγραφή ιδιωτικής χρήσης και εξελίχθηκαν σε ανοιχτές ανακοινώσεις, σε πρακτικά εγχειρίδια θεωρίας και τεχνικής» (από το οπισθόφυλλο).

Μία από τις περιπτώσεις του βιβλίου είναι η περίπτωση του Βόλφσμαν, ο οποίος «είχε οχυρωθεί επί μακρό διάστημα στο απυρόβλητο μιας στάσης που χαρακτηριζόταν από ευπειθή απάθεια. Άκουγε, καταλάβαινε και δεν άφηνε τίποτε να τον αγγίξει. Η ανεπίληπτη νοημοσύνη του ήταν σαν αποκομμένη από τις ορμικές δυνάμεις που διακατείχαν τη συμπεριφορά του στις λίγες ζωτικές σχέσεις που του είχαν απομείνει. Απαιτήθηκε μακρόχρονη αγωγή, ώστε να παρακινηθεί τελικά να συμμετάσχει αυτοτελώς στην εργασία, και όταν ως αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας εμφανίσθηκαν τα πρώτα δείγματα απελευθέρωσης, διέκοψε αμέσως τη συνεργασία, για να αποτρέψει τις παραπέρα αλλαγές και να διατηρήσει την διαμορφωμένη κατάσταση που τον βόλευε. Ο φόβος του να σταθεί στα πόδια του ανεξάρτητος βάραινε περισσότερο από όλα τα ενοχλήματα της αρρώστιας. Για την υπέρβασή του υπήρχε ένας και μόνο τρόπος. Ήμουν αναγκασμένος να περιμένω, ώσπου ο δεσμός του με το πρόσωπό μου να γίνει αρκετά ισχυρός και να υπάρξει ένα αντίβαρο στον φόβο, οπότε μεταχειρίσθηκα αυτόν τον έναν παράγοντα κατά του άλλου. Όταν εμφανίσθηκαν καλές ενδείξεις για την καταλληλότητα της στιγμής, όρισα ότι η θεραπευτική αγωγή πρέπει να αποπερατωθεί σε ένα τακτό διάστημα, ανεξάρτητα από την πρόοδο που θα έχει συντελεσθεί» (σελ. 242).

Ο Βόλσφμαν ήταν ένας νεαρός Ρώσος πλούσιος αριστοκράτης, ηλικίας 23 ετών, που είχε βαριά νεύρωση, με επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική του υγεία. Ο Ράττενμαν ήταν ένας 30χρονος Βιεννέζος δικηγόρος, ο οποίος από μικρή ηλικία εμφάνιζε ψυχαναγκαστικές ιδέες και άγχη, με αποτέλεσμα την εμφάνιση εμποδίων στην επαγγελματική και προσωπική του εξέλιξη. Το όνομα ‘Ράττενμαν’ –ο άνθρωπος με τα ποντίκια- του το έδωσε ο ίδιος ο Φρόυντ από μια ιστορία που του αφηγήθηκε, όπως την είχε ακούσει ο ίδιος και η οποία έπαιξε ρόλο στην έκρηξη της συμπτωματολογίας του. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη ιστορία, στην Ανατολή για τον σωφρονισμό των στρατιωτών αναποδογύριζαν  σφιχτά στον πισινό τους μια χύτρα γεμάτη ποντίκια, που είχαν ως μόνη διέξοδο την εισχώρηση στον πρωκτό τους. Η περίπτωση του Σρέμπερ περιλαμβάνει συμπτώματα υποχονδρίας, τα οποία βαθμιαία κατέληξαν σε μορφή βασανιστικής μανίας καταδίωξης. Έβλεπε τον εαυτό του μέσα από παραισθήσεις ως θύμα ομοφυλοφιλικών επιθέσεων.  

 

Πηγή:

Τρία ιστορικά ασθενείας. Ο Ράττενμαν. Ο Πρόεδρος Σρέμπερ. Ο Βόλφσμαν. Φρόυντ. Επίκουρος.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.