Αποφάσεις, αποφάσεις, αποφάσεις…

«Η ζωή μας είναι, μέσα στ’ άλλα, μια ατέλειωτη αλυσίδα αποφάσεων, από τις οποίες μερικές τις συνειδητοποιούμε, μερικές όχι» (Δημητρόπουλος, 2003: 41)

Καθημερινά, καλούμαστε να πάρουμε χιλιάδες αποφάσεις σε ατομικό επίπεδο, κάποιες από τις οποίες είναι σε μη συνειδητό επίπεδο, ενώ ως μέλη μιας κοινωνίας καλούμαστε να συμμετέχουμε στη λήψη συλλογικών αποφάσεων. Σε συλλογικό επίπεδο, συνειδητοποιούμε τη σημασία που έχει η συμβολή μας στις αποφάσεις και προς τους άλλους. Έτσι, οι αποφάσεις μας διακρίνονται σε ατομικές και συλλογικές.

Οι ατομικές μας αποφάσεις μπορεί να είναι σημαντικές ή μη σημαντικές. Αυτό είναι υποκειμενικό για το κάθε άτομο και εξαρτάται από τη δυσκολία της απόφασης, την ανάγκη ή υποχρέωση λήψης απόφασης, τις προοπτικές της έκβασης, την ανάγκη υποστήριξης, την αναστρεψιμότητα του αποτελέσματος, τα χρονικά περιθώρια, την κρισιμότητα και σοβαρότητα των επιπτώσεων της απόφασης και τη διάρκεια των επιπτώσεων (Δημητρόπουλος, 2003). 

 Σύμφωνα με ένα μοντέλο που στηρίζεται στα πρότυπα συμπεριφοράς για τη λήψη αποφάσεων υποστηρίζεται ότι η λήψη μιας απόφασης μπορεί να βασίζεται στα εξής:

Σχεδίαση και προγραμματισμός (ωριμότητα)

Αυθόρμητη (έτσι μου ήρθε)

Μοιρολατρική (η τύχη μου το ‘θελε)

Συμμορφωτική (αφού έτσι είναι τα πράγματα)

Αναβλητική (ότι μπορείς να αφήσεις για αύριο)

Ενορατική

Εναγώνια (δεν μπορώ να βγάλω άκρη)

Παραλυτική

(Δημητρόπουλος, 2003)

Επομένως, η λήψη αποφάσεων είναι μια σύνθετη και περίπλοκη διαδικασία, που εξαρτάται από ένα σύνολο παραγόντων, οι οποίοι διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο και από περίσταση σε περίσταση. Ωστόσο, εστιάζοντας στον εαυτό μας θα πρέπει να δούμε πώς συμπεριφερόμαστε κάθε φορά που καλούμαστε να πάρουμε μια απόφαση. Σε τι είδους τακτικές καταφεύγουμε και πόσο αποτελεσματικές είναι. 

Σύμφωνα με τον Dewey, τα πέντε βήματα που ακολουθούμε αναφορικά με τον τρόπο που σκεφτόμαστε είναι τα εξής:

1. Συνειδητοποίηση της δυσκολίας

2. Προσδιορισμός του προβλήματος

3. Εξέταση προτάσεων για ενδεχόμενη λύση

4. Εξέταση πιθανών συνεπειών λύσης

5. Αποδοχή- απόρριψη της λύσης

(Δημητρόπουλος, 2003)

Οι αποφάσεις είναι δικές μας και καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη ζωή μας, για αυτό θα πρέπει να φροντίζουμε ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά σε αυτό που πραγματικά θέλουμε και μας εκφράζει… Ωστόσο, θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι οι αποφάσεις μας επηρεάζονται από πεποιθήσεις, συναισθήματα, βιώματα και αναμνήσεις που έχουμε, καθώς και από αποφάσεις που έχουμε πάρει στο παρελθόν. Οι εξηγήσεις που δίνουμε και οι προβλέψεις που κάνουμε σχετικά με τις επιλογές μας στην καθημερινή μας ζωή εξαρτάται από τη λογική που χρησιμοποιούμε και η οποία διαφοροποιείται από άτομο σε άτομο. 

Οι αποφάσεις στηρίζονται στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα και αξιολογούμε τις καταστάσεις, αλλά και στις προτιμήσεις μας. Συνήθως, τείνουμε να παίρνουμε αποφάσεις που θα φέρουν όσο το δυνατόν μικρότερο ρίσκο και όσο το δυνατόν λιγότερες επιπτώσεις. Τα αποτελέσματα που εκτιμούμε και θεωρούμε πως έχει μια απόφαση παίζουν σημαντικό ρόλο στην τελική μας επιλογή. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση θα πρέπει η τελική απόφαση να μας ανήκει και να αναλαμβάνουμε την ευθύνη της κάθε απόφασής μας.  

Δημητρόπουλος, Ε.Γ. (2003). Αποφάσεις- λήψη αποφάσεων. Διεπιστημονική προσέγγιση στη θεωρία και πράξη: Εισαγωγή στην ψυχολογία των αποφάσεων. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.

Tversky, A., & Kahneman, D. (1981). The framing of decisions and the psychology of choice. Science, 211 (4481), 453-458.