Στον Κόσμο της Ψύχωσης

Ένας κόσμος άγνωστος και για όσους από εμάς δεν έχουμε στο μυαλό μας κάποια περίπτωση ατόμου με ψύχωση μάλλον δεν μας νοιάζει και να μάθουμε. Όμως, αν προσπαθούσαμε να κατανοήσουμε τον κόσμο της ψύχωσης ίσως θα μπορούσαμε να καταλάβουμε λίγο περισσότερο κάποια άτομα που έχουν ορισμένες περίεργες ή παράξενες σε σύγκριση με τις αναμενόμενες συμπεριφορές και οι οποίες οφείλονται σε μια ψυχική διαταραχή από την οποία πάσχουν. 

Προσεγγίζοντας την ψύχωση, όπως παρουσιάζεται από τον Νέστορος (1993) στο βιβλίο «Ο κόσμος της ψύχωσης», υπάρχουν διάφορες περιπτώσεις με κάποιες διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Σε μια από τις περιπτώσεις που αναφέρει ο Έρικ ενημερώνεται για την κατάστασή του, γιατί έχει ξεπεράσει τα συμπτώματα που βίωνε. Μέσα από τη θεραπεία κατάφερε να κατανοήσει ότι οι σκέψεις που έκανε ήταν εντελώς παράλογες και παρανοϊκές, καθώς και να κατανοήσει τα συμπτώματά του ώστε να μειώσει τα επίπεδα άγχους που βίωνε. Επομένως, πριν φτάσουμε να κρίνουμε ως εξωτερικοί παρατηρητές τον ασθενή ας σκεφτούμε την εσωτερική πάλη που βιώνει και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Πριν φορτώσουμε τον ασθενή με την αντιμετώπιση ρατσιστικών συμπεριφορών και διακρίσεων ας υπολογίσουμε την προσπάθεια που ήδη καταβάλει να κατανοήσει την κατάστασή του. 

Ο Έρικ, που είναι μια περίπτωση ατόμου που άνοιξε ψύχωση κατάφερε να εντοπίσει τα κύρια προβλήματα που του προκάλεσε η εκδήλωση της ψύχωσης. Πίστευε ότι είχε υπερφυσικές δυνάμεις αλλά και ικανότητα να προβλέψει διάφορα θαύματα που θα γινόταν. Εμφάνιζε τόσο παραληρητικές ιδέες όσο και ιδέες καταδίωξης, οι οποίες έπρεπε να εκφραστούν και να αναλυθούν από τον Έρικ. Επίσης, ο Έρικ εμφάνιζε διαταραχές στη διάθεσή του. Ο Έρικ περιέγραφε με λεπτομέρειες τα συναισθήματα και τις σκέψεις που βίωνε στη φάση του παραληρήματος, ενώ καταλήγει με ένα έντονο ξέσπασμα κλάματος. Στήριξη βρήκε σε μια φίλη στο περιβάλλον του, που φιλοξενούνταν στο δωμάτιο των ξένων. 

Η θεραπεία τον βοήθησε να καταλάβει ότι αυτό που βίωνε στο μυαλό του έπρεπε με κάποιο τρόπο να το εξηγήσει και ο τρόπος ερμηνείας που βρήκε ήταν οι παραληρητικές ιδέες, μέσα στις οποίες άρχισε να χάνεται, ενώ σε αυτό συνέβαλε και η χρήση υπνωτικών και ναρκωτικών ουσιών που έκανε. Μέσα από την οργάνωση του παραληρήματος ο Έρικ ένιωσε ότι βρήκε μια «λογική» εξήγηση, που παροδικά τον βοήθησε να κατευνάσει το άγχος που ένιωθε. 

Μέσα από την εφαρμογή μιας ψυχοθεραπείας ενορατικού τύπου ο Έρικ κατάφερε να ξεπεράσει τα ψυχωσικά συμπτώματα και να μπορεί να περιγράφει την εμπειρία της τρέλας χρησιμοποιώντας τη λογική. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε να εξαλείψει τα ψυχωσικά συμπτώματα, τα οποία εδώ και έντεκα χρόνια δεν εμφανίζονταν. 

Ο Έρικ αναφέρεται σε στοιχεία της παιδικής του ηλικίας και της σχέσης που είχε με τη μητέρα του πριν ακόμη από τη γέννησή του, καθώς ήταν ένα ανεπιθύμητο παιδί, που μεγάλωσε με μια άρρωστη μητέρα. Γίνεται αναφορά στη σχέση του με τη μητέρα από τη στιγμή της γέννησής του. Μεγάλωσε μέσα σε ένα σπίτι με δύο άρρωστους γονείς και δεν θυμάται και πολλές ευχάριστες στιγμές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να νιώθει έντονο θυμό και για τους δύο γονείς του. Όσον αφορά τον πατέρα του θεωρούσε ότι ήταν ένας σακάτης και τρελός, που του άξιζε η περιφρόνηση και η αντιπάθεια. Μεγάλωσε επομένως μέσα σε μια οικογένεια που δεν είχε καταφέρει να αναπτύξει σχέση εμπιστοσύνης και ασφάλειας με κανέναν από τους δύο γονείς του. «Οι γονείς μου εναλλάξ έφταναν κοντά στο θάνατο». Καταγράφονται και εξετάζονται τα θετικά και κυρίως τα αρνητικά στοιχεία που συνδέονται με τον ερχομό του Έρικ στη ζωή.

Η σχέση με τους γονείς θεωρείται σημαντική για την ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου. Ο Έρικ ένιωθε έντονο θυμό και είχε ξεσπάσματα θυμού προς τους γονείς του, ενώ ο πατέρας ήταν βίαιος απέναντί του. Επίσης, αναφέρει ότι ένιωθε έντονη σύγχυση και ματαίωση λόγω της αντιστροφής των ρόλων των γονέων του. Το διαταραγμένο οικογενειακό περιβάλλον φαίνεται πως συνέβαλε καθοριστικά στην μετέπειτα παραφροσύνη του Έρικ, ενώ στη θεραπεία λαμβάνεται υπόψη αυτό το περιβάλλον. 

Η συμπεριφορά και των δύο γονιών του θεωρούσε ότι ήταν μια σιωπηρή συμφωνία εις βάρος του. Εμφάνισε φοβίες (ανησυχούσα για τα ποντίκια και τις ψείρες), που ουσιαστικά είχε μεταθέσει σε αυτά το φόβο που ένιωθε για τον πατέρα του. Ο πατέρας ήταν το βασικό του πρότυπο και η αρρώστια του ήταν το βασικό του πρόβλημα, το οποίο δεν μπορούσε να το αποδεχθεί και να συμβιβαστεί με την κατάσταση που βίωνε. Διέξοδο βρήκε σε ψευδαισθήσεις (Αποφάσισα ότι ο πατέρας μου ήταν ένας απατεώνας και η αρρώστια του ήταν μια μεγάλη ψευτιά), ενώ μία ακόμη διέξοδός του ήταν να ακούει συζητήσεις τρίτων (ακουστικές ψευδαισθήσεις). Όπως αναφέρει «Οι ψευδαισθήσεις αυτές με ανακούφιζαν, γιατί με βοηθούσαν να αισθάνομαι λιγότερο μόνος και λιγότερο τρομαγμένος».

Όσον αφορά το φιλικό του περιβάλλον είχε καταφέρει να έχει φίλους, στους οποίους ήταν αρχηγός και τους παρακίνησε να επιτεθούν σε ένα κακό μαθητή. Το βίαιο περιβάλλον που βιώνει στο σπίτι έχει αντίκτυπο και στις άλλες διαπροσωπικές του σχέσεις, όπου προσπαθεί να επιβληθεί στα άλλα παιδιά και γίνεται επιθετικός και βίαιος απέναντι σε κάποια άλλα παιδιά. Ωστόσο, ακόμη και στο σχολείο μοναξιά βίωνε. Η αναδρομή στην παιδική του ηλικία τον βοηθάει ώστε να συνδέσει κάποια γεγονότα και να δώσει κάποιες απαντήσεις όσον αφορά την τωρινή του συμπεριφορά.

Ένα βασικό στοιχείο στον ψυχισμό του ήταν ο φόβος, ενώ μέσα στην οικογένειά του είχε μάθει ότι οι γυναίκες είναι ανώτερες και πιο δυνατές από τους άνδρες. Τα μαθημένα πρότυπα είναι πολύ σημαντικά και ακολουθούν το άτομο στη ζωή του. «Μερικές φορές οι αδερφές μου με θεωρούσαν ίσο μ’ αυτές, σαν κορίτσι δηλαδή κι όχι σαν αγόρι». Και στο σχολείο νιώθει μη αποδεκτός, ένιωθε ότι η δασκάλα του τον μισούσε. Προς το τέλος του δημοτικού και στο Γυμνάσιο εμφάνιζε έντονα θηλυπρεπή συμπεριφορά. 

Μέσα από τη συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης αναδύονται ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά της ψύχωσης και των συμπτωμάτων. Το πιο σημαντικό από όλα είναι ο τρόπος που το ίδιο το άτομο βιώνει τα συμπτώματα, αναζητά ένα τρόπο να τα κατανοήσει και να τα ερμηνεύσει, καθώς και ο χρόνος που χρειάζεται και το ίδιο το άτομο αλλά και η οικογένειά του να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση.

Νέστορος, Ι.Ν. (1993). Ο κόσμος της ψύχωσης. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.